هەموو ئەو باسانەی لەم بارەوە دەمەوێت بە موسوڵمانانی بگەیەنم لە پۆستەكانی داهاتوودا إن شاء الله دەیانخەمەڕوو، تاكە شتێك كە لێرەدا دەمەوێت باسكردنەكەی پێش بخەم ئەوەیە، لە كاتێكدا مەزهەبی بوونی ڕەها بە بیدعەیەك و بە كارەساتێك دەزانم بۆ موسوڵمانان، نابێت كەس وا تێبگات من لە پێگەی زاناگەلی گەورەی وەكو مالیك و شافیعی و أحمد و زانایانی تر بە ڕەحمەت بن كەم دەكەمەوە، نەخێر، بەڵكو من بەرگری لە ئەوان دەكەم و بە ڕاسپاردەكانی ئەوان كار دەكەم كە فەرموویانە، درووست نییە بۆ هیچ كەسێك كە سونەتی پێغەمبەری صلی الله علیه و سلم بۆ ڕوونبوویە بە قسەی ئێمە بكات وكار بە ڕاوبۆچوونی ئێمە بكات. من دەلێم ئەوان مرۆڤ بونە و هەلەیان كردووە، شوێنكەوتووەكانیان هەلەیان زۆرتر كردووە، ئێمە نابێت بەڕەهایی بەقسەیان بكەین، بەڵكو قسەكانی لە ڕۆشنایی بەڵگەكانی كیتاب و سوننەتدا وەردەگرین، موافیق بوو دەیخەینە سەر سەروچاومان، ناموافیق بوو بۆخۆیانی دەگێرینەوە و بەقسەیان ناكەین و ئەچینە سەر حەقەكە لە هەر كوێ بێت و لەلای هەركێ بێت.
سەبارەت بە پۆستەكانی داهاتوومان، هەر بەڕێزێك پێشنیار و تێبنییەكی هەبێت، یان بە پێی بەڵگەی شەرعی ئامۆژگارییەكمان بكات قسەو تێبینی و ئامۆژگارییەكەی بەهەند وەردەگرین و داوا دەكەین لە پەروەردگار لە جیاتی ئێمە پاداشتی بداتەوە، د. إحسان برهان الدین 13 جمادى الآخر 1446 2024-12-14
2024-12-25
بيدعه‌كانى_جومعه: 2 شێوازى خوتبه‌ى پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم
بيدعه‌كانى_جومعه: 2 شێوازى خوتبه‌ى پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم
شێوازى خوتبه‌ى پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم به مه‌به‌ستنى پێكانى سوننه‌ت و خۆپاراستن له بيدعه له مه‌سه‌له‌ى نوێژو وتارى هه‌ينيدا، به كورتكراوه‌يى و به پوختى شێوازى وتارى پێغه‌مبه‌رى خواتان صلى الله عليه وسلم بۆ ده‌خه‌ينه‌روو:
1- له وتاره‌كانيدا ڕووى ده‌كرده موسوڵمانان:
عن البراء بن عازب قال : “… فتقدم فصلى ركعتين ثم سلم ثم استقبل الناس بوجهه وأعطي قوسا أو عصا فاتكأ عليها فحمد الله وأثنى عليه " أخرجه البيهقي (3/300) وحسنة الألباني ( صحيح ابي داود ( 4/307).
عن الحكم بن حزن الكلفي رضي الله عنه قال : ( … شهدنا الجمعة فقام رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم متوكئا على قوس أو قال على عصا فحمد الله وأثنى عليه كلمات خفيفات طيبات مباركات ثم قال : أيها الناس إنكم لن تفعلوا ولن تطيقوا كل ما أمرتم ولكن سددوا وأبشروا ) أبو داود (1096) حسنة الالباني (صحيح ابي داود 4/261).
عن جابر بن سمرة: " أن النبي صلى الله علية وسلم كان يخطب قائماً، ثم يجلس، ثم يقوم فيخطب قائماً، فمن أنبأك أنهُ كان يخطُبُ جَالِساً، فقد كذب " . مسلم (862) قال ابن عمر : " كان النبي صلى الله عليه وسلم يخطب خطبتين وهو قائم يفصل بينهما بجلوس " . متفق عليه.
5- وتاره‌كانى به (خطبة الحاجة) ده‌ست پێ ئه‌كرد:
" كان رسول الله صلى الله علية وسلم اذا خطب، …. يقول : أما بعد فإن خير الحديث كتاب الله وخير الهدي هدي محمد صلى الله عليه وسلم وشر الأمور محدثاتها وكل بدعة ضلالة " . أخرجه مسلم 867
وعن جابر بن عبد الله رضي الله عنه قال : " كانت خطبة النبي صلى الله عليه وسلم يوم الجمعة يحمد الله ويثني عليه ثم يقول على أثر ذلك وقد علا صوته " رواه مسلم ( 3 / 11 )
6- زمان و دڵى له كاتى خوتبه‌دا وه‌كو يه‌ك بوون:
عن جابر رضي الله عنه قال : " كان رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم إذا خطب احمرت عيناه وعلا صوته واشتد غضبه حتى كأنه منذر جيش يقول صبحكم ومساكم " رواه مسلم (867)
عن عمار بن ياسر رضي الله عنه قال : " سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقول : إن طول صلاة الرجل وقصر خطبته مئنة من فقهه فأطيلوا الصلاة واقصروا الخطبة " مسلم (869)
عن أم هشام بنت حارثة ابن النعمان قالت : " ما أخذت ( ق والقرآن المجيد ) إلا عن لسان رسول الله صلى الله عليه وسلم يقرأها كل يوم جمعة على المنبر إذا خطب الناس " مسلم 873
10 - فه‌رمانى به چاكه و نه‌هى له خراپه ده‌كرد:
عن جابر بن عبد الله أن رجلا دخل المسجد يوم الجمعة ورسول الله صلى الله عليه وسلم يخطب فجعل يتخطى الناس فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم اجلس فقد آذيت وآنيت . ابن ماجة 1115 -صححة الالباني ، التعليق الرغيب ( 1 / 256 )
وسُئِل أنس رضي الله عنه هل كان نبي الله صلى الله عليه و سلم يرفع يديه ؟ قال : قيل يوم الجمعة يا رسول الله قحط المطر و أجدبت الأرض و هلك المال قال : فرفع يديه حتى رأيت بياض إبطيه …) ( صحيح ابن خزيمة (3-145 ) صححة الالباني
عن عمرو بن أخطب قال: " صلى بنا رسول الله صلى الله عليه وسلم، الفجر وصعد المنبر فخطبنا حتى حضرت الظهر، فنزل فصلى، ثم صعد المنبر فخطبنا حتى حضرت العصر، ثم نزل فصلى، ثم صعد المنبر فخطبنا حتى غربت الشمس، فأخبرنا بما كان وبما هو كائن، فأعلمنا أحفظنا " رواه مسلم .
13- له نوێژى جومعه هه‌ندێ جار سوره‌تى الأعلى والغاشية ى ده‌خوێنده‌وه و هه‌ندێ جاريش سوڕه‌تى الجمعة والمنافقون ى ده‌خوێنده‌وه..
14- جگه له خوتبه‌ى هه‌ينى خوتبه‌ى ترى هه‌بوو له جه‌ژن و نوێژه بارانه‌و كاتى تر به پێى پێويستى موسوڵمانان.
یەكێك لەو وتە بەناوبانگانەی لە عبدالله بن عباس الله لێی ڕازی بێت دەگێڕدرێتەوەو گەورەترین مشت و مڕی لەسەر درووست بووە و زۆرترین قسەی لەسەر كراوە و ناكۆكیشی لەسەر درووست بووە ئایا وتەیەكی ڕاست و درووستە و سەنەدەكەی صحیح ە، یان نەخێر زنجیرەی سەنەەكەی لاوازی تێدایە و ناشێت لەمەسەلەیەكی گەورەی وەكو (الحكم بما أنزل الله) بكرێتە بەڵگە، ئەو وتەیە كە ئەو هاوەڵە بەرێزە لە تەفسیری ئایەتی ( وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ) لێی دگێڕدرێتەوە ، كە فەرموویەتی ئەو كوفرە نییە كە كەسەكە لە بازنەی ئیسلام دەربكات بەڵكو ئەوە كوفری بچووكە و بە (كفر دون كفر) دەربڕینی لێ كردووە، ئەمەش لە كاتێكدایە كە الله جل وعلا بە ڕاشكاوی و بە وشە و دەربڕینێكی عەرەبی ڕوون و ڕاشكاو سیفەتی كوفر و زوڵم و فیسقی داوەتە پاڵ ئەو كەسەی كە بە قورئان حوكم نەكات .
پێش ئەوەی لە ڕۆشنایی قسەی فەرموودەناساندا باس لە سەنەدی ئەو وتەیەی ابن عباس بكەین، پێویستە بزانین ئەم هاوەڵە بەڕێزە تەمەنی سیانزە ساڵ بووە كاتێك پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم وەفاتی كردووە، حوكمڕانەكانی سەردەمی ئەویش بریتی بوونە لە خەلیفە أبو بكر الصدیق وعمر بن الخطاب و عثمان بن عفان و علي بن أبي طالب الله لە هەموویان ڕازی بێت و تاكو دەگاتە سەردەمی عبد الملك بن مروان كە ابن عباس لەو سەردەمەدا و لە ساڵی 68ی كۆچی وەفاتی كردووە، واتە ئەو سەردەمانەی ئەوی تێدا ژیاوە لە هەموویدا حوكم كردن و خەڵكی و وڵات بەڕێوە بردن هەمووی لەسەر بنەمای كیتاب و سوننەت بووە وشتێك نەبووە هاوشێوەی ئەم سەردەمە كە حوكمی الله بەجارێك لاببرێت و لە جیاتی ئەوەش حوكم بە یاسا و ڕێسای دەستكردی ڕۆژهەوڵات و ڕۆژئاوای پێچەاونەی كیتاب و سونەت بكرێت ونەكەسیش ئەوەی بە خەیاڵدا هاتووە.
سەرەتا با لە ڕۆشنایی قسەی زانایاندا و بە كورتی ئاماژە بۆ سەنەد و ڕێگای جێگیربوونی وتەكەی ابن عباس (كفر دون كفر) بكەین و بڵێین:
لە ڕاستیدا ئەم (أثر)ەی ابن عباس الله لێی ڕازی بێت زانایان لە دێر زەمانەوە ناكۆكی لە نێوانیاندا لەسەر سەنەدو جێگیر بوونی درووست بووە و زۆرێك لە زانایان و لەفەرموودەناسان ئەو قەولەیان ڕەت كردووەتەوە و و بە ضعیف یان زانیوە لەبەر ئەم هۆكارانە:
- ئەم فەرموودەیە سەرەتا پێویستە بزانین مەوقوفە و مەرفوع نییە، لەلایەن ابن أبي حاتم والحاكم لە كتێبی المستدرك والبيهقي لە كتێبی السنن و هەروەها المروزي لە كتێبی تعظيم قدر الصلاة وابن عبدالبر لە التمهيد لە ڕێگەی هشام بن حجير بە گێڕانەوە لە طاووس ئەویش بە گێڕانەوە لە ابن عباس ڕیوایەت كراوە وەكو زانایان دەفەرموون. ئەمەش نموونەی ڕیوایەت و وتەی الصنعاني یە لەسەر مەسەلەكە: قال الأمام عبد الرزاق الصنعاني في (تفسيره) كما في تفسير ابن كثير(2/97): أخبرنا معمر عن ابن طاووس عن أبيه قال سئل ابن عباس عن قوله: (ومن لم يحكم... ) قال هي((به كفر) قلت: هذا إسناد صحيح ورواه ابن جرير الطبري في تفسيره(6/256) وابن نصر في (تعظيم قدر الصلاة) رقم(570)كلاهما من طريق عبد الرزاق به وزادا: قال ابن طاووس: (وليس كمن كفر بالله وملائكته وكتبه ورسله).
ئەم وتەیەی ابن عباس لە تەفسیرەی ئایەتەكانی سوڕەتی المائدة دا باس دەكرێت كە الله عزوجل سیفەتی كوفر و زوڵم و فیسقی داوەتە پاڵ هەركەسێك حوكم بە قورئان وشەریعەتی رب العالمین نەكات، قەولەكەشی ئەوەیە كە فەرموویەتی (كفر دون كفر) واتە ئەو كوفرە نییە كە ئێوە بۆی دەچن بەڵكو كوفری بچووكە و كەسەكە لە بازنەی ئیسلام پێی دەرناچێت، بە دەستەواژەیەكی تر بۆ ئەم سەردەمەی خۆمان واتە ئەوانەی حوكم بە قورئان و بەشەریعەت ناكەن و لەبریدا حوكم بە قانونی فەرەنسی و ئەمریكی و هەر یاسا و ڕێسایەكی تری مرۆڤەكان دەكەن، ئەگەر لە ناخیاندا باوەڕیان وا نەبێت كە ئەو حوكم و یاسایە لە حوكمی قورئان و لەشەریعەتی ئیسلام باشترە با حوكمیشی پێ بكەن پێی كافر نابن و تەنها تاوانێكەو ئەنجامیان داوە.
- ئەگەر حوكمی ڕەفع وەربگرێت واتە ئەسڵی وتەكە بگەڕێتەوە بۆ حوكم و ڕێگەپێدانی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم بۆ نموونە هاوەڵەكە بفەرموێت: (أمرنا بكذا أو نهينا عن كذا أو من السنة كذا أو كنا نقول كذا...) واتە فەرمانمان پێدەكرا فڵانە شت بكەین یان نەیكەین یان سوننەت وایە وابكرێت یان وامان دەوت و دەكرد ...هتد چونكە سەرچاوەی ئەو فەرمان و قەدەغە كردن و ئەنجامدان و نەدانە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم خۆی بووە بۆیە قەولی هاوەڵ لەو حاڵەتانەدا حوكمی فەرموودەی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم وەردەگرێت.
- ئەگەر قەولی هاوەڵەكە پێچەوانەی زاهیری قورئان نەبێت، ئەم قەولەی ابن عباس یش لە ڕاستیدا زۆر بە ڕاشكاوی پێچەوانەی زاهیری قورئانە، چونكە الله فەرموویەتی: (وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ) (وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ) (وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ )المائدة: 44-47. چۆن ابن عباس بەو مەزنی و زانایی و گەورەیی خۆیەوە دێت ئەو ئایەتانە ڕەت دەكاتەوە و دەڵێت نەخێر الله مەبەستی ئەوە نەبووە ئێوە خراپ لە ئایەتەكە تێگەیشتوون! حوكم نەكردن بە قورئان سەرەڕای ئەو هەموو ئایەتانەی كە بە ڕاشكاوی سیفەتی كوفر بەسەر ئەو كەسەدا دەدات و حوكم بە قورئان ناكات، پووچەڵ كردنەوەیە بۆ عەقیدەی ئیسلامی و پێچەوانەی پەیامی پێغەمبەرانە كە الله بۆ ئەو مەبەستە ڕەوانەی كردوون.
- هەروەها مەرجێكی تر بۆ وەرگرتنی قەولی هاوەڵ ئەوەیە ئەگەر موعارەزەی نەبێت لە قەولی هاوڵی تر كە لە خۆی زیاتر هاوەڵێتی پێغەمبەری كردبێت صلی الله علیه و سلم، لە ڕاستیشدا ئەم قەولەی ابن عباس الله لێی ڕازی بێت موعارەزەی ڕوون و ئاشكرای هەیە لە چەند هاوەڵێك لە خۆی زیاتر هاوەڵێتی پێغەمبەریان كردووە صلی الله علیه و سلم وەكو عمر بن الخطاب و عبدالله بن مسعود الله لێیان ڕازی بێت، بەڵكو موعارەزەی لە قەولی ابن عباس خۆیشی هەیە لە جێگەی تردا، بەڵكو نەزانراوە ك هیچ هاوەڵێك قسەی لەو جۆرە كردبێت.
لە ڕاستیدا:
1- تحاكم كردن بۆ غەیری شەرعی الله هەموو موسوڵمانێكی سەرەتایی فیترەت پاك دەیزانێت و گومانی لێی نییە، ئیتر چۆن قسەیەكی وا گەورە و ناكۆك لە گەڵ زاهیری قورئان دەدرێتە پال زانای هەرەگەورەی ناو هاوەڵان و (حبر الأمة).
3- ئەمەی كە ئەمڕۆ زانایانی سوڵتانەكان بەرگری لێ دەكەن و بەناحەق ئەو قەولەی ابن عباس ی بۆ دەهێننەوە كە گوایە گۆڕینی حوكمی قورئان بە یاساكانی ڕۆژئاواو ڕۆژهەڵاتی پێچەوانەی قورئان كوفر نییە و تاوانێكە، ئەو حاڵەتە هەرگیز لەسەردەمی ابن عباس لە دونیادا بوونی نەبووە، بەڵكو یەكەم جار لەسەردەمی ابن تیمیةدا درووست بوو دوای سەدان ساڵ لە سەردەمی هاوەڵان كاتێك جەنكیزخان ئاوێتەیەكی لە ئیسلام و لە یەهودییەت و نەسڕانیەت كۆكردەوەو حوكمی پێ دەكرد.
4- ئەوانەی كە قەولەكەی ابن عباس دەكەن بە بەهانە و شەرعاندنی حوكم نەكردن بە قورئان لە ڕاستیدا ئەوان تۆمەتی تەبدیل كردنی شەرعی ئیسلام بە شەرع و یاسا و ڕێسای تر دەدەنە پاڵ ئەو هاوەڵە مەزنە، وەكو ئەوەی (حبر الأمة) نەیزانیبێت الله تعالی فەرموویەتی: ( وإن أطعتموهم إنكم لمشركون) و( فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۚ) و(فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا ) و دەیان و سەدان ئایەتی تری نەزانیبێت، یان وەكو ئەوان مەعناكانی تێكدابێت و بە ئارەزووی خۆی و بۆ ڕازی كردنی زالمان خۆی لە مەعناكانیان كەڕ كردبێت حاشا لەئەو.
5- ئەو قەولەی دەدرێتە پاڵ ابن عباس (كفر دون كفر) ئەوە ئەگەر بەو شێوە وەكو خۆی وەربگیرێت دەبێت بەهۆیەوە زاهیری ئایەتەكان ڕەتبكرێتەوە و بڵێین الله مەبەستی ئەوە نەبووە و بە قەولێكی زەعیف بەشێكی زۆر لە قورئان و سوننەت و عەقیدەی ئیسلامی لەبەر ئەو قەولە ڕەت بكرێتەوە.
6- مەسەلەی عەقیدە لە ئیسلامدا منجە منج و سازش و ناڕوونی تێدا نییە، بەڵكو لە ئەوپەڕی ڕوونی و جیددیەت و حەددیەتدایە، ئەوانەی باوەڕیان بە قورئان و سوننەتە و حوكمی پێ دەكەن و هەموو بەرنامە و یاسا و ڕێسایەك جگە لە قورئان ڕەتدەكەنەوە موسوڵمانن و ئیماندارن و عەقیدەو تەوحیدیان تەواوە، ئەوانەش كە حوكم بە قورئان و بەشەریعەتی ئیسلام ناكەن و بە حوكم و ئایەتی قورئانی پیرۆز كافر و زاڵم و فاسقن.
8- حوكم كردن بە شەریعەتی الله عزوجل مەنهەج و ڕێبازی هەموو پێغەمبەرانە علیهم السلام ، الله بەوە فەرمانی پێ كردوون و فەرموویەتی: (وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَابِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ ۖ فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللَّهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ عَمَّا جَاءَكَ مِنَ الْحَقِّ) المائدة:48. حوكم نەكرنیش بە شەریعەتەكەی پوچەڵكردنەوەو هەڵوەشاندنەوەی كرۆك و جەوهەری تەوحید و یەك الله پەرستییە، الله لە ئایەتەكاندا فەرمانی بە پیغەمبەر صلی الله علیه و سلم كردووە حوكم بە قورئان بكات و پشت هەڵ بكات لە هەموو حوكم و ئارەزوو و یاسای مرۆڤەكان، چونكە ئەو حەقەی كە پێیەتی بێ نیازی كردووە لە هەموو بەرنامە و یاسا و ڕێسایەكی تری دەستكردی مرۆڤەكان.
9- مورجیئەكان لە هەموو سەردەمێكدا پیاوی سوڵتانن و دەقەكانیان بۆ دەگونجێنن بەو شێوەی ئەوان حەزی پێ دەكەن و دەیانەوێت، بۆیە لەم سەردەمەشدا بەدەست و بەدان ئەو قەولە زەعیفەی ابن عباس یان گرتووە و دەستبەرداری نابن! دەیان ئایەتی صریح و ڕوون و ئاشكرایان لەبەر ئەو قەولە تەئویل كردووە و ڕوویان لێ وەرگێڕاوە كە پێچەوانەی ئەو قەولەی ابن عباس ە، هەمیشە پاساو بۆ ئەوانە دەهێننەوە كە حوكم بە قورئان ناكەن بەوەی كە ئەوە تاوانێكە و بەوە لە ئیسلام دەرناچن، هەركێیش حەقیقەتی ئەو مەسەلە دەربخات و یان حەقیقەتی ڕۆڵی ئەوان لەم بارەوە ئاشكرا بكات یەكسەر بەخەواریج تۆمەت باری دەكەن.
10- بەڵكو ئەوانەی كە بەرگری لەو كەسانە دەكەن كە شەرعی الله یان گۆڕیوەو كار بەشەرع و بەرنامەی تر دەكەن و دەڵێن كوفرەكەیان بچووكە وئەوانە موسوڵمانن، لە ڕاستیدا ئەوان ئایەتەكانی قورئانیان ڕەتكردووەتەوەو تێبینیان لەسەر واتاكانی تۆمار كردووە و لە پێناو قەولێكی زەعیفدا كە ئەگەر سەحیحیش بوایە هەر وەرنەدەگیرا، دەیان و سەدان ئایەتیان تەئویل كردووە و خۆیانیان لێ نابینا كردووە، ئەوەش پێچەوانەی شەرع و عەقڵ و بنەما سەرەتایەكانی عەقیدەی ئیسلامە.
11- هەندێ لەو زانا بەڕێزانەش كە ئەو قەولەی ابن عباس بە صحیح دەزانن وەكو مورجیئەكان نەیان كردووە بە بەهانەی تێكدانی عەقیدە و خزمەتی ستەمكاران و كارنەكردن بە شەریعەتی ئیسلام، پرسیار لە شێخ ابن باز كرا دەربارەی قەولەكەی ابن عباس فەرمووی ئەوە بۆ حاڵەتێكە بۆ نموونە حاكمەكە باوەڕی تەواوی بەشەریعەتی ئیسلام هەبێت بۆ نموونە بەرتیلێك وەربگرێت وبیشەرعێنێت بۆ خۆی و حوكم بە حەرامی بەرتیل نەكات و شتێكی لەو جۆرە ئەوە پێی دەوترێت كفر دون كفر نەك بچێت شەرعی ئیسلام لابدات و بە شەریعەتی بێ باوەڕان كار بكات.
12- ابن كثير رحمه الله فەرموویەتی : " فمن ترك الشرع المحكم المنزل على محمد بن عبد الله خاتم الأنبياء ، وتحاكم إلى غيره من الشرائع المنسوخة كفر ، فكيف بمن تحاكم إلى الياسا وقدمها عليه ؟! من فعل ذلك كفر بإجماع المسلمين " "البداية والنهاية" (13/139). واتە هەركەسێك شەرعی الله بەجێ بهێڵێت و حوكم بە شەریعەتە مەنسوخەكان بكات كافر دەبێت ، چجای كەسێك حوكم بە یاسق بكات ولەسەر شەرع پێشی بخات و ئەوە بە ئیجماعی موسوڵمانان لە ئیسلام دەدرەچێت.
13- أحمد شاكر بەڕەحمەت بێت لە عمدة التفسیر(4/ 156-158)دا دەڵێت گومڕاكان وهەندێ لەوانەی خۆیان بەزانستدا هەڵواسیوە جورئەت بەرانبەر دین دەكەن و ئەو قەولەی ابن عباس یان كردووەتە بەهانەی كاركردن بە یاسا و ڕێسا دژوارەكان لەگەڵ شەریعەتی ئیسلامدا.
14- قەولەكەی ابن عباس تەنانەت ئەگەر صحیح یش بوایە هەر دەبێت لە چوار چێوەی ئەو سەردەمەی كە تێیدا وتراوە و لە ژێر بنەما گشتییەكانی بیروباوەڕی ئیسلامدا لێی تێبگەین، نەك بكرێتە بەهانە بۆ لابردنی بەشێكی مەزن لە عەقیدەی ئیسلامی، كە ئەویش (الحكم بما أنزا الله) یە. ابن عبا س یش یان مەبەستی بەو قەولە خەواریجەكان بووە یان هەندێ لە حوكمڕانەكانی بەنی ئومەییە بووە كە هەندێ سەرپێچی و لادانیان لەشەرع بووە و مەبەستی ئەوە بووە ئەوان بەو سەرپێچی و كارنەكردنەیان بەو ئایەت و فەرموودانە لە هەندێ مەسەلەدا كافر نابن.
15- مەسەلەی حەڵاڵ كردن و حەرام كردن و تەشریع دانان لە تایبەتمەندییەكانی پەروەردگارە، هەركەسێكیش ئەو تایبەتمەندییە بۆ خۆی بەكاربهێنێت و تەشریع بكات ئەوە بە ئایەت و فەرموودەی و اتفاق ی زانایان موشریكە. (أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ ) الأعراف:54. ئیتر چۆن پێی دەوترێت (كفر دون كفر)؟
16- ئینجا تۆ بڵێ ئەوە ابن عباس لەبەر ئەوەی دواجار مرۆڤێكە و معصوم نییە و هەڵەی لەسەر تێدەپەڕێت، بڵێ ئەو هەڵەیەی كرد و وتی ئەو كەسەی حوكم بە قورئان نەكات و حوكم بە شەریعەتێكی تر بكات لە ئیسلام دەرناچێت تەنها تاوانبار دەبێت، كە حاشا لە ئەو هەڵەی لەو شێوە بكات، بەڵام ئەگەر هەڵەیەكی وای كرد ئایا دەگونجێت نیوەی دینەكەمان لەبەر قسەی ابن عباس بڕوخێنین و ئەو هەموو ئایەت و فەرموودە و ئیجماعی هاوەڵان و قسەی زانایان و هەمووی بۆ قەولێكی ابن عباس وەلا بنەین و ئیشی پێ نەكەین؟ مالكم كیف تحكمون؟
پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم وەكو لە سەحیحی موسلیمدا هاتووە فەرموویەتی: " احرص على ما ينفعك ، واستعن بالله ، ولا تعجز، فإن أصابك شيء فلا تقل : لو أني فعلت كذا لكان كذا وكذا ، ولكن قل : قدّر الله وما شاء فعل , فإن لو تفتح عمل الشيطان " رواه مسلم – كتاب القدر – ( 2664). واتە : ئەوەی بەسوودە بۆت بەدەستی ئەنجامی بدە و پەنا بە الله بگرە و بێ دەسەڵات مەبە وئەگەر تووشی ناخۆشییەك هاتی مەڵێ ئەگەر وام بكردایە ئاوها و ئاوها دەبوو، بەڵكو بڵێ ئەوە قەدەری الله بوو ویستی لەسەر چی بێت ئەنجامی ئەدات.
هاوشێوەی ئەوە لە قورئانی پیرۆزیشدا هەیە، وەكو الله دەفەرموێت: (الَّذِينَ قَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُوا لَوْ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُوا) آل عمران:168. واتە ئەگەر بە قسەی ئێمەیان بكردایە و دەرنەچوایەن بۆ جیهادكردن نەدەكوژران.
بێگومان وشەی (لو) واتە ئەگەر یان خۆزگە! لە هەموو حاڵەتێكدا هەر حەرا م و هەڵەی عەقیدەیی نییە، بۆ نموونە: كەسێك بڵێت ئەگەر بێیتە ماڵم ڕێزت لێ دگرم ئەمە هەواڵێكە و هیچ ناشەرعییەكی تێدا نییە.
هەروەها پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (ما من عبد يصاب بمصيبة فيقول: إنا لله وإنا إليه راجعون، اللهم آجرني في مصيبتي، واخلف لي خيرًا منها، إلا آجره الله في مصيبته، وأخلف له خيرًا منها) صحيح مسلم:918. واتە: هەر بەندەیەك تووشی موسیبەتێك ببێت وبڵێت ئێمە بەندەی الله ین و هەر بۆ لای ئەویش دەگەرێێنەوە، یا الله لەسەر ئەوەی كە تووشم بووە پاداشتم بدەرەوە و بەچاكتر قەرەبووم بكەرەوە، الله پاداشتی دەداتەوە و چاكتری لەوە بۆ دەكات كە لەدەستی داوە.
أبو بكر و عمر و عثمان الله لێیان ڕازی بێت چاكترینی ئەم ئوممەتەن لەپاش پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم
پێشەوا أحمد بن حنبل لە ڕوونكردنەوەی بنەمایەكی تر لە بنەماكانی ئەهلی سوننەتدا، عەقیدەی ئەهلی سوننەت دەربارەی هاوەڵان باس دەكات و دەفەرموێت: (وَخَيْرُ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ بَعْدَ نَبِيِّهَا أَبُو بَكْرٍ اَلصِّدِّيقُ، ثُمَّ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ، ثُمَّ عُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ نُقَدِّمُ هَؤُلَاءِ اَلثَّلَاثَةَ كَمَا قَدَّمَهُمْ أَصْحَابُ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و سلم، لَمْ يَخْتَلِفُوا فِي ذَلِكَ) مەسەلەی پێش خستنی ئەو سێ هاوەڵە بەڕێزە لەسەر هەموو هاوەڵانی تر لەلای ئەهلی سوننەت مەسەلەیەكی بڕاوەیە و پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم خۆی ئەو بنەمایەیەی دامەزراندووە و أبو بكر الله لێی ڕازی بێت چاكترین كەسەو باشترینی ئەم ئوممەتەیە لە دوای پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم. بەڵام هەندێ لە زانایان دەڵێن لەبەر ئەوەی لە كۆتایی دونیادا عیسی علیه السلام دادەبەزێت و ئەویش دەبێتە یەكێك لە ئوممەتی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لەو حاڵەتەدا دەبێت بوترێت چاكترین كەس لە ئوممەتی ئیسلام لە پاش رسول الله صلی الله علیه وسلم عیسای كوڕی مەڕیەمە علیهما السلام وبەدوای ئەودا ئەبوبەكرە الله لێی ڕازی بێت.
كەواتە چۆن هاوەڵانی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ئەو سێ هاوەڵەیان پێشخستە سەر هەموو هاوەڵاندا الله لێیان ڕازی بێت، بەهەمان شێوە دەبێت ئێمەش ئەو كارە بكەین.
لە دوای ئەوە پێشەوا فەرموویەتی: (ثُمَّ بَعْدَ هَؤُلَاءِ اَلثَّلَاثَةِ أَصْحَابُ اَلشُّورَى اَلْخَمْسَةُ: عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، وَطَلْحَةُ، وَالزُّبَيْرُ، وَعَبْدُ اَلرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ، وَسَعْدٌ، كُلُّهُمْ يَصْلُحُ لِلْخِلَافَةِ، وَكُلُّهُمْ إِمَامٌ،) واتە دوای پێشخستنی أبو بكر و عمر وعثمان الله لێیان ڕازی بێت، ئینجا ئەوانەی پێیان دەوترێت أصحاب الشوری پێش دەخەین كە یەكەمیان عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب و ئینجا طَلْحَةُ، وَالزُّبَيْرُ، وَعَبْدُ اَلرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ، وَسَعْدٌ، الله لە هەموویان ڕازی بێت، هەموو ئەوانەش وەكو پێشەوا أحمد دەفەرموێت شیاو بوون بۆ وەرگرتنی خیلافەت وهەموو یەكێك لەوانە پێشەوایەكە لە پێشەوایانی ئیسلام و موسوڵمانان.
پاشان فەرمووی: (وَنَذْهَبُ فِي ذَلِكَ إِلَى حَدِيثِ اِبْنِ عُمَرَ: "كُنَّا نَعُدُّ وَرَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و سلم حَيٌّ وَأَصْحَابُهُ مُتَوَافِرُونَ أَبُو بَكْرٍ ثُمَّ َعُمَرُ ثُمَّ َعُثْمَانُ ثُمَّ نَسْكُتُ") البخاري (3655)، أحمد (14/2). واتە: لەم بنەمایەدا پشت بەو فەرموودەی ابن عمر دەبەستین ك فەرموویەتی لەو كاتەی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە ژیاندا بوو دەمانوت أبو بكر و عمر وعثمان و ئیتر بێ دەنگ دەبووین وناوی كەسی ترمان لەگەڵ ئەو سێ كەسە نەدەبرد.
لە پاش ئاماژە كردن بۆ ناوی ئەو سێ هاوەڵە و هێنانەوەی فەرموودەكەی ابن عمر الله لێی ڕازی بێت لەو بارەوە ئینجا فەرمووی: (ثُمَّ مِنْ بَعْدِ أَصْحَابِ اَلشُّورَى أَهْلُ بَدْرٍ مِنْ اَلْمُهَاجِرِينَ، ثُمَّ أَهْلُ بَدْرٍ مِنْ اَلْأَنْصَارِ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و سلم عَلَى قَدْرِ اَلْهِجْرَةِ وَالسَّابِقَةِ، أَوَّلًا فَأَوَّلًا،) واتە لە پاش ئەو سێ هاوەڵە بەڕێزە ئینجا ئەهلی شورامان بە باشترین دەزانی كە یەكەمیان عەلی بوو الله لێی ڕازی بێت، وەكو ابن تیمیة فەرموویەتی بەڕەحمەت بێت (یثلثون بعثمان ویربعون بعلي) الفتاوی (153/3) واتە عثمان یان دەكردە سێیەم لە دوای أو بكر و عمر و عەلییان دەكردە چوارەم الله لە هەموویان ڕازی بێت.
سەلەف هەندێ جیاوازی لە نێوانیاندا بووە سەبارەت بە پێشخستنی عثمان لەسەر علي، بەڵام ئەوە لە ڕووی فەزیلەت و چاكەوە بووە نەك لە ڕووی خیلافەتەوە، لەمەسەلەی شیاوی بۆ خیلافەت هەموویان عثمان یان پێش علي خستووە الله لێیان ڕازی بێت، بەڵكو زۆربەیان و جومهوریان لە فەزیلەت و چاكیشدا هەر عثمان یان پێشخستووە.
ئینجا هەركێ عەلی پێش عثمان خستبێت بە ضال و بە گومڕایان زانیوە، وەكو ابن تیمیة فەرموویەتی: (وقال أيوبُ السَّختيانيُّ: من لم يُقَدِّمْ عُثمانَ عَلى عليٍّ فقد أزرى بالمُهاجِرينَ والأنصارِ. وهَكَذا قال أحمَدُ والدَّارقُطنيُّ وغَيرُهما: أنَّهم اتَّفَقوا عَلى تَقديمِ عُثمانَ) منهاج السنة، (8/225). واتە هەركێ عەلی پێش عثمان بخات ئەوە سووكایەتی بە ڕاوبۆچوونی موهاجیرین كردووە.
ئەتوانین بڵێین ئوممەتی ئیسلام تەنانەت زۆرێك لە تاقمەكانی كەلام و گروپە لادەرەكانیش یەك دەنگ بوونە لەسەر چوار خەلیفەكە بەو تەرتیبەی كە هەیە، واتە: أبو بكر ئینجا عمر ئینجا عثمان ئینجا علي الله لە هەموویان ڕازی بێت.
پێشەوا النووي دەڵێت: : (اتَّفَقَ أهلُ السُّنَّةِ عَلى أنَّ أفضَلَهم أبو بَكْرٍ ثُمَّ عُمرُ، وقال جُمهورُهم: ثُمَّ عُثمانُ، ثُمَّ عليٌّ) شرح مسلم، (15/148). واتە ئەهلی سونەت یەك دەنگ بوونە لەسەر پێشخستن و بەچاكتر زانینی أبو بكر و ئینجا عمر و زۆربەیان وتوویانە عثمان ئینجا علي.
- (الواسطیة، و الحمویة، و التدمریة ) ئەم سێ كتێبە لەناو كتێبەكانی ابن تیمیةدا كە تایبەتن بە عەقیدەوە زۆر پێویست و گرنگن.
- كتێبی (اقتضاء الصراط المستقيم لمخالفة أصحاب الجحيم ).
- (منهاج السنة النبوية) .
- ( درء تعارض العقل والنقل و ( رفع الملام عن الأئمة والأعلام).
- ( الجواب الصحيح لمن بدل دين المسيح) .
- ( الصارم المسلول على شاتم الرسول).
- (الفرقان بين أولياء الرحمن وأولياء الشيطان ) ..ئەمانە وەكو كتێبە زۆر دیارەكانی شێخ الاسلام، ئەگینا ئەتوانم بڵێم زۆربەی زۆری كتێبەكانی ابن تیمیة گرنگ و پێویستن بۆ هەموو موسوڵمانێك، بەڵام پێویستییەكە پەیوەستە بە ئاستەكانیان، چونكە هەندێ كتێبەكانی ابن تیمیة زۆر ورد و چڕن، پێویستیان بە پێشینێكی باشە لە زانست وزانیاری بۆ ئەو كەسەی بیانخوێنێتەوە.
كتێبی (مجموع الفتاوی)یش كە عبد الرحمن بن قاسم كۆی كردووەتەوە بریتین لە كۆمەڵە باس و فەتواو كتێب و نامیلكەیەكی گرنگی ابن تیمیة، بە پێویستی ئەزانم لە هەموو كتێبخانەیەكدا هەبێت.
1- خۆبەدوور گرتن لە كوشتنی ژن و بەساڵاچووان و مناڵان: پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ڕاسپاردەی بە سەركردە سەربازییەكانی دەكرد بە ڕەچاوكردنی تەقوا و ترسی الله و خۆپارستن لەوەی دەستیان بچێتە خوێنی مناڵان، لە سەحیحی موسلیمدا هاتووە، كە بورەیدە الله لێی ڕازی بێت فەرموویەتی: پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كاتێك كەسێكی وەكو سەركردەی سەربازی بەسەر هێزێكی موسوڵمانانەوە دەستنیشان دەكرد دەیفەرموو: (لا تقتلوا ولیدا) واتە منال مەكوژن. لە ڕیوایەتێكی تریشدا لەلای أبوداود هاتووە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (ولا تقتلوا شیخا فانیا و لا طفلا و لا صغیرا و لا امرأة) واتە پیری بەساڵاچوو و مناڵ و ئافرەت مەكوژن.
2- عابیدەكان مەكوژن: هەروەها پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كاتێك سوپایەكی دەنارد بۆ جەنگ فەرمانی پێدەكردن قەشە و عابیدەكانیان نەكوژن و دەیفەرموو: (لا تقتلوا اصحاب الصوامع). وەكو لە وەسێتەكەشیدا هاتووە بۆ ئەو سوپای بەرەو جەنگی مؤتە بەڕێكەوتن فەرموویەتی: (اغزوا بسم الله، في سبيل الله، مَنْ كفر بالله، لا تغدروا، ولا تغلوا، ولا تقتلوا وليداً ولا امرأة، ولا كبيراً فانياً، ولا منعزلاً بصومعة، ولا تقطعوا نخلاً ولا شجرة، ولا تهدموا بناء) واتە فەرمانی پێكردوون بە ناوی الله و لە پێناوی الله غەزای ئەوانە بكەن كە كوفریان بە الله كردووە وغەدر وزێدەڕەوی و ژن ومناڵ و بەساڵاچوو و كەسێكی دابرا لە پەرستاگادا بۆ عیبادەت نەكوژن ودارخورما و درەختەكانی تر نەبڕن و خانوو وبیناكان نەڕوخێنن.
3- غەدر نەكردن: هەمیشە پیغەمبەر صلی الله علیه و سلم كە هێزو سوپاكانی بەڕێ دەكرد بۆ جیهاد كردن دەیفەرمو: (لا تغدروا) واتە غەدر و ستەم و ناپاكی مەكەن، ئەم ڕاسپاردەش بۆ كەسانێك بوو لەگەڵیاندا بكرێت كە لە بنچینەوە موسوڵمان نین، بەڵكو پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم لە فەرموودەی تردا هاتوە كە حاشای لەو كەسە كردووە غەدر بكات وپەیمان بشكێنێت و ڕاسگۆ نەبێت لە قسەو بەڵێنەكانیدا و فەرموویەتی: (من أمَّن رَجُلًا على دَمِه فقَتَله فأنا بريءٌ مِن القاتِلِ وإن كان المقتولُ كافِرًا) البخاري في التاریخ الكبیر وابن حبان و والبزار والطبراني. هەر بۆیە بەهای ئەمەك و وەفا لە دڵی هاوەڵاندا ڕەگی داكوتیبوو، دەگیڕنەوە لە عومەری كوری خەتتاب الله لێی ڕازی بێت، هەڕەشەی داوە لە هێزیكی موسوڵمانان و فەرموویەتی ئەگەر كەسێك بە كافرێك بڵی خۆت بەدەستەوە بدە و مەترسە و دوایی كە كەوتە ژێر دەستی بیكوژێت لە گەردەنی دەدەم.
4- دووركەوتنەوە لە وێرانكاری وخراپەكردن: جەنگی موسوڵمانان هەرگیز جەنگی وێرانكاری نەبوو وەكو ئەم جەنگانەی ئێستا دگوزەرێت كە دیاردەكانی ژیانی تێدا خاپور دەكرێت، بەڵكو جەگێك بووە مەبەست و ئامانجی پاراستنی ئیسلام و موسوڵمانانی تێدا بووە، أبو بكر الصدیق الله لێی ڕازی بێت هەمیشە ڕاسپاردەی ئەوەی بۆ سوپاكان دەكرد كە (لا تفسدوا في الأرض) خراپە و وێرانكاری لە سەر زەویدا مەكەن، داری بەردار مەبڕن، ئاژەڵەكان مەكوژن، پەرستگاكان مەڕوخێنن ڕاسپاردە مەشهورەكەی ئەم خەلیفە مەزنەش بۆ سوپاكەی ئوسامة الله لێی ڕازی بێت بەرجەستەكەری ڕاستەقینەی ڕەوشتە بەرز و جوانەكانی ئیسلامە تەنانەت لە كاتی جەنگیشدا..
ئەم باسە بەشیكراوەیی و بەبەڵگەی زیاترەوە لە زۆر لە كتێبەكانی فقه وسەرچاوەكانی تردا باس كراوە، بۆ نموونە، بڕوانە: ماذا قدم المسلمون للعالم بەرگی 1 لاپەڕە 159-162.
إحسان برهان الدين
3 جمادى الأول 1445
١٧ نوفمبر ٢٠٢٣
2024-01-28
شێوازی خۆشەویستی ڕۆژئاوا بۆ مرۆڤایەتی!
شەریعەتی ئیسلام كۆمەڵێك ماف و بنەمای مرۆیی بڵندی لە خۆگرتووە لە بەزەیی و لە ڕەوشتجوانی بە شێوەیەكی گشتی، نەك تەنها بۆ موسوڵمانان بەڵكو هەموو مرۆڤەكانی تریش دەگرێتەوە، ئایەتەكانی قورئانی پیرۆز و فەرموودەكانی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم بە ڕوونی هانی بەرجەستەبوونی ئەو ئاكارە بەرزانە دەدەن و فەرمانی پێدەكەن.
بەڵام لەلای ڕۆژئاواییەكان لەبەر ئەوەی تێڕوانینیان بۆ هەموو شتێك و بۆ هەموو كەسێك لە ڕوانگەیەكی مادیدا خۆی دەبینێتەوە، دەبینیت بەپێچەوانەی ئەوەی كە بەڕواڵەت دەریدەخەن و بانگەشەی بۆ دەكەن، بڕیار و هەڵوێستەكانیان هەمووی نامرۆڤانەیە و دڕندانەیە، بەتایبەتی ڕق و قینیان بەرانبەر ئیسلام و موسوڵمانان ڕق و قینێكی كراوەیە و سنوورێكی بۆ نییە! ئەوەش لە باوو باپیران و لە نووسەر و فەیلەسوف و ناودارەكانیانەوە بۆیان ماوەتەوە، بۆ نموونە فەیلەسوفی ڕۆژئاوایی بەناوبانگ (نیتچە) كە ئەوان شانازی پێوە دەكەن دەڵێت:
(الضعفاء العجزة یجب أن یُفنوا! هذا هو أول مبدأ من مبادئ حبنا للإنسانية! ويجب أن يُساعَدوا على هذا الفناء) بڕوانە: ركائز الإيمان بين العقل و القلب لەپەڕە 318.
4- كاتێك شكسپیر لە شانۆگەری (تاجر البندیقیة)دا ویستی نموونەیەك لەسەر چاوچنۆكی و خۆشویستنی ماڵ و پارە و سووخواردن و خراپەكاری باس بكات، كەسایەتی (شایلۆك)ی كرد بە نموونە كە كەسێكی جولەكەیە. فەیلەسوفی فەرەنسی بەناوبانگیش (ڤۆڵتێر)یەكێك بوو لەو نووسەر و ئەدیبە ڕۆژئاواییانەی كە رقیان لە جولەكە بووە و جولەكەی بە سەرلێشێواو ناو بردووە.
5- جولەكە بە بێ پەیمانی و هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتننامەكان و بە درۆ و غەدر و خیانەت ناسراون، هەموان غەدر وناپاكی (بني قینقاع و بني النضیر و بني قریظة) یان بیستووە و هاوچەرخەكانیش ڕێچكەی ئەوانیان ون نەكردووە.
6- جولەكە وەكو قورئان لێێان دەگێڕێتەوە بكوژی پێغەمبەران بوونە، پێغەمبەرەكەشیان كە موسی بوو علیه السلام ئەوپەڕی فیتنە و ملهوڕی و لاری لەوانەوە تووش بوو، لە ڕووداوی سەربڕینی مانگاكە و لە ڕۆیشتی موسی علیه السلام بۆ دیداری پەروەردگاری و لەو كاتەی كە فەرمانیان پێكرا نیشتەجێی گوندەكە ببن و بڵێن (حطة) و لە مەسەلەی ڕاوكردنی یەهود لە رۆژی شەممە و زۆر مەسەلەی تر كە لە قورئاندا باس كراوە نموونەی ڕوون و ئاشكرایە لەسەر لاساری و خراپی ئەو میللەتە.
بۆ ئەوەی بتوانین لەسەر ڕێگای دین و دینداری ڕاست ڕێبكەین و لانەدەین و بێزار نەبین وتاكو كۆتایی ڕێگاكە پەكما نەكەوێت وبگەین بە مەنزڵگا، پێویستمان بە كۆمەڵێك توێشوو و هۆكاری جێگیربوون هەیە، لەوانە:
1- پێویستە دوعا هەمیشە وەكو چەكێك بەكاری بهێنین و لێی بێ ئومێد نەبین و بیكەین بە سوكنایی دڵ و متمانەمان بە الله. دوعا پەیوەندییەكی زۆر باش و بەهێزە لەگەڵ الله عزوجل، هەم عیبادەتە وبەرزكردنەوەی ئیمانە و هەم ئاسوودەییە بۆ دڵ و دەروون، یەكێك لەو دوعایانەی كە دەبێت لەسەر زمانمان بێت ئەوەیە، پەنا بگرین بە الله تعالی لە فیتنە بمانپارێزێت، چونكە لەم سەردەمەدا فیتنە دنیای پڕ كردووە و بەهەر لایەكدا ئەڕۆیت فیتنە بەرەو ڕووتە، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (تعوذوا بالله من الفتن ما ظهر منها وما بطن) مسلم (2867) .
2- دەبێت جگە لە دوعا و پاڕانەوە، چەندین جۆری تر پەیوەندیمان لەگەڵ پەروەردگارماندا هەبێت و ئەوەندەی پێمان بكرێت پەیوەندییەكانمان لەو بارەوە بەهێز بكەین بەتایبەتی خوێندنەوەی قورئان و بە (تدبر) و بە تێگەیشتنەوە.
3- پێویستە هەمیشە هاوڕێی باشمان هەبێت بۆ ئەوەی یەكتر بەهێز بكەین بەرانبەر فیتنە و هۆكارەكانی لادان لە دینی حەق كە لەم سەردەمەدا لە چڵەپۆپەی زۆریدان، هەروەها بۆ ئەوەی لەنێوان خۆماندا فەرمان بەیەكتر بكەین بە چاكە و لە خراپەكانیش یەكتر ئاگادار بكەنەوە، بەڵێ هاورێی باش و چاكەكار و عەقیدە پاك لەم سەردەمە كەمە، بەڵام دەبێت هەمیشە بەدوایانەوە بیت ئەگەر یەك هاوڕێی باش و الله ناست هەبێت بەسە.
4- لە هۆكارەكانی جێگیر بوون و بەردەوام بوون لەسەر ڕێگای ئیسلام و ئیمان ئەوەیە خەریكی فێربوونی زانستی شەرعی و دەرس و دەوری كتێبەكانی عەقیدەو تەفسیر و فەرموودەو فیقهو سیرە و زانستەكانی تر بیت، هەمیشە سەرقاڵی پەروەردەیەكی ئیسلامی بیت بۆخۆت و بۆ دەوروبەرت لەوانەی توانای پەروەردەكردنیانت هەیە، ئەوە لەلایەكەوە جێگیر كردنە بۆخۆت لەسەر ڕێگای حەق و لەلایەكەوە بانگەواز ەو خزمەت كردنە بە دینەكەت وهەستانە بە ئەنجامدانی ئەو ئەركەی كە لەسەرتە.
5- خوێندنەوەی ژیاننامەی پیغەمبەر صلی الله علیه و سلم بەتایبەتی زۆر پێویستە زۆر بەسوودە زۆر بونیاتنەرە، لەدوای ئەوەش خویندنەوەی ژیاننامەی پێشەوایان و هێما گەورەكانی ئیسلام بۆ ئەوەی وەكو نموونەیەكی بەرز سەیریان بكەیت و بیانكەیت بە پێشڕەوو پێشەنگی خۆت، سەرەتا لە هاوەڵانەوە الله لێیان رازی بێت و ئیتر هەر كەسێكیش كە لەسەر ڕێبازی ئەوان و هاوشێوەی ئەوان بەردەوامی بە خزمەتی كردنی ئەم دینە دابێت. دەكرێت بوترێت خوێندنەوەی كتێبەكانی سیرە و مێژوو هۆكارێكی زۆر بەسوود و بەهێزن بۆ ئەو مەبەستەی لێرەدا باسی دەكەین.
8- خۆشویستنی زانایان و پیاوچاكان كە لەسەر مەنهەجی كیتاب و سوننەتن و خاوەن عەقیدەیەكی پاكن و بە بیدعە و شیركەكانی هاوچەرخ و كۆنەوە تێوە نەگلاون، ئەوە هێزێكی باش بۆ دڵ ودەروونی كەسەكە دابین دەكات و هۆكارێكە بۆ بەردەوام بوون لەسەر ڕێبازی سوننەت و ژیاننامەی هاوەڵان و تابیعی و پیاوچاكانی شوێنكەوتووی ئەوان.
بەدڵنیایی، دوعا لەكەسێك وەردەگیرێت بەتەواوی لەسەر بیروباوەڕی ئیسلام بێت و قورئان و سوننەت بە تاكە شەریعەت و بەرنامەی ژیان بزانێت ولە هیچ حوكمێكی بەگومان نەبێت و بەڵكو بەئەوپەڕی حەق و ڕاستی بزانێت ولە پێناسە و مەرج و هەڵوەشێنەرەوەكانی لا إله الا الله تێگەیشتبێت و ڕقی لە هەموو دوژمنێكی ئیسلام و موسوڵمانن بێت و هەرچی موسوڵمان هەیە بەدەر لە نەتەوەو وڵات و زمانی پشتگیرییان بكات و خۆشی بوێن و وەلائی بۆیان هەبێت، لە دوای ئەوە ئینجا زانایان هەندێ مەرجیان لە قورئان و لە سوننەت بۆ دوعای وەرگیراو هەڵینجاوە وەكو:
1- دوعاكە (اخلاص) ی تێدا بێت، واتە مەبەست و نیازی دڵی هەر هەمووی بۆ الله بێت و هیچ مەبەستێكی شاراوەی شەخسی تر لە پشت دوعاكەیەوە نەبێت. ئەمڕۆ موسوڵمانان سەرەڕای ئەو حاڵە خراپەش لە ڕووی عەقیدەو بیروباوەرەوە كە تێیكەوتوون، زۆرێك لە دوعا و عیبادەتەكانیان ئیللا دەبێت بە ئامادەبوونی كامێرا بێت وعالەم بەو عیبادەتە دوعا بێت یان هەرچاكەیەك بێت پێی بزانن، كامێرا و اخلاص یشیان نەوتووە بەڕاستی.
2- پێویستە ئەو كەسەی كە دەپاڕێتەوە، جارێ خۆی تەوبە بكات و لە هەموو شیرك و بیدعە وتاوانێك بگەرێتەوە، كابرا بەوە نەوەستاوە كە خاوەن تاوانێكی زۆرە خاوەن عەقیدەو بیروباوەڕێكی ناڕاست و لاریشە و بە كۆمەڵێك لە كارەساتەكانی بیروباوەڕ لەم سەردەمەدا تێوەگلاوە و بەنیازیشە دەستی بەرز كردەوە دوعاكەی گیرا بێت، دەتۆ جارێ بڕۆ ئیسلامەكەی خۆت ڕاست بكەرەوە و ببە بە موسوڵمانێی ڕاستەقینە دوایی دەستی داواكاری بۆ الله بەرزبكەرەوە.
3- دەبێت لە كاتی نزا وپاڕانەوەكەیدا لە ئەوپەڕی زەلیلی و ملكەچیدا بیت بۆ الله، من نالێم بەهیچ شێوەیەك لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و لەبەردەم كامێراكاندا دوعا نەكات و نەپاڕێتەوە، هەندێ جار ئەوەش حیكمەتی خۆی تێدا وەدی دەكرێت و لەسەر نیەتی كەسەكان، بەڵام ئەوەی كە هەیە كورد ئەمەشی لەسنوور دەركردووە و بێ تامی كردووە، لە كاتی پارە بەخشین وهاوكاریكردنی خەڵكیدا، لە وەرزی حەج و عومرە و لە میانەی تەواف كردندا، لە كاتی دوعاوپاڕانەوەدا، تەنانەت لە كاتی شەو نوێژدا، هەمووی دەبێت بە ئامادەبوونی كامێرا بێت و بەسێڵفی و بە تەسویرەوە بێت، وەكو ئەوەی یەكێك لە مەرجەكانی وەرگیرانی دوعا ئەوە بیت كە ئوممەت پێی بزانێت!
4- مكوڕی و بێزار نەبوون وبەردەوام بوون لە لێدانی دەرگای الله تاكو وەڵامی دوعاكان دەداتەوە، تەنانەت لە سوننەتدا هاتووە خودی دوعاكە دو جار و سێ جار بوترێتەوە.
5- مەرجێكی تر بۆ وەرگیرانی دوعا ئەوەیە لە كاتی خۆشی و ژیانی ئاساییدا دوعای كردبێت و ئەزموونی دوعاكردنی بووبێت لەلای الله، نەك تەنها لە كاتی ناڕەحتی و ناخۆشیدا دوعای بیربكەوێتەوە.
6- ئەمە جگە لەوەی پێویستە دوعاكە هەندێك ئادابی تری تێدا هەبێت، وەكو ڕووكردن لە قیبلە و دوعاكردن بەدەستی بەدەستنوێژ و دەستپێكردن بە سوپاس و ستاشی الله و سەڵاواتدان لەسەر پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم و هەڵبژاردنی هەندێ كات وكو كاتی سەجدە بردن و كاتی نێوان بانگ و ئیقامەت و ئەو كاتەدیاریكراوەی ڕۆژی جومعە و ڕەچاوكردنی هۆكاری تر.
7- خۆ ئەگەر لە ڕۆشنایی قسەی زانایاندا باسی بەربەست و ڕێگرەكانی وەرگیرانی دوعا بكەین دەبینین زۆربەمان ئەو هۆكارانەمان تێدایە كە ڕێگرە لە وەرگیرانی دوعا وەكو لاوازی ئیمان و بێ ئەدەبی لە جۆر و لە شێوازی دوعاكە و تێوەگلان بەخواردنی حەرام و سەرچاوەی بژێوەی حەرام وپەلە كردن لە وەرگیرانی دوعا و زۆر ڕێگری تریش.
داواكارم لە الله ئێمەی موسوڵمانانی ئەم سەردەمە كە ڕەنگە خراپترین سەردەمی موسوڵمانان بێت، نەكەوتبینە بەر خەشم وقینی خۆی بەهۆی كارنەكردنی زۆرینەمان بە شەریعەتەكەی و دووربونمان لە جەوهەر و پەیامی قورئانەكەی و دەست نەگرتنمان بە سوننەتی پێغەمبەرە ئازیەكەی صلی الله علیه و سلم و ڕازیبوونی زۆربەی زۆری خەڵكی ئەم سەردەمە بە یاسا دەستكردەكان لە جیاتی شەریعەت و بەرنامەكەی و هەروەها بەهۆی شوێنكەوتنی مرڤەكان و هەواو ئارەزووی خۆیان، ئەوانە نەبووبێتە هۆكاری وەرنەگیرانی دوعاكانمان بەباش و بە خراپمانەوە: (وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ) الأنفال:25.
2- مەرجە موسوڵمان باوەڕی تەواوی بە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم هەبێت و شوێنكەوتووی سوننەت و ڕێبازەكەی ببێت و لە خۆی و باوك و دایك و خێزان ومناڵ و هەموو كەسوكاری زیاتر خۆشی بوێت و بەهەموو حوكمەكانی ڕازی بێت و لە دڵیشەوە ڕەخنە لە هیچ سوننەت و حوكمێكی نەگرێت و هەموو فەرمانێكی بەڕاست و دادگەری بزانێت و هەموو شتێكیش كە نەهی لێكردووەو بە خراپی زانیوە ئەویش نەهی لێ بكات و بەخراپی بزانێ.
240505065117.jpg)
240429015122.jpg)
240505065137.jpg)
240502033933.jpg)
240502034018.jpg)
240429015151.jpg)
240505065230.jpg)
240429015226.jpg)
240325061534.jpg)
