#چل_پەیام_بۆئافرەتان: 30 سێ پەیامی گرنگ لە مەسەلەی هاوسەرگیریدا 1- پەیامی یەكەمم بۆ باوكان ودایكان و سەرپەرشتیارانی ئاقرەت و كچەكانە، ڕاستە بۆ مەسەلەی زەواج هەندێ لە زانایان باسی كەفائەت و هاوتابوونی كچ و كوڕیان لە هەندێ ڕوانگەوە كردووە، بەڵام بەدڵنیایی ، كەسی دیندار هاوتای كچەكەتانە ئەگەر هەژاریش بێت، یان خێزان و بنەماڵەكەی لە ڕووی كۆمەڵایەتییەوە ئاستیان لە ئاستی ئێوە كەمتر بێت! بۆچوونی پەسەند ئەوەیە تەنها دین پێوەری كەفائەتە. ئەگەر كەسێك دیندار و خاوەن ڕەوشتی بەرز و جوان بێتە خوازبێنی كچەكەتان، لەبەر هەژاری ڕەتیمەكەنەوە، لەبەر حەزی پێگەو پلەو پایە و هەندێ ئیعتیباراتی كۆمەڵایەتی دەست بەڕوویەوە مەنێن، دینداری لەم سەردەمەدا گەنجینەیەكی زۆر بەنرخە، ئەگەر كەسی لەو شێوە ڕووی تێكردن سوپاسی الله بكەن و دڵتان پێی خۆش بێت، چونكە كەسی دیندار ئەگەر بەڕاستەوە دیندار بێت، كچەكەتان دەپارێزیت، خۆشی بوێت ڕیێی لێ دەگرێت، تەنانەت ئەگەر ڕۆژێك لە ڕۆژان حەزیشی لێ نەكات و لەبەر چاوی بكەوێت مەحاڵە زوڵمی لێ بكات، چونكە دینەكەی لە ستەم كردن دەیگێڕێتەوە. زانایان دەفەرموون سەرپەرشتیارانی كچ و وەلی ئەمرەكانیان، دەبێت لەمەسەلەی بەشوودانی كچەكانیاندا بە ئەمانەت و هەستی بەرپرسیارێتییەوە مامەڵە بكەن، چی بڕیارێك لە بەرژەوەندی دونیا و دواڕۆژی كچەكانیانە ئەو بڕیارە بدەن، بۆیە ڕوویان تێدەكەم و پێیان دەڵێم: - ئەگەر زانیتان كچەكەتان بەو كەسە ڕازییە و دینەكەی بەلاوە گرنگە و كردوویەتی بە پێوەر بۆ هەڵبژاردنی هاوسەری ژیانی، ئەوە نیشانەی دینداری و ژیری ئەوەو هەڵبژاردنەكەی ڕاست و درووستە، ئێوە مەبنە ڕێگر لە بەردەمیدا، ئەو كچە ئەمانەتێكی گەورەیە لە ئەستۆتاندا ، جوانترین هەڵسان بە جێبەجێكردنی مافی لەسەرتان ئەوەیە هاوكار بن لەوەی لە ژیانێكی پاك وپاراوی دیندارانەدا بگیرسێتەوە، ئەو ئامانجەش نە بەدەوڵەمەندی و نە بە بڕوانامەی بەرز و نە بە پێگەی كۆمەڵایەتی بێ ئەوەی دینیان لەگەڵدا بێت درووست نابێت، بەڵكو تەنها و تەنها بە كەسێكی دیندار و خاوەن ڕەوشتی جوان و پەروەردەیەكی موسوڵمانانە دێتەدی. رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فەرموویەتی: ( إِذَا خَطَبَ إِلَيْكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الأَرْضِ ، وَفَسَادٌ عَرِيضٌ)الترمذي (1084)، وابن ماجة (1967). واتە: ئەگەر كەسێك هاتە خوازبێنی كچێك یان ئافرەتێك كە ئێوە سەرپەرشتیاری بن، دین و ڕەوشتی ئەو كەسەتان بەدڵ بوو و كەسێكی بەدین و ئاكار جوان بوو، ئەوا كچەكەتانی پێ بدەن، ئەگەر وا نەكەن و بڵێن نایدەین بە شوو بە كەسێكی پارەدار و خاوەن پێگەی كۆمەڵایەتی نەبێت، ئەوا چاوەڕوانی درووست بوونی فیتنە و خراپەیەكی بەرفراوان بن. لەو فەرمودەشدا دەردەكەوێت هاوتابوون تەنها لە مەسەلەی دیندا حیسابی بۆ دەكرێت نەك لە مەسەلەی تردا. لە ڕاستیدا ئەم سەردەمەی تێیكەوتووین، سەردەمێكی زۆر خراپە و تاوان و خراپە بە جۆرێك ئاسان كراوە و خراوەتە بەردەستی خەلكی، پێكەوەنانی خێزانێكی موسوڵمان بووە بە كارێكی ئەستەم و ئاواتێكی گران، بۆیە كاتێك كچەكەتان بە كوڕێكی دیندار دەدەن، ئێوە بەو كارەتان دونیاو دواڕۆژی كچەكەتان دەپارێزن و بەشداریش دەبن لە پاداشتی درووست بوونی خێزانێكی وابەستە بە ئیسلامەوە، كە بەهۆی ئەوەی دەست بەدین و ڕەوشتی جوانەوە دەگرن، لەوانەیە ببنە جێگای ڕەزامەندی الله عزوجل لێیان و بۆ خۆیشیان سەرفراز ببن و بۆ ئێوەش ببنە خێرو پاداشتێكی نەبڕاوە، تەنانەت بۆ دوای مردنتان، بە پێچەوانەشەوە، لەوانەیە دلتان بەكەسێكی پارەدار و خاوەن پێگەی كۆمەڵایەتی خۆش بێت و وا بزانن ئەو كەسە كچەكەتان بەختەروەر دەكات، بەڵام بەهۆی دووربوونی لە دینی ڕاستەقینە و ڕەوشتی جوان، یان هیچ تەنانەت بەهۆی دین لاوازی و گوینەدانی بە سنوورەكانی شەرع و بە عیبادەتەكانی، ببێتە مایەی بەدبەختی كچەكەتان ودین ودونیاشی لی تیك بدات و خێزانێكی بێ سەروبەر درووست بكەن كە لافاوی جاهیلییەتی ئەم سەردەمە بیانبات و ڕایان ماڵێت. - سەرپەرشتیار ئەگەرچی پێویستە لەسەری پێوەری دین پێش بخات، بەڵام هاوكات پێویستیشە لەسەری بەخۆی بەدواداچوون بۆ ئەو ئەو كەسەی هاتووە بۆ خوازبێنی كچەكەی بە وردی ئەنجام بدات و دڵنیا بێتەوە لەوەی كە كەسێكی دیندارە و پێش هەموو شتیكیش نوێژی ئیستیخارە بكات. 2- پەیامی دووەم بۆ ئەو كچ و ئافرەتانەیە كە بە نیازی هاوسەرگیرین وچاوەڕوانی كەسی شاییستەو گونجاو دەكەن،: - پێویستە بژاردەی دوعا هەمیشە لەبیر نەكەن و بپارێنەوە كە الله تعالی كارتان ئاسان بكات و ئەوەی خێر و چاكەتانی تێدایە بۆتانی ئەنجام بدات. - ئەگەر كەسێكتان بەدڵ بوو و لە ڕووی خەسڵەت و سیفەتە دینی و ڕەوشتییەكانەوە پێی ڕازی بوون، بە هیچ شێوەیەك ڕێگە بەخۆتان مەدەن بەو بیانووە پەیوەندییان لە دەرەوەی پرۆسەی هاوسەرگیری لەگەڵدا ببەستن، با بە نیەتی هاوسەرگیریش بێت، چونكە ئەوە ڕێگایەكی مەترسیدارە وشەیتان فێڵ و تەڵەكەی بۆ ئەو بابەتە گەلێك زۆرە، بەتایبەتی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و لە زانكۆكاندا كە سنوورەكانی شەرع و حەڵاڵ و حەرام نەك كاڵ بووەتەوە، بەڵكو بەتەواوی سڕاوەتەوە و خەریكی بوونی نامێنیت، تاكە ڕێگایەك بۆ ئەو مەبەستە شەرعییە، گرتنەبەری ڕێگەی شەرعی خوازبێنییە لە وەلی ئەمر و سەرپەرشتیارانی خوازبێنی كراوەكە. - بۆ حاڵەتێك كە پێوەرە شەرعییەكان پارێزراو بێت و هیچ فیتنەیەك لە ئارادا نەبێت، ئەگەر بەرژەوەندییەكی دینی ئاشكرا ببینرێت بۆ لەوەی خۆت پێشنیار بكەیتە سەر كەسێكی دیندار و خاوەن ئاكاری جواندا، درووستە ئەو كارە بكەیت، پێشەوا بوخاری لە سەحیحەكەیدا بابێكی داناوە بەناوی: (باب عرض المرأة نفسها على الرجل الصالح) و دوو فەرموودەی لەسەری هێناوەتەوە، الحافظ ابن حجر بە هەمان شێوە لە (فتح الباري) دا وتوویەتی: (وفي الحديثين: جواز عرض المرأة نفسها على الرجل، وتعريفه رغبتها فيه، وأن لا غضاضة عليها في ذلك). بەڵام هاوكات ئەو كارە پاساو نییە بۆ یەكتر بینین و چاوپێكەوتن و پێكەوە قسەكردن بەو بیانووەوە، چونكە ئەگەرچی ئەو مەسەلە لەبەر ئامانجێكی گەورە و چارەنووسساز لە سنوورێكدا ڕێگە پێدراوە، بەڵام ئەوە پاساو نییە بۆ ئەنجامدانی هیچ كارێكی حەرام وبەزاندنی سنوورەكانی شەرع، وەكو یەكتر بینین و پێكەوە دانیشتن و ئاڵوگۆڕی بیروبۆچوون و ئاخاوتن. بە تایبەتی لە زانكۆ و شوینە هاوشێوەكاندا، كە ئەمڕۆ سنووری دین و ئاكار بەڕوونی دەشكێنرێت، كچ و كوری موسولمان و وابەستە بوو بەشەرعەوە دەبێت خۆیان لەو كەشە نا وابەستە بووە بە ئیسلامەوە جیا بكەنەوە و نموونەیەكی جوان و پاك و پاراو بن بۆ دینداری، نەك ئەوانیش بەناو دینەوە هەروەكو بێ ئاگا و دوور لە دینەكان مامەڵە بكەن. هەر بۆیە زانایان جەختیان لەوە كردووەتەوە ئەو جۆرە مەسەلانە نابێت كاتەكەی درێژ بێتەوە و چاوەروانی زۆری تیدا بێت، بەڵكو ئەگەر ئەو كوڕە بەنیازی خوازبێنی بێت، دەبێت هەنگاوی كردەیی بنێت و نەبێتە مایەی چاوەڕوانی زۆر بۆ ئەو كچە كە لەوانەیە هەندیك جار بەزیانێكی زۆری تەواو بێت. - ئەگەر كەسێكی دیندارت بەو شێوە وێنا كرد كە ئەتوانن پێكەوە خێزانێكی موسوڵمان پێكەوە پێك بهینن ودواتر لەبەر درووست بوونی هەر بەربەستێك لەلایەن ئەو یان كەس وكاری تۆ درووست بوو، نابێت هەر سوور بیت لەسەری و وا بزانیت بەختەەری تۆ تەنها لەگەڵ ئەو كەسەدایە، بەڵكو دەبێت وازی لێ بهینیت و داوا لە الله تعالی بكەیت بە كەسێكی باشتر قەرەبووت بكاتەوە والله تعالی خۆی نەبێت كەس نازانێت خێر بەچ شتیك و بە چ كەسێكەوەیە. - وەكو چۆن بە سەرپەرشتیارەكەم وتی پێویستە دین بكاتە پێوەر بۆ هەڵبژاردنی هاوسەر بۆت، بەهەمان شێوە بە تۆیش دەڵێم: پێویستە بۆ هەڵبژاردنی هاوبەشی ژیانت، دینداری و ڕەوشت بەرزی و بەهێزی كەسایەتی و هەبوونی خەسڵەتی جوان تێدا، بكەیتە پێوەری ڕازیبوون و هەڵبژاردنی هاوسەر و لەسەر ئەو بنەمایە بڕیار بدەیت، ئەگەر وا بكەیت هەرگیز پەشیمان نابیتەوە إن شاء الله. - ڕازی بوون و نەبوون نیشان مەدە ، پێش ئەوەی دوو ڕكات نوێژی ئیستیخارە نەكەیت بەو شێوەی كە لە شەرعدا هاتووە. چونكە بەو كارەت خۆت ڕادەستی قەدەری پەورەدگارت دەكەیت وداوا دەكەیت كامە باشترە و زیاتر چكی دین و دونیاتی تێدایە، الله عزوجل ئەوەت بۆ بكات. 3- پەیامی سێیەمم بۆ كەسی خوازبێنیكارە: * پێویستە یەكەم پێوەر بیخەیەتە بەرچاوی خۆت پێش ئەوەی بچیتە داوای هەركچێك، فەرموودەی پێغەمبەر بێت صلی الله علیه و سلم: : ( تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لِأَرْبَعٍ : لِمَالِهَا ، وَلِحَسَبِهَا ، وَلِجَمَالِهَا ، وَلِدِينِهَا ، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ تَرِبَتْ يَدَاكَ ) رواه البخاري (4802) ومسلم (1466) . واتە: ئافرەت لەبەر چوار هۆكار خوازبێنی دەكرێت: لەبەر دەوڵەمەندی وخانەوادەی ناودار وجوانی و دینداری، جا تۆ دیندارەكە بەدەست بهێنە با سەرفراز بیت. * ئەگەر لەم ڕۆژگارەدا كچێكی پەروەردكراوت لەسەر ئیسلام و ئاكاری جوان دەست بكەوێت، بڵێ لە هەموو ژیانمدا تووشی گەورەترین خێر وخۆشی بوومە، بەڵكو لەبەر ئەوەی چاوەڕوان كراوە ببێتە دایكێكی پاك و باش بۆ منداڵەكانت، كەواتە ئومێد هەیە ئەو هاوسەرگیرییە ببێتە مایەی بەختەوەری دنیا و سەرفرازی دواڕۆژیش بۆ خێزانیك و بنەماڵەیەك لە داهاتوودا. * هەڵبژاردنی كچی باش و خانەوادەی باش، ڕەهەندی زۆر دوور مەودا و گەورەو گرانی هەیە بۆداهاتووی ژیانت، ئافرەتی باش لە ماڵی باشدا پەروەردە بووە و گرنگە باپیرو خاڵی منداڵت كەسانی یاڵح و چاك بن. ئافرەتی دیندار چاكترین خۆشییەكانی ئەم دونیایەیە، لە پاش تەقوای پەروەردگاریش هیچ نیعمەتووك نییە بگاتە نیعمەتی ئافرەتێكی دینداردا، چونكە جگە لەوەی چاوەڕوانكراوە ژیانت بەختەوەر بكات، یارمەتیدەریشت دەبێت بۆ كاركردن بۆ دواڕۆژ وبەدەستهێنانی بەهەشت و ڕزگار بوون لە دۆزەخ. * هەڵبژاردنی دیندار مەعنای ئەوە نییە لایەنەكانی تر وەكو جوانی و كەسایەتی و خەسڵەتی جوان و هاوتابوونی بواری تر ئەگەر بكرێت و بگونجێت پشت گوێ بخەیت، بەڵكو تەنها مەبەست ئەوەیە ئەوە بزانیت كە دینداری لە تەراووی ئیسلامدا لە هەموو خەسڵەتێكی تر لە پێشترە وقورسترە وجوانی و دەولەمەندی و بڕوانامەی بەرز و پێگەی كۆمەڵایەتی هەمووی ئەگەر دینداری لەگەڵدا نەبێت لە تەرازووی ئیسلامدا هیچ بایەخێكی نییە و نابێت خوازبینیكار و خوازبێنیكراو و وەلی ئەمرەكانیش حیسابی بۆ بكەن بێ ئەوەی دینی لەگەڵدا بێت، خۆ ئەگەر ئەو كچە یان ئەو كورە دیندار بێت و لەگەڵ ئەوەشدا سیفەتەكانی تریشی تێدا بێت ئەوە وەكو عەرەب دەڵێن: نور علی نور، ئەگەرنا پێوەری دین بەتەنها خۆی لە سەرووی هەموو پێوەرەكانی ترەوەیە.. * لە فەرموودەی سەحیحدا دا هاتووە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم هانی جابیری كوڕی عبدالله ی داوە كە كچێكی عازەب بهێنێت، بۆیە ئەوە لە پێشە، بەڵام ئەگەر بەرژەوەندییەكی شەرعی لە پێچەوانەی ئەوەدا هەبوو، ئەوا مارەكردنی بێوەژن باشترە، بۆ نموونە نیەتی پاراستن و هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی و بەخێوكردنی ئەو بێوژنە، بەتایبەتیش ئەگەر نزیكییەك هەبێت و منداڵی بچووكی هەبێت و بەنیەتی خێرو پەروەردەكردنیان ئەو ئافرەتە مارە بكات، بۆیە هەندێ جار بێوەژنێكی دیندار، دەكرێت لە كچێك بۆ ئەو كەسە باشتر بێت، ئەوە بنەمایەكی كارپێكراوە لە ئیسلامدا. * تا پێت دەكرێت كەسی زۆر نزیك و خزمی زۆر نزیك مارە مەكە، بەڵام ئەم مەسەلە بەڕەهایی نییە و مەرج نییە هەموو جارێك خێرو چاكە لەوەدا بێت كچێكی دوور مارە بكەیت، بەڵام زانایان زۆر جەختیان لەسەر ئەو مەسەلە كردووەتەوەو سەرەڕای ئەوەی كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فاتیمەی كچی لە عەلی ئامۆزای مارە كردوە الله لێیان ڕازی بیت، زانایان لەو كارە وا تینەگەیشتوون كە ئەوە سونەت بێت، بەڵكو زۆر جار هەر ئەو بنەمایەیان بڕیار داوە كە لە هاوسەرگیریدا دور بكەویتەوە باشترە، مەسەلەكەش هەندێك شیكردنەوە هەلدەگرێت ئێرە جێگای نییە. * سەبارەت بەم مەسەلە گرنگە هەنگاوێك مەكە بە دوو، پێش ئەوەی نوێژی ئیستیخارە بكەیت بەو شێوەی كە لە سونەتدا هاتووە. چونكە بەو كارەت خۆت ڕادەستی قەدەری پەورەدگارت دەكەیت وداوا دەكەیت كامە باشترە الله عزوجل ئەوەت بۆ بكات.