(استكراد )مەعنای چییە؟

دەستەواژەیەك هەیە لە هەندێ وڵاتی عەرەبی بەكاری دەهێنن وبە شێویەكی تایبەتیش لە میسر بەكار دێت، ئەویش ئەوەیە كاتێك كەسێك هەست بكات كەسێكی تر لە شتێكدا دەیخەڵەتێنێت، یان دەیەوێت كڵاوی لەسەر بكات، پێی دەڵێت: (أنت بتستكردني) واتە تۆ من بە گێل دەزانیت؟ وەكو دیارە مەعنای ڕاستەوخۆی وشەكە لە وشەی كوردەوە وەرگیراوە، تاكو ئێستاش لە فیلم ودراماكانیاندا یان لەناو كۆڕو كۆمەڵی خەڵكی ولە بازاڕ و شوێنە شەعبیەكاندا بەتایبەتی بە هەمان مەعنا بەكاردێت و تەعبیرێكی زۆر بەناو بانگە لە میسر و لە چەند دەوڵەتێكی تری عەرەبیش بەكار دەبرێت، بۆ نموونە دەوترێت:

- (هو أنت بتستكردني). واتە چیە ئەوە دەتەوێت حسابی كوردم بۆ بكەیت وفریوم بدەیت؟

- (أنت عايز تستكردني ليه ) واتە بۆچی دەتەوێت هەر بە زۆر بمكەیت بە كورد بۆ نموونە كاتێك مافێكی پێشیل دەكرێت ئەو قسە دەكات؟

سەیریش ئەوەیە كەسەكان لە وەڵامدا زۆر جار ئەلێن: (مانّي كردي) واتە: نەخێر من كورد نیم! يان دەڵێن: (أنا مش كردی) واتە نەخێر هەڵەیت و من كورد نیم و بەو شێوە نیم كە تۆ گومان دەبەیت!

هەندێ جاریش كە كەسێك دەیەوێت بە فێڵ وتەڵەكە شتێك لەكەسێكی تر بسێنێت ئەو كەسە لە وەڵامدا دەلێت: (لا تستكردني، أنا لست كُردياً!) واتە وا مەزانە من كوردم ناتوانیت فریوم بدەیت.

هەندێك لەوانەی بەدواداچوونیان بۆ ئەسڵی سەرهەڵدانی ئەم دەستەواژەیە كردووە لە میسر كە جێگای سەرهەڵدانی یەكەم جاری ئەم دەستەواژەیە دەڵێن:

لەسەرەتا مەبەست پێی مەدح و ستایش بووە، بۆ نموونە كەسێك بیویستایە تكا لەبەرانبەرەكەی بكات یان لێی بپاڕێتەوە بۆ ئەوەی زوڵمی لێ نەكات، یان ئازاری نەدات، یان ماڵی نەخوات، پێی دەوت أنت كردي واتە مرۆڤێكی باشی، مەردو بە غیرەتی و ستەمم لێ مەكە، بەڵام دەڵێن لەگەڵ ڕۆژگاردا وەسف كردنەكە بوو بەزەم كردن و كەم كردنەوە لە پێگەی كەسی كورد بە شێویەكی گشتی وتاكو ئێستاش وەكو وتم لە ناو خەڵكیدا لەو وڵاتانە بەكار دێت .

بەڵام بە قەناعەتی من ئەو كەسەی لە ئێستادا ئەم دەستەواژەیە بەكار دەهێنێت، لە میسر و لوبنان و سوریا وهەندێك پێیان وایە لە باشوری عێراقیش بەكار دێت، كەسیان لەو ساتەی ئەو وشە بەدەمیاندا دێت نە كوردیان ئەسڵەن لەبیرە و نە مەبەستیشیان كەم كردنەوەیە لە هیچ كەسێك، بەڵكو هەندێكیان یان زۆرێك لەوانەی دەستەواژەكە بەكاردەهێنن، لەوانەیە هەر نەزانن میللەتێك هەیە بەناوی كورد ، یان زانیارییەكی سەرەتایی زۆر كرچ وكاڵ و نوقسانیان لەوانەیە لەسەر كورد هەبێت.

لە هەمووی سەیرتر ئەوەیە لە كاتێكدا جێگای سەرهەڵدان و تەشەنە كردنی ئەم وشەیە یەكەم جار لە میسردا بووە ولەوێوە گەیشتووەتە وڵاتانی تر، میللەتی میسر سەردەمانێك صلاح الدین الأیوبي و دەوڵەتی ئەییوبی حوكمی كردوون و تاكو ئێستاش شانازی بە صلاح الدین دەكەن وناوی صلاح ناوێكی زۆر بڵاوە لە ناو میسرییەكاندا، بەڵام قەناعەم وایە ئەوان بە ئێستاشەوە صلاح الدین تەنها و تەنها وەكو سەركردەیەكی و سومبولێك و كەسایەتییەكی موسوڵمانی گەورە لە مێژوودا دەیناسن وشانازی پێوە دەكەم نەك وەكو سەركردەیەكی كورد، ئەگینا هیچ نەبێت لەبەر خاتری ئەویش بوایە دەستبەرداری ئەو دەستەواژەیە دەبوون.

پرسیارەكەش ئەوەیە: بۆچی لە سەرەتا ئەو دەستەواژەیە سەریهەڵدا ؟ ئەگەر یەكەم جاریش بە واتایەكی باش بەكارهاتووە بۆچی دواجار تەعبیرەكە لە زەم و سووكایەتی بە كورد سەری دەركرد، ئەی بۆچی تاكو ئێستاش بەكارهێنانی بەردەوامە؟ ئایا دەگونجێت ئەوان لەسەردەمێكدا كوردیان ناسیبێت و هەر بەمەبەست وشەی (استكراد) یان بەكارهێنابێت چونكە كوردەكانی ئەوێ بەو شێوە بووبێتن؟ چونكە لە ڕابردوودا ئەگەر بە ڕێژەیەكی كەمیش بێت كورد لەو وڵاتە ژیاون ونەوەیەك لە میسرییەكان بەركەوتنیان لەگەڵ كورد هەبووە

إحسان برهان الدین

9 ذو القعدة 1446

2025-5-7

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

 

 

خاڵە هاوبەش وجیاوازەكانی نێوان عارەق و جگەرە

 

دوو حەرامكاوی پیس و زیانبەخش و ئالودەكەر، خاڵی هاوبەش و لەیەكچووی زۆر كۆیان دەكاتەوە و لە هەندێ شتی تریشدا لە یەكتر جیادەبنەوە، بەم شێوەی خوارەوە وبە كورتی:

1- عارەق وجگەرە هەردوكیان حەرامن وئایەت و فەرموودەكان بە ڕاستەوخۆ و بە ناڕاسنەوخۆ لەسەر حەرامبوونیان كۆكن.

2- هەردوكیان بۆ تەندروستی و دارایی وسومعەت وناشیرین كردنی مرۆڤ زیانبەخشن.

3- زیانیان لەكەسی عارەقخۆر و جگەرەكێش بۆ دەوروبەر تێدەپەڕێت، بۆنە بێزراوەكەیان و زیانە تەندرووستی ومەعنەوەییەكانیان خێزان وكەسە نزیكەكانی بەكارهێنەرانی ئەو دوو شتە پیسە دەگرێتەوە، بۆ نموونە كاتێك بە ژنێك دەوترێت ئەوە مێردەكەی عارەقخۆەر یان بە كوڕوكچیان دەوترێت ئەوانەباوكیان عارەقخۆرە زیانی مەعنەەوییان بەر دەكەوێت.

4- عارەق و جگەرەش سیفەتی ئیدمان و ئالودەبوونیان تێدایە وئەوەی فێریان ببێت بە ئاسان ناتوانێت تەركیان بكات.

5- عارەق و جگەرەش پێویستیان بە بودجەیەكی مانگانە هەیە ولەبەر ئەوەی خەرجییەكی بەردەوامە تێچووەكەی كەڵەكە دەبێت و كاریگەری خراپی لەسەر لاواز بوونی باری دارایی سەرجەم خیزان وكەسە نزیكەكانی بەكارهێنەرانی ئەو دوو مادە زیانبەخشە هەیە.

6- عارەق خواردنەوە و جگەرەكێشان هەردوكیان بە ڕێژەی جیاواز دەبنە هۆكاری لە دەستدانی ڕێز و لەكەدار كردنی پێگەی كۆمەلایەتیان و وەكو كەسایەتی نەخوازراو وێنا دەكرێن.

7- هەردوو ئەو دوو مادە حەرام وخراپە بۆیان هەیە ببنە هۆكاری تێكچوونی پەیوەندییە خێزانی بەكارهێنەرانیان و جیابوونەوەو كێشەی خێزانی لێ دەكەوێتەوە.

8- عارەق خواردن و جگەرە كێشانیش دەبنە هۆی نەخۆشییەكانی دڵ وسیەكان وشێرپەنجەی جگەر وقوڕگ وكۆئەندامی هەناسە و لە هەردوو حاڵەتیشدا چارەسەی ئەو نەخۆشیانە پێویستی بە چارەسەری تایبەت و خەرجی زۆر هەیە.

 

خاڵە جیاوزەكانی نێوان عارەق خواردنەوە و جگەرە كێشان:

1- عارەق - بێگومان مادە هۆشبەرەكانیش - بە كیتاب و سونەت و بە ئیجماع وبە عەقڵ و بەڵگەی ڕاستەوخۆی ڕوون وئاشكرا حەرام كراوە، بەڵام جگەرە بە بەڵگەی گشتی قورئان و سوننەت حەرام كراوە و زانستی پزیشكی و زانستی هاوچەرخیش هەموو گومانێكی لە حەرام بوونی لابردووە، چونكە (خبث) و پیسی و زیانەكانی بەبەڵگە و بە واقیع سەلماوە.

2- عارەق خۆر لە عنەتی لێ كراوە و بێجگە لە بخۆرەكەی چەندین كەسی تریشی لەگەڵدا بە هۆی ئەوەوە بەلەعنەت كراوە، بەڵام جگەرە لەعنەتی لەسەر نەهاتووە، ئەگەرچی حەرامییەكەی هاوشێوەی عارەق لە خۆی دەردەچێت بۆ ئەوانەش كە بازرگانی پێوە دەكەن و بۆ پێشكەشی خەڵكی دەكەن و هانی خەڵكی بۆ بەكارهێنانی دەدەن.

3- عارەق خواردن سزای حەددی شەرعی لەسەرە و لەسەر ڕای جومهوری زانایان عارەقخۆر هەشتا جەڵدەی وەكو حەددی شەرعی لێ دەدرێت، بەڵام كەسی جگەرەكێش سنورێكی پەروەردگاری بەزاندووە وحەرامێكی ئەنجام داوە كە حەددێكی دیاری كراوی لەسەر نییە ، حەرامێكی شەرعی ئەنجامداوە كە هەڕەشە و سزای قیامەتی لەسەرە.

 

6- زیانەكانی عارەق خواردن خێراتر تووشی خاوەنەكەی دەبێت لەسەر توانای عەقڵ وهۆشی بەكارهێنەرەكەی ڕوونتر دەردەكەوێت، بەڵام زیانەكانی جگەرەكێشان كەڵەكە دەبێت وبۆ خاوەنەكەی پاشەكەوت دەكرێت و كاریگەریەكانی درەنگتر دەردەكەون.

7- عارەقخواردنەوە دەبێتە مایەی توندوتیژی وڕەفتاری دوژمنایەتی و خەمۆكی و خۆ كۆنترۆڵ نەكردنی لێ دەكەوێتەوە، بەتایبەتی ئەگەر زێدەڕەوی لە خواردنەوەیدا بكرێت، بەڵام جگەرە ئەگەرچی ئەویش لەوانەیە كاریگەری دڵەڕاوكێ وخەمۆكی لەسەر كەسەكە درووست بكات، بەڵام جگەرەكێش هاوشێوەی عارەق خۆر سەرخۆش نابێت وكۆنترۆڵی خۆی لەدەست نادات.

8- زیانەكانی عارەق خواردنەوە لە ڕووی كۆمەلایەتییەوە بۆی هەیە سەر لە ئابڕووچوون و تاوان و ڕووداوی نەخوازراوە سەردەربكات و پەیوەندییەكانی عارەق خۆر لەگەڵ خێزانی خۆی و دەوروبەریدا تێك بچێت، بەڵام زیانەكانی جگەرە كێشان بەراورد بەوە كەمترە و بەپلەی یەكەم زیانەكانی بۆ خۆی و هاوسەر ونداڵەكانییەتی، چونكە دوكەڵەكەی بێزاریان دەكات و مادە ژەهراوی یەكانیش كە دەبێتە هۆی ێرپەنجە بەوانیش دەگات وناچار ئەوانیش هەڵیدەمژن.

 

9- ئالودەبوون و ئیدمانی عارەق زۆر توند و بەهێز وترسناكە، دەبێتە هۆی دەست وجەستە لەرزین و چەندین نەخۆشی دەروونی و أعصاب درووست دەكات، بەڵام ئالودە بوون و ئیدمانی جگەرەكێشان لە كورت مەودادا لە زیانەكانی عارق كەمترە و لە دوورمەودادا وەكو زیانەكانی ئەوە.

10- تێچووی عارەق خواردن زۆرە وگرانە و تەرخانكردنی بودجەی تایبەتی دەوێت، بەڵام جگەرەكێشان لە مەودای دووردا تێچووكەی بەرزە، چونكە بە شێوەیەكی ڕۆژانە دەكڕدرێت و دواجار خەرجییەكی كەڵەكە بووی پڕوكێنەر لەسەر خاوەنەكەی وخێزانەكەشی درووست دەكات.

11- عارەق خوارد زۆربەی جار تەنها خۆی نییە كۆمەڵێك تاوانی تریش دەبێتە هاوڕێی، بەتایبەتی تاوانی ئەخلاقی ودەستدرێژی سێكسی وقومار و بەڵكو هەندێ جار كوشتن و ڕووداو وتاوانی جۆراوجۆری لی دەكەوێتەوە، بەڵام جگەرە زیانەكانی وەكو وتمان ڕاستەوخۆ بۆ سی وجگە و هەناسە وتەندروستی خاوەنەكەیەتی و بە پلەی دووەمیش خێزان و دەوروبەرەكەی كە ئەوانیش بە شێوەیەكی ئوتۆماتیكی بێ ئەوەی جگەرەكێش بن هەموو زیانەكانی جگەرەكێشایان بەركەوتووە.

إحسان برهان الدین

6 ذو القعدة 1446

2025-5-4 سلێمانی

 

 

دوای قەرەبالغی مەكەوە!

دوای قەرەباڵغی مەكەوە ومتمانە بە زۆرینە مەكە، ئەگینا باجی هەڵەكەت دەبێت لەدین ولە دونیات بیدەیت. زۆرینە عادەتەن لەحەق لایانداوە. بیرۆكەی ئەوەی كە زۆرینە لەسەر حەقن لە بنچینەدا بیرۆكەكەو داوێكی شەیتانە و خەڵكی جاهیل و ناحاڵی بەدین خێرا پێوەی دەبن، هەر بۆیەیش دەبینی لە قورئاندا زۆرینە لە زۆربەی حاڵەتەكاندا زەمكراوە وبە لادان و گومڕایی و نەپێكانی حەق و وەسفی خراپ وەسف كراون.

هەركەی توانیت لە ڕێگەی عیلمی شەرعیی و عەقیدە وتەوحیدی پاكەەوە بەرچاو ڕوون بیت وكاریان پێ بكەیت، وەكو ئەوەیە لە تاریكستانی جەهل و نەفامیدا دوو چاوی ساغت هەبێت و ڕوناكییەكی پرشنگدارت بەدەستەوە بێت و لە جیاتی ئەوەی هاوشێوەی زۆرینە دەستت ڕابكێشن و نەزانیت بۆ كوێت دەبەن وپاشكۆیەك وبەڕیوەبەراوێكی ڕۆبۆت ئاسا بیت، ..

لە جیاتی ئەوە خۆت ڕێگای ڕاست دەگریتەبەر و لە هەموو مەترسییەكانی ڕێگا ئاگادار دەبیت ...خۆ ئەگەر زۆرینەش هەر هەمووی گومڕایی هەڵبژارد تۆ پاڵپشت بەو حەق و بەڵگانەی كە پێتە بە تەنها خۆیشت بیت بە ئەوپەڕی متمانەبوون بەڕێبازەكەی خۆت بەرەو ئامانجی راست ودرووست دەڕۆیت وئەم پێنج ودوو ڕۆژەی دونیا بە سەربەرزی بەسەر دەبەیت!

ئەگەر هەمووانیش ساردت بكەنەوە، یان پێت پێبكەنن، یان ئاستەنگت بۆ درووست بكەن، یان ناوو ناتۆرەی ناشیرینت لێ بنێن، تۆ لێیان بێ باك وبێ منەتی، یەقینت هەیە ئەوان شایانی بەزەیی و دوعای خێرن، ئەگەر ئەهلی هیدایەت وشایانی بن، ئەگەرنا هەواڵەی پەروەردگاریان بكە و هەر ئەویش چاكترین دادگەر وتۆڵەسێن و چاودێرە و بە دادگەری خۆی وبە شاییستەترین شێوە پاداشتی غەریبەكان و زۆرینە گومڕا و دارو دەستە و جاهیل وداماوەكانیش دەداتەوە.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 

#دەمارگیری_و_تەقلیدی_مەزهەبی_لەتەرازووی_ئیسلامدا: 5
وابەستەبون بە مەزهەبێكەوە بیدعەیە

لە كاتێكدا موقەلید و شوینپێ هەڵگرانی مەزهەبەكان بەبێ بەڵگەی كیتاب و سوننەت، هەر خەریكی واجب كردنی تەقلید كردنن لەسەر موسوڵمانان و هەموو هەوڵێكیان ئەوەیە پێیان بڵێن مادام كتێبی مەزهەبەكان هەیە باش نییە و نابێت وهەندێكیان دەڵێن حەرامیشە لە خۆتەوە  بۆ زاهیری كیتاب و سونەت بگەڕێنەوە، حەقیقەت ئەوەیە كە تەقلید كردنی یەك مەزهەب و دەست پێوە گرتنی بۆ ئەوەی هەموو حوكمێكی دین لەوێوە وەربگریت وبەناڕاستەوخۆ وەكو معصوم تەماشای مەزهەب و سەرانی بكەیت، لە ڕاستیدا ئەوە كارێكی بیدعەیە و داهێنانێكە لەسەردەمی لاوازی ئوممەت و پەرتەوازەیی حاڵیاندا سەری هەڵدا.

لەوانەیە پێت سەیر بێت  و وابزانیت ئەو قسە زێدەڕەوی تێدایە كە  هەندێ لەسەرانی مەزهەبییەكان مەزهەبیان پەسەند كردووەتە سەر قورئان و سوننەتیشدا و گەرانەوەیان بۆ قورئان و سوننەت بەلاوە پێویست نییە بەڵكو لەلای هەندێكیان گەڕانەوە بۆ زاهیری قورئان و سوننەت بەلایانەوە كوفرە وئەمەش بەڵگەیەك وەكو نموونە:

أحمد الصاوي المالكي كە یەكێكە لە سەرانی ئەشاعیرە و مەزهەبییەكان لە پەراوێزەكەیدا لەسەر تەفسیری (الجلالین) لە ئایەتی  (وَلاَ تَقْولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذلك غَداً إلا أن يشاء الله) لە بەرگی سێیەم ولە لاپەڕەی 9 دەڵێت" الأخذ بظواهر الكتاب والسنة من أصول الكفر " واتە: وەرگرتنی ڕواڵەتی ئایەت و فەرموودەكان لە بنەماكانی كوفرە و واتە مرۆڤ بەرەو كوفر دەبات !؟ باشە ئەگەر زاهیری قورئان و سوننەت خەڵكی بەرەو كوفر دەبەن - وەكو زانایەكی گەورە فەرموویەتی - ئەی ئیتر چۆن هاوەڵان و تابیعی و شوێنكەوتوانی تابیعییەكان ڕێنوێنییان لە قورئان و سوننەت وەرگرت؟ 

بەڵام بۆچی  مەزهەبی بوون، واتە دەستگرتن بە یەك مەزهەبەوە ودینداری لەسەر یەك مەزهەب، بۆ نموونە لەسەر مەزهەبی شافیعی یان حەنەفی و مەزهەبی تر كارێكی بیدعە و خراپ و داهێنراوە، پوختەی قسەی  زانایانتان لەو بارەوە بۆ باس دەكەم:

1- لەبەر ئەوەی ئەسڵ لە دینداریدا مەزهەبی بوون نییە، بەڵكو لامەزهەبییە! كە ئەم دەستەواژە لەلایەن موقەللیدی مەزهەبەكانەوە وەكو توانج و  ناووناتۆرە بۆ شوێنكەوتوانی كیتاب و سوننەت باسی دەكەن، كاتێكیش الله تعالی فەرمان بە كەسی نەزان كرد بگەرێتەوە بۆ لای (أهل الذكر) بۆ ئەوەی پرسیاریان لێ بكات، نەیفەرموو بگەرێنەوە بۆ لای یەك زانا یان یەك مەزهەب، بەڵكو بە (مطلق)ی فەرمانی كرد و مطلق یش بەبێ بەڵگەی كیتاب و سوننەت كەس ناتوانێت (تقیید) وسنوورداری بكە و بەڵگەش نییە.

2- مەبەستێكی تریش هەیە لە پشت ئەوەی مەزهەبی بوون بیدعەیە، ئەویش جیاوازی كردنە لە نێوان شوێنكەوتنی پێشەوایەك و لە نێوان شوێنكەوتنی پێغەمبەردا صلی الله علیه و سلم، چونكە ئەو كەسەی شوێنكەوتووی مەزهەبێك بێت، لە راستیدا شوێكەوتنی خاوەن مەزهەبەكە و شوێنكەوتنی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ی یەكسان كردووە، بۆ نموونە دەڵێت من شوێنی ئەبو حەنیفە دەكەوم جیاوازی نییە وەكو ئەوەیە شوێنی پێغەمبەر صلی الله علیه  وسلم كەوتبم. الله تعالی لە قوراندا فەرموویەتی: ( فبشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون أحسنه ) الزمر:18. واتە الله تعالی ستایشی ئەوانەی نەكردووە كە بە ڕەهایی گوێبیست و گوێڕایەڵی هەموو قسەیەك دەبن، بەڵكو  تەنها ستاشی ئەوانەی كردووە كە گوێڕایەڵی تەنها قسەباشەكان دەبن، چونكە جگە لە پێغەمبەر صلی الله لعیه و سلم كەس نییە هەموو قسەكانی ڕاست و باش بێت.

 پێشەوا مالك بە ڕحمەت بێت دەیفەرموو: (لیس كلما قال رجل قولا وإن كان له فضل یتبع علیه ) واتە مەسەلەكە وا نییە هەركێ قسەیەكی باشی كرد وخەڵكی شوینی بكەون! هەروەها لە مالك و لە أحمد یش بەرەحمەت بن دەگیڕنەوە فەرموویانە: هیچ كەسێك نییە جگە لە رسول الله صلی الله علیه و سلم ئیللا قسەی لێی وەردەگیریت و لێیشی دەدرێتەوە بەسەریدا و وەرناگیرێت.

3- هۆكاری سێیەم لەسەر خراپی تەقلید و شوێنكەوتنی مەزهەبێك ئەوەیە لەسەردەمی سەلەفی چاكی ئەم ئوممەتە و لە سەردەمی سەدە خەیرییەكاندا هاوەڵان دابەش نەبووبوونە سەر هاوەڵە گەورەكاندا بۆ نموونە كۆمەڵێكیان بەكری بن و كۆمەڵێكی تریان عومەری بن و دەستەیەكیان عوسمانی بن و جەماعەتێكی تریان مەسعودی بن!! ئەگەریش تەقلید كارێكی درووست و باش بوایە ئەوان ئەو خێرەیان لەدەستی خۆیان نەدەدا.
زانای گەورە ابن عبدالبر لە كتێبی( جامع بيان العلم وفضله) زۆر  بە جوانی وبەشێوەیەكی زانستی و بەبەڵگەی  كپكەرەوە بەرپەرچی موقەلید و شوێنكەوتووی مەزهەرەبەكانی داوەتەوە، إن شاء الله لە بەشێكی سەربەخۆدا باسی گفتۆگۆ و بەرپەرچدانەوەكانی بۆ ئەوان دەخەینەڕوو.

لە ڕاستیدا دابەش بوونی خەڵكی لەسەر چوار پێشەوا ، هەندێكیان شافیعی و هەندێكیان حەنەفی و ئەوانی تر مالیكی و حەنبەلی و چەق بەستنیان لەسەر بیروڕاو تێگەیشتنەكانی ئەوان دینداری بكەن و هەر كۆمەڵێكیش دەمارگیری بۆ پێشەواكەی خۆی هەبێت،  ئەوە وەكو  ڕۆژی ڕوناك دیارە كە بیدعەیەكی ئاشكرایە ونامۆیە بەڕوحی ئیسلام، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی:  ( أما بعدُ، فإن خيرَ الحديثِ كتابُ اللهِ وخيرَ الهديِ هديُ محمدٍ صلَّى اللهُ عليهِ وسلَّمَ وشرَّ الأمورِ محدثاتُها وكلَّ بدعةٍ ضلالةٌ) هەروەها فەرموویەتی: (مَن أَحْدَثَ في أَمْرِنَا هذا ما ليسَ فِيهِ، فَهو رَدٌّ ) البخاري (2697)، ومسلم (1718).

#دەمارگیری_و_تەقلیدی_مەزهەبی_لەتەرازووی_ئیسلامدا: 4
تەقلید كردنی مەزهەب چۆن و بۆ كێ ڕێگەپێدراوە؟

هەموو كەسێك كە جاهیل بێت بە حوكمەكانی شەریعەت و ڕێگای بۆ گەیشتن بە بەڵگەكانی كیتاب و سوننەت  نەزانێت، الله فەرمانی پێ كردووە پرسیار لە ئەهلی عیلم بكات، (فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ) النحل:43. لەم ئایەتەو كۆمەڵێك بەڵگەی تر زانایان بەوە گەیشتوون كە كەسی جاهیل دەتوانێت تەقلیدی پێشەوایەك لە پێشەوایانی مەزهەبەكان بكات بەبێ ئەوەی بزانێت دەلیلی ئەوان لە حوكمەكەدا چی بووە، چونكە ئەسڵەن ئەو ناتوانێت لە دەلیل تێبگات، بۆیە چارەسەری هەر ئەوەیە كەسێكی تر واتا زانایەك ڕێگای حەقی پێ نیشان بدات، ئەمەیان كەس لاری لەسەری نییە كە كەسی جاهیل بۆی هەیە تەقلید بكات، بەڵام لێرەدا چەند تێبنییەكی گرنگ هەیە:

1- ئەو كەسەی كە بەشەریعەت جاهیلە ، مەرج نییە ئیللا لەسەر مەزهەبی شافیعی یان أحمد بێت، یان ناچار بێت لە چوار چێوەی  پێشەوایانی چوار مەزهەبەكە دەرنەچێت، ئەوە (لزوم ما لا یلزم)ی پێ دەوترێت، واتە خۆی وابەستە شتێ: كردووە كە شەرع ئەوەی پێوەی وابەستە نەكردووە، بەڵكو هەر زانایەكی موعتەبەر كە بەوە ناسرابێت بە بەڵگەی كیتاب و سوننەت فەتوا دەدات و وەڵامی پرسیار دەداتەوە، ئەوە مەبەستی ئایەتەكەی پێ جێبەجێ دەبێت بۆ ئەو كەسەی بە حوكمەكانی شەریعەت نەزانە.

2- (فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ) مەعنای ئەوەیە پرسیاری بەڵگەكانی كیتاب و سوننەت لەو زانایانە بكرێت، نەك پرسیاری ڕاوبۆچوون و تیگەیشتنی خۆیان. لە هەبوونی بەڵگەی كیتاب و سونەتدا ڕای زانا چ گرنگییەكی هەیە؟ بەڵام ئەگەر بەڵگەكە زیاتر لە مەعنایەكی هەڵدەگرت، یان دەقێكی راستەوخۆ لەسەر حوكمی ئەو مەسەلە نەبوو، لەو حاڵەتەدا  پرسیار لە ئەهلی ذكر دەكرێت.

3- تەقلید كردنی مەزهەبێك یان زانایەكی دیاری كراو نابێت وەكو واجب و فەرز سەیر بكرێت، چونكە ئەو واجب بوونە بەڵگەی شەرعی دەوێت و بەڵگەشی لەسەر نییە، پرسەكە هەر ئەوەندەیە كە حوكمی مەسەلەیەكت نەزانی پرسیار لە زانایان دەكەیت بۆ زانینی، نەك یەك مەزهەب بگریت و وابزانیت حەق وڕاستی تێدا كورت هەڵهاتووە.

مەزهەبە فیقهییەكان خێروچاكەیان زۆر تێدایە، زانستی شەرعی باشیشیان تێدایە، بەڵام ئەو مەزهەبانە دواجار هەوڵ وكۆششی مرۆڤەكانە و وەحی نییە لە ئاسمانەوە دابەزیبێت، ڕاست و پێكانی تێدایە، هەڵە و نەپێكانیشی تێدایە، ئەوەش دەرخەری ئەو حیكمەتەیە كە نابێت موسوڵمان دەست بەتەنها مەزهەبێكەوە بگرێت، چونكە ئەوە فێری دەمارگیری دەكات وئەم زنجیرە باسەش هەمووی جەختكردنەوەیە لەسەر وریاكردنەوەی موسوڵمانان لەو مەترسییە.

مەزهەبەكان - وەكو هەندێك لە زانایان فەرموویانە - وەكو ئەوەیە كەسێك بۆ نموونە نەخۆش بێت وبچێتە لای پزیشكێك، یان ئیشی بكەوێتە لای خاوەن پیشەیەك، ئیشەكەی خۆی لەلای تەواو دەكات و مەرج نییە پەیوەندییەكی بەردەوام بەو پزیشك و پیشەوەرەوە بیبەستێتەوە، ئەگەر جارێك چووە لای پزیشكێك ودوایی دەركەوت سوودی لێی نەبینی و نەیتوانی نەخۆشییەكەی بدۆزیتەوە دەچێتە لای پزیشكێكی تر مەرج نییە تاكو ماوە تەنها سەردانی ئەو بكات!
هەر لەو ڕوانگەشەوە بیدعەبوونی دەست گرتن بەیەك مەزهەبی فیقهییەوە سەرچاوە دەگرێت، چونكە تۆ بەو كارەت شتێك لەسەر خۆت فەرز دەكەیت الله عزوجل لەسەرتی فەرز نەكردووە  وفراوانی ئیسلام بە خۆڕایی لەخۆت تەسك دەكەیتەوە.

باوەڕیشمان وایە زۆربەی زۆری ئەو زانایانەی لە درێژایی مێژوودا نازناوی شافیعی و حەنەفی و مالیكی و حەنبەلی یان هەڵگرتووە -جگە لە دەمارگیرەكانیان نەبێت كە لەوانەیە كەم بن وناسراویشن ولەم زنجیرەدا ئاماژەیان بۆ دەكرێت إن شاء الله - هیچ زانایەك ئەوانە چەقی تەنها لەسەر ڕاوبۆچوونی سەرمەزهەب و زانایانی مەزهەبەكەی خۆی نەبەستووە وتەنها ئەوان بەحەق بزانێت، بەڵكو هەركاتێك بەڵگەی لە مەزهەبێكی تر و لەلای زانایەكی تر بۆ ڕاست بووبێتەوە كاری پێكردووە، ئینجا ئەو زانایانەش كە بە شافیعی و بە حەنەفی و مالیكی ناسراون، ئەوانە ڕۆڵی دادوەر و كەسایەتی زانستی و كۆمەڵایەتی و تەنانەت سیاسیشیان لەسەردەمی خۆیاندا گێڕاوە، كێشەو قەزاوەت و پرسی گەورەیان هاتووەتە بەردەست كە بەڕاستەوخۆ لە دەقەكاندا باس نەكراون، بۆیە لەسەر مەزهەبێكی دیاریكراو  لەو مەسەلانەدا فەتوایان داوە، نەك بڵێی لەهەموو شتێكدا خۆیان لەو بازنەیەدا قەتیس كردبێت.

نموونەش لەو بارەوە گەلێك زۆرە، كتێبی (المجموع) ی نەوەوی و (المغني) ابن قدامة ودەیان و سەدان كتێبی تر هەیە خاوەنەكەی بە شوێنكەوتوی مەزهەبێك ناسراوە، بەڵام هەركاتێك بەڵگەی لەمەزهەبێكی تر و لەلای زانایەكی تر بینیبێت، دوو دڵ نەبووە لەوەی مەزهەبەكەی خۆی بەجێ بهێڵێت وكار بە بۆچوونە ڕاستەكە بكات.

ئالێرەشەوە وبەم واتایەی كە دەمارگیری لەگەڵ نەبێت،  ئینتیساب خۆی بۆ خۆی بۆ هەر مەزهە.بێك لە چوار مەزهەبە بەناوبانگەكان، یان هەر مەزهەب و ڕیباز و قوتابخانەیەكی زانستی تر، یان وەرگرتنی فیقهی ئیسلامی بە پێی مەزهەبێك لە مەزهەبەكان بەمەرجێك ڕەچاوی دەلیلی كیتاب و سوننەتی تێدا بكرێت، هیچ گرفتێكی شەرعی تێدا نییە، بەڵكو ئەوەی گرفتە ولەگەڵ دەقەكانی كیتاب و سوننەتدا یەكناگرنەوە دەمارگیرییە و بچوك كردنەوەی شەریعەتە ئەوەیە، لە ڕاوبۆچوون و تێگەیشتنی پێشەوایەك و زانایانانی تری شوێن كەوتووی ئەودا قەتیس ببن و وا بزانن  ئیسلام هەمووی هەر ئەوەیە و بە بەهانەی ئەوەی ئەوان زانا و موجتەهید بوونە ودەرگای ئیجتیهاد تاكو ڕۆژی قیامەت داخراوەو قوفڵی لێ دراوە و بەهیچ شێوەیەك تەحقیق لە بەڵگەی قسەو فەتواكانیان وبەو شێوەش و بەبەهانەی شوێنكەوتنی مەزهەب ، زۆرێك  لە حوكمەكانی كیتاب و سوننەت ڕەتدەكرێتەوە وئەمەیش ێگای مەترسییە لەلای هەموو دڵسۆزێكی ئیسلام.

#دەمارگیری_و_تەقلیدی_مەزهەبی_لەتەرازووی_ئیسلامدا: 3
هەڵوێستی موسوڵمان لە پێشەوایانی مەزهەبەكان

لە كاتێكدا ئێمە باسی خراپییەكانی دەمارگیری بۆ مەزاهیبەكان دەكەین و تەقلیدكردنی كوێرانە وڕەها بۆ بیروبۆچوون وفەتواكانی ئەوان بە كارێكی ناشەرعی وخراپ دەزانین، یەكێك لەسەرچاوەكانی ئەم بیروباوەڕەمان لە خودی ئەو پێشەوایانەوە بۆ درووست بووە و لەوانمان وەرگرتووە، بۆیە كەس مەبەستی باسەكانمان بەلاڕێدا نەبات و وابزانێت ئێمە لە پێگە وبایەخی ئەو زانایانە كەم دەكەینەوە، نەخێر هەركێ وا تێگەیشتووە زۆر بەهەڵەدا چووە چونكە ئەو زانایانە بەلامانەوە بەرزو بەرێزن هاوكات بە معصوم و بێ هەڵە و كەموكوتریش نایانبینین.

پێشەوایانی مەزهەبەكان لە باشترین زاناكانی ئوممەتن و خزمەتی موسوڵمانانیان بە زانستەكەیان زۆر كردووە، زانستەكەشیان بووەتە مەشخەلێك بۆ موسوڵمانان وسەرچاوەیەك بۆ فێركردنی زانستی شەرعی، قسەی ئێمە كە ڕەنگدانەوەی قسەی زانا ڕەببانییەكانی ئوممەتە ئەوەیە، ئەوان  لەبەر ئەوەی مرۆڤ بوونە و معصوم نەبوونە،  نابێت فەتوا وبۆچوونەكانیان وەكو دەقی قورئان و سونەت پیرۆز تەماشا بكەین وبەبێ تەحقیق و لێوردبوونەوە ورەیان بگرین، نابێت ئەوان ببنە فلتەرێك دینی ئیسلام بە كتێب و بەفەتواكانی ئەواندا بۆ موسوڵمانان  ڕەت ببێت، چونكە زانستی ئەوان دەبێت لە چوار چێوەی زانستی مرۆڤەكان و زاناكانی تردا پۆلێن بكرێت و هەمووی لە ڕۆشنایی كیتاب و سوننەتی صحیح دا وەربگیرێن یان ڕەتبكرێنەوە، دەمارگیری و تەقلید كردنی ئەوان بە ڕەهایی، موقەللید بەخۆی بزانێت یان نەزانێت، تەقدیس كردنە و بە معصوم دانانە بۆ ئەوان وئەوەش لەگەڵ بنەمای اعتصام كردن بە كیتاب و سوننەت و تەماشاكردنیان بە تاكە دووسەرچاوەی سەرەكی ڕەها بۆ تەشریع تێكدەگیرێت.

لەلایەك ترەوە هەركەسێك لە پێگەی زانست و دڵسۆزی ئەوان بۆ ئیسلام كەم بكاتەوە، یان تۆمەتباریان بكات و هەر بێ ئەدەبییەك بەرانبەر ئەوان بكات، یان وەكو ئەو فیتنەی ماوەیەكە لەناو كورددا سەری هەڵداوە كە هەندێك جاهیل وخەڵكی نەكیرە تەكفیری ئەوان دەكەن! ئێمە لە هەموو ئەوانە بەرین وحاشا دەكەین و بە جۆرێك لە گومڕایی و بە فیكرێكی مونحەریف وترسناك تەماشای دەكەین، مەحاڵە لە پێگەی زانایانی ئوممەت كەم بكەینەوە چجای تەكفیریان بكەین،  ئەوە لادن و گومراییەكە الله ئێمەی لێ پاراستووە، بەڵكو ئەو پێشەوایانە بە زانای گەورەی ئیسلام دەزانین وڕێزو حورمەتیان لەلامان هەیە وخۆشمان دەوێن، بەڵام وەكو پێشتر وتم نە بە زمانی سەر و نە بەزمانی حاڵ ئەوان بە معصوم و بێ هەڵە وپەڵە نازانین، بەواجبیشی نازانین كەسێك تەقلیدی ئەوان بكات و لە سەر قسەكانی یەكێك لەوان چەق ببەستێت وبۆ قسەی ئیمامێكی تر نەتوانێت دەربچێت ودین لەمەزهەبێكدا یان لە چەند مەزهەبێكدا بچووك بكاتەوە، ئەوە بە واجب كردنی شتێكە كە شەرع بەواجبی دانەناوە، ، بەڵكو وەكو ئەو پێشەوایانە خۆیان فەرموویانە، لە قسەو فەتواكانیان سوودمەند دەبین تا ئەو كاتەی موافیقی كیتاب و سوننەت بێت، هەركاتیكیش موخالەفەی كرد بەبەڵگە ڕاستەكە كار دەكەین و قسەكەی ئەوان ڕەتدەكەینەوە، زانایانی ئوممەتی ئیسلام تەنها لەسەر چوار زاناو پێشەوای مەزهەبەكان كوۆت هەڵنەهاتوون تاكو تەنها لەوان یان لە یەكێك لەوان دین وەربگرین، دین لە هاوەڵان و لە تابییعین و لەئەوان و لە هەر زانایەكی تر وەردەگرین كە بزانین وابەستەی كیتاب و سوننەتە.

بۆچوونمان دەربارەی چوار پێشەواكە وەكو بۆچوونی ابن قیم الجوزیة یە بەڕەحمەت بێت كە دەربارەیان دەفەرموێ: (معرفةُ فضل أئمةِ الإسلام ومقاديرِهم  وحقوِقِهم ومراتبِهِم، وأن فضلهُم وعلمَهُم ونُصحَهُم لله ورسوله لا يوجَبُ قبول كلِّ ما قالوه، وما وقع في فتاويهم من المسائل التي خفي علىهم فيها ما جاء به الرسول، فقالوا بمبلغ علمهم، والحقُّ في خلافها لا يوجبُ اطِّراحَ أقوالهم جملةً، وتنقُّصَهم والوقيعة فيهم...) إعلام الموقعین: (3/ 294-295).
پوختەی وتە جوانەكەی ابن القیم ئەوەیە: پێویستە فەزڵ وپێگەی ئەو پێشەوایانە بزانین ، بەڵام ئەوەی كە ئەوان زانا و خاوەن فەزڵ وچاكە بوونە وامان لێ نەكات هەموو ئەوەی كە وتوویانە یان ئەو قەولانەیان كە حەقیان تێدا بۆ ڕوون نەبووەتەوە وەربگرین، لەبەر هەڵەكانیشیان درووست نییە زانستە ڕاستەكشیان ڕەتبكرێتەوە، ئەوان ئەوەی لەزانست و توانایاندا بووە كردوویانە هەڵەكانیان پاساو نییە بۆ كەم كردنەوە لە پێگەیان.

زنجیره‌ی جوان خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی (الفاتحة) ١١- آمین

زنجیره‌ی جوان خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی (الفاتحة) ١٠- ولا الضالین

زنجیره‌ی جوان خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی (الفاتحة) ٩- غیر المغضوب علیهم

هەر حوكمێك لە سوننەتدا هاتبێت وەكو ئەوەیە لە قورئاندا هاتبێت ئەگەر گومڕایەك نكۆڵی لە حوكمێكی ئیسلامی چەسپاو بكات و ئینكاری بەبەڵگەبوون و حوججیەتی سوننەت بكات، بە زمانی حاڵی پەشێواوی بڵێت قورئانمان بەسە، سوننەتیش مەگەر ئەوەی وەربگرین كە لە گەڵ قورئاندا یەكبگرێتەوە، ئەو كەسە موسوڵمانێتی خۆی بەو قسەیە خستووەتە ژێر پرسیارەوە ولە لێواری هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی موسوڵمانێتی خۆی نزیك بووەتەوە، لە ڕاستیشدا شتێكی سەیر و سەمەرە لەوەدا نییە، چونكە گومڕاكان چاوەڕوانی قسەی لەوە باشتریان لێ ناكرێت! بەڵام كارەسات و نیشانەی لادانی هەرە گەورەی باشەكان یان بەناو باشەكان ئەوەیە: دوای ئەو لادان و ناماقوڵییەی كە ئەو گومرایە دەیكات، هێشتا وەكو موسوڵمانێك بگرە وەكو كەسایەتی و بانگخوازێكیش سەیر دەكرێت و مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، و وەكو ئەوەی هیچ شەكرێكی هەر نەشكاندبێ، ئەوەش -بە بۆچوونی من - بۆ دوو هۆكار دەگەڕێتەوە: یەكەم زۆرینەی خەڵكی جەهلێكی ئەوتۆ گەورەیان بە دینەكەیان هەیە تەنها مەگەر سەجدە بردنیان بۆ بتێك بەلاوە تاوان و هەڵە بێت! ئەگینا هەر لادانیكی تر لەبیروباوڕ - بەتایبەتی ئەگەر زمان لووسێك بیرازێنیتەوە - بەلایانەوە ئاساییە و كێشەیەكی تێدا نابینین! دووەم خەڵكی غیرەتیان بۆ زۆر شت دەجوڵێت وەكو نەتەوە و میللەت و خزمایەتی و هاوسەر و ماڵ و منأڵ وشتی تر، بەڵام بە دەگمەن غیرەتیان بۆ دینەكەیان بجوڵێت، بەزمانی حاڵیان دەڵین ئیمە كارمان بەسەر ئەو باسانەوە چییە، ڕێزیش لە هەموو گومڕا و بێ دینیكیش دەگرین چونكە برای نەتەویمانن! جگە لە مافی نەتەوایەتی مافی هاوشاری و هاوحیزبی وخاڵی هاوبەشی تریشمان لەگەڵیدا هەیە كە هەموو ئەوانە لە ئیسلام گرنگترن بەلامانەوە، ئەم قسەیەش بە زمانی كردار نەك گوفتار دەكرێت، بۆیە ئیسلام لە جیهاندا و لە كوردستانی خۆماندا بە قۆناغێكی نامۆیی و غەریبیدا تیدەپەڕێت. بەوەش بۆت دەر دەكەوێت كەسەكانی تریش كە ئەو و هاوشێوەی ئەویان بەو قسەو بە قسەی لەوە ناشیرینتر و ناماقوڵتریشەوە هەر قبوڵە و دڵیان نایەت بۆ شتی وا دڵی بشكێنن و لە گوڵێك كاڵتری پێ بڵێن! لەوە بۆت دەرد دەكەوێت خەلكی بە شێوەیەكی ڕاستەقینە ملكەچی ئیسلامی كیتاب و سوننەت نین و بە شێوە كۆنە كلاسیكیەكەی ئیسلام قبوڵ ناكەن و ڕەتیدەكەنەوە، لەبەرانبەریشدا ئیسلامێكی تریان بۆخۆیان داتاشیوە و پێیان قبولە، پەیوەندییەكە لە نێوان پەروەردگار وبەندەكانیدا ئەوان عیبادەتی بۆ بكەن، ئەویش لەبەرانبەردا هیچ دەستێوەردانێك لە كاروباری ژیانیان نەكات، خۆیان چۆنیان پێ باشە بەو شیوە بیبەن بەڕێوە. إحسان برهان الدین 25 ذو الحجة 1441 15 آب 2020

له‌ خویندنه‌وه‌كانم له‌م ماوه‌ی رابوردودا له‌ باره‌ی مێژووی نكۆڵی كردن له‌ سوننه‌ت و بانگه‌شه‌ی ئیعتیزالی هاوچه‌رخ ،بۆم ده‌ركه‌وت كه‌ بانگه‌شه‌ی ده‌ستكاریكردنی بنه‌ماكانی ئیسلام كۆنه‌وڕۆژهه‌ڵاتناسه‌كان دستێكی باڵایانهه‌بووه‌ له‌ ده‌ستپیكردن و په‌ره‌پێدانی بۆ نموونه‌: ڕۆژهه‌لاتناسی به‌ریتانی به‌ ناوبانگ هاملتۆن جب كه‌ له‌ ساڵی 1971ز وه‌فاتی كردوه‌ ، له‌ كتێبی (إلی أین یتجه الإسلام) دا به‌ ئه‌وپه‌ڕی ڕاشكاوی داوا له‌ سه‌ران و سه‌ركرده‌كانی جیهانی ئیسلامی ده‌كات - به‌ تایبه‌ت لاوه‌كان- كه‌ هه‌ڵسن به‌ ئه‌نجامدانی گۆڕانكاری له‌ بنه‌ماكانی ئیسلامدا وهه‌موو ئه‌وسنوورانه‌ ببه‌زینن كه‌ پێانده‌وترێت نه‌گۆڕ وپیرۆز ،به‌و شێوه‌ی كه‌ له‌ گه‌ڵ شارستانی ئه‌وروپا بگونجیت ، به‌مه‌ش ئه‌توانن به‌ ته‌واوه‌تی ببنه‌ شوێنكه‌وتوو پاشكۆی ڕۆژئاوا ،ئه‌م وته‌یه‌ش زۆر سه‌یر نییه‌ له‌ ڕۆژهه‌ڵاتناسێكی وه‌كو جب ، هه‌رچه‌ند هه‌ندێ پێیان وایه‌ كه‌سێكی میانڕه‌وه‌و ستایشی پێغه‌مبه‌ری كردووه‌ صلی الله علیه وسلم ، به‌لام ئه‌وه‌ی سه‌رنجم له‌ وته‌كه‌یدا ڕاده‌كێشێ ئه‌وه‌یه‌، ئه‌و یه‌كێكه‌ له‌ پێشه‌نگه‌كانی ئه‌وانه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ خه‌ریكی گۆڕانكارین له‌ بنه‌ماكانی ئیسلامدا و ده‌یانه‌ویت به‌ناوی تازه‌گه‌رییه‌وه‌ داروبه‌ردی ئیسلام تێكبده‌ن وناشتوانن. إحسان برهان الدین 24-5-2015 سلێمانی  

له‌ مه‌ڕ ڕاگه‌یاندنی جه‌نگی دژه‌ فه‌رمووده‌ ، شێوازێكی تازه‌ له‌ جه‌نگی گومان دروستكردن له‌ كوردستان ڕه‌چاو ده‌كرێت ،جه‌نگاوه‌ره‌كانی ئه‌م نه‌به‌رده‌ هه‌ندێكن له‌ به‌ ناو ڕوناكبیر و مامۆستا وبانگخواز و كه‌سی دڵ پڕ له‌ گومان به‌رانبه‌ر مێژووی ئیسلام ، كه‌ سه‌رقاڵی ئه‌وه‌ن كای كۆنی ناحه‌زانی ئیسلام و لاده‌ران به‌ با بكه‌ن و هاتوون له‌م ساته‌ هه‌ستیاره‌دا له‌ مێژووی ناوچه‌كه‌و كوردستان له‌ ئاوی لێڵدا ڕاو ده‌كه‌ن و به‌ هه‌لی ده‌زانن له‌ ده‌رگای گومان دروستكردن له‌ ده‌وری فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم وزیندووكردنه‌وه‌ی بیرۆكه‌ی خه‌واریج و موعته‌زیله‌ بێنه‌ ژووره‌وه‌ ، له‌ڕاستیدا ئه‌م هه‌وڵانه‌ی به‌ڕێوه‌ده‌چن له‌ كوردستان هه‌وڵگه‌لێكی نه‌زۆك و لاوازن و پێچه‌وانه‌ی ئاڕاسته‌ی سه‌رجه‌م ئێمه‌ی كوردی موسوڵمانی سوننیه‌ ، ئه‌وان به‌ تێكڕا پشت ده‌به‌ستن به‌و گومانانه‌ی گومڕاكانی عه‌ره‌ب له‌ میسر وسودان وسوریاو وڵاتانی تر ده‌یڵێن و ده‌ینووسن و خۆیان له‌ بازنه‌یه‌كی لاساییكردنه‌وه‌ی ڕه‌ها ده‌بیننه‌وه‌ ، ئه‌مانه‌ی كه‌ به‌ نیازن ده‌ستپێكی تۆماركردنی ئه‌م لاپه‌ڕه‌ ڕه‌شه‌ بن له‌ كوردستان هه‌ندێكیان به‌ ڕواڵه‌ت وه‌كو ئیسلامی خۆیان پێناسه‌ ده‌كه‌ن ، یان خه‌ڵكی وا ده‌یانناسن ، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا ئه‌وان وه‌كو هه‌ر نه‌خۆشێك خۆیان پێویستیان به‌ چاره‌سه‌ر هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ر ڕاسته‌ شه‌قامی كیتاب و سوننه‌ت و تێگه‌یشتنی زانا گه‌وره‌ شایه‌تی بۆ دراوه‌كانی ئه‌م ئوممه‌ته‌ ، یان ئه‌وه‌یه‌ خۆیان وه‌كو هه‌ر موعته‌زیله‌و تاقمێكی تری گومڕا بناسێنن و به‌ ڕاشكاوی بڵێن ئێمه‌ هاتووین ئه‌و ڕێبازه‌ زیندوو بكه‌ینه‌وه‌، كه‌ هه‌ندێكیان خه‌ریكن ئه‌و ڕاستیه‌ به‌ زمانی خۆیان ئه‌دركێنن ، سیمای دیاری ئه‌م كه‌سانه‌ ده‌ربڕینی گومانه‌ ده‌رباره‌ی سه‌رجه‌م مێژووی ئیسلام هه‌ر له‌ هاوه‌ڵانه‌وه‌ تاكو هه‌ر كه‌سێكی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی خۆمان كه‌ به‌رگری له‌ ڕێبازی ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت بكات ، له‌ ڕووی چه‌واشه‌كاریشه‌وه‌ هه‌ندێكیان به‌ڵگه‌ له‌ كتێبه‌كانی ابن تیمیة و شاطبي وهه‌ندێ ئوصوڵی تر ئه‌هێننه‌وه‌ ، ئه‌مه‌ له‌ كاتێكدایه‌ خۆیان چاك ده‌زانن ئه‌و كاره‌یان خۆڵ له‌ چاو كردنه‌و و ئه‌و پێشه‌وایانه‌ بێ به‌رین له‌ كه‌سانێك نكۆڵی له‌ به‌ڵگه‌بوونی سوننه‌ت بكه‌ن ، یان به‌ بێ هیچ شه‌رمێك و ترسێك له‌ خوا وموسوڵمانان و مێژوو ، وته‌ی ڕۆژهه‌ڵاتناس و سه‌رگه‌ردانه‌كانی عه‌ره‌ب دووباره‌ بكه‌نه‌وه‌و باری موسوڵمانی كوردی پێ قورس بكه‌ن و ڕۆڵی گومڕاكردنیان له‌ گه‌ڵدا بگێڕن . ترسناكی ده‌ردی ئه‌م كه‌سانه‌ له‌وه‌دایه‌ نه‌خۆشینه‌كه‌یان بۆ خه‌ڵكی ساده‌و كه‌م زانست ده‌گوێزرێته‌وه‌ و پێویسته‌ وه‌كو ئه‌ركێكی ئیسلامی و ڕه‌وشتی و نه‌ته‌وایه‌تیش - چونكه‌ ئیسلام ئایینی نه‌ته‌وه‌ی كورده‌ - ڕێوشوێنی پێویست بگرینه‌به‌ر و به‌رپه‌رچ بدرێنه‌وه‌و هه‌ست به‌ به‌رپرسیارێتی بكرێت له‌ ئاستی ئه‌م بانگه‌شه‌یه‌ی كه‌ جۆرێك له‌ خۆیه‌كلاكردنه‌وه‌ی پێوه‌ دیاره‌و هه‌ندێ لایه‌ن و ده‌زگای ڕاگه‌یاندنیش كاری بۆ ده‌كه‌ن ، پێویسته‌ كه‌سانی زانا و فێرخوازانی زانست وپه‌یڕه‌وانی قورئان و فه‌رمووده‌ به‌ به‌ڵگه‌ وسه‌ركوتكردنه‌وه‌ ڕوو به‌ڕووی ئه‌و لاده‌رانه‌ ببنه‌وه‌ و ڕێگه‌یان نه‌ده‌ن بێ ڕێزی به‌رانبه‌ر فه‌رمووده‌كان و هاوه‌ڵان وزانایانی سه‌له‌ف بكه‌ن ، چونكه‌ ئه‌وان له‌ بێ ده‌نگی په‌یڕه‌وانی سوننه‌ت گومان ده‌به‌ن له‌سه‌ر حه‌ق بن و به‌ڵگه‌كانیان له‌ دژایه‌تی فه‌رمووده‌و و مێژووی هاوه‌لان به‌ هێز بن ، ته‌نانه‌ت بێ ڕێزییان گه‌یشتووه‌ته‌ ئاستێك له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌ ئیسلامییه‌كانه‌وه‌ گومڕایه‌كیان خۆی له‌ ئه‌بو به‌كر و عومه‌ر ڕه‌زای خۆایان لێبێت به‌ عاقڵتر بزانێت و به‌وان بڵێت نه‌زان بوونه‌ ! ئه‌م لاده‌رانه‌ مێشكیان بوه‌ته‌ زه‌مینه‌یه‌ك بۆ گه‌شه‌كردن وچالاك بوونی گومان و ڕه‌خنه‌ له‌ زۆربه‌ی بڕگه‌كانی ئیسلام ، به‌ چاویلكه‌یه‌كی ڕشه‌وه‌ كه‌ پێیان به‌خشراوه‌ له‌لایه‌ن ناحه‌زانی ئیسلامه‌وه‌ ته‌ماشای سه‌رچاوه‌ی دووه‌می ئایینی ئیسلام ده‌كه‌ن كه‌ فه‌رمووده‌یه‌، ئه‌وان وه‌كو خۆیان ده‌ڵێن ده‌قه‌كان دووباره‌ ده‌خوێننه‌وه‌ ! ئه‌گه‌ر چی ئه‌م خاوه‌ن هه‌ڵویستانه‌ به‌رانبه‌ر بیروباوه‌ڕه‌كانی ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ت زۆریان زاراوه‌ی (قورئانی) -به‌م پێناسه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ گۆڕه‌پانی جیهاندا بوونیان هه‌یه‌- ده‌یانگرێته‌وه‌ وشوێنكه‌وتوویه‌كی راسته‌قینه‌ی بست به‌ بستی قورئانییه‌كانن وه‌كو: أحمد صبحي منصور و حسن الترابي وجمال البنا والحابري وحسن حنفي و شه‌ریعه‌تی و سروش وعدنان إبراهیم و هاوشێوه‌كانیان ، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا هه‌ندێكیان ته‌نها قوربانییه‌كن بۆ جه‌هل و خوێندنه‌وه‌ی ئاوه‌ژوو بۆ ئیسلام وه‌كو بیروباوه‌ڕ و شه‌ریعه‌ت و مێژوو ، ئه‌و جۆره‌شیان - كه‌ پۆشاكی جه‌هلیان پۆشیوه‌ و دڵنیام سوڕه‌تی فاتیحه‌ی ناو نوێژیان ڕه‌وان نییه‌ - هێشتا هیوای چاره‌سه‌ر و چاكبوونه‌وه‌یان بۆ ده‌كرێت ، ئه‌وه‌نده‌ش جێگای به‌زه‌یین هه‌رگیز جێگای ڕق لێبوون و تووڕه‌بوون نین ، به‌ڵام به‌ گشتی ده‌ڵێم: ئه‌مه‌ قۆناغێكی هه‌ستیاره‌ له‌ مێژووی كوردستان ،هه‌ركێیش ئازاده‌ لاپه‌ڕه‌یه‌كی سپی یان ڕه‌ش بۆ خۆی تۆمار بكات ..خوای گه‌وره‌ش ڕۆژێكی بۆ لێپرسینه‌وه‌ داناوه‌ زۆر نزیكه‌ ، چونكه‌ هه‌ر كه‌سێك دونیای به‌ جێهێشت قیامه‌تی هه‌ڵده‌سێت ،إن موعدهم الصبح ألیس الصبح بقریب. إحسان برهان الدین 2015-7-5 سلێمانی