له‌ ساڵی 18011ز له‌ سوهاج له‌ میسر له‌ دایكبووه‌ ،له‌بنه‌ماڵه‌یه‌كی ناودار و به‌ڕێزدا په‌روه‌رده‌ بوو ، باوكی هه‌ر له‌ مناڵییه‌وه‌ قورئانی پێ له‌به‌ركرد ، پاش مردنی باوكی كه‌سه‌ نزیكه‌كانی تری هه‌مان بایه‌خیان پێدا و زۆریك له‌ مه‌تنه‌ زانستیه‌كانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی له‌به‌ر كرد، له‌ شانزه‌ ساڵیدا ڕۆیشته‌ قاهیره‌و له‌ ئه‌زهه‌ر زانسته‌كانی الحديث والفقه والتفسير والنحو والصرف ی خوێند. له‌ ساڵی 18266ز وه‌رچه‌رخانێكی گه‌وره‌ له‌ ژیانیدا ڕوویدا كه‌ بریتی بوو له‌ هه‌ڵبژاردنی له‌ لایه‌ن حكومه‌تی میسره‌وه‌ له‌ سه‌رده‌می محمد علي پاشا وه‌كو پێش نوێژ (چونكه‌ له‌سه‌رده‌می خیلافه‌تی عوسمانی ده‌بوو له‌ گه‌ڵ هه‌موو نێرده‌یه‌ك پێش نوێژ و واعظ ێك هه‌بوایه‌!)له‌گه‌ڵ ئه‌و نێرده‌یه‌ی كه‌ چوون بۆ فه‌ره‌نسا بۆ خوێندنی زمان و زانسته‌ هاوچه‌رخه‌كان. ئه‌و ئه‌گه‌ر چی وه‌كو پێش نوێژ نێردرا بوو به‌ڵام له‌وێ فێری زمانی فه‌ره‌نسی بوو ودواتریش كتێبی (تَخْلِيصُ الإِبْرِيزِ فيِ تَلْخِيصِ بَارِيز)ی نووسی كه‌ ناوبانگێكی زۆری به‌ ده‌ستهینا و تێیدا زۆر ستایشی فه‌ره‌نساو شارستانیه‌تی ئه‌وروپای به‌ چاك و خراپیه‌وه‌ كرد . پاش گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ میسر ڕۆڵی گه‌وره‌و به‌رچاوی بینی له‌ بواری وه‌رگێڕانی كتێبه‌ فه‌ره‌نسیه‌كان و به‌رپرسیاریتی مه‌زنی پێ سپێردرا ،دواتر ده‌ركه‌وت كه‌ ئه‌و خه‌ریكی ئه‌نجامدانی پرۆژه‌یه‌كی ڕۆشنبیری هه‌ره‌ گه‌وره‌یه‌ بۆ دامه‌زراندنی بزوتنه‌وه‌ی زاڵكردنی شارستانی ئه‌وروپا و له‌بیركردن و ناشیرینكردنی شارستانی ئیسلامی. له‌به‌رانبه‌ریشدا توانی ڕه‌زامه‌ندی محمد علي پاشا و كوڕه‌كانی دوای خۆی به‌ده‌ست بهێنێ و پله‌و پایه‌ی به‌رزو و دیاری وپاره‌ی زۆری پێبه‌خشرا به‌ ئه‌ندازه‌یه‌ك كاتێك وه‌فاتی كرد یه‌كێك بوو له‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی میسر. له‌ ڕاستیدا رفاعة الطهطاوي یه‌كه‌مین كه‌لێنی دروست كرد بۆ هاتنه‌ ژوره‌وه‌ی ڕۆژئاواییه‌كان ، وه‌كو ڕۆژهه‌ڵاتناس (جب) ده‌ڵێت: (كانت المصادر الأولى التي أخذ الفكر الأوربي يشع منها هي المدار المهنية التي أنشأها محمد علي، والبعثات العلمية التي أرسلها إلى أوربا، ويذكر أن منها مدرسة الألسن التي كان يشرف عليها العالم "الفذُّ" رفاعة الطهطاوي، وهو تلميذ جومار ألبار). رفاعة به‌ شێوه‌یه‌كی ڕه‌ها به‌رگری له‌ بیری ڕۆژئاوا ده‌كرد به‌ هه‌موو ئه‌وانه‌شیه‌وه‌ كه‌ له‌ گه‌ل ئیسلامدا ناكۆكن ، بۆنموونه‌ ستایشی فه‌ره‌نسیه‌كانی ده‌كرد كه‌ چۆن ژن و پیاویان تێكه‌ڵ دبن و سه‌ما ده‌كه‌ن ، وه‌كو له‌وكتێبه‌یدا ده‌ڵیت:(والغالب أن الجلوس للنساء، ولا يجلس أحد من الرجال إلا إذا اكتفى النساء، وإذا دخلت امرأة على أهل المجلس ولم يكن ثَمَّ كرسي خالٍ قام لها رجل وأجلسها، ولا تقوم لها امرأة لتجلسها، فالأنثى دائمًا في هذه المجالس معظمة أكثر من الرجل، ثم إن الإنسان إذا دخل بيت صاحبه؛ فإنه يجب عليه أن يحيي صاحبة البيت قبل صاحبه ولو كبر مقامه ما أمكن، فدرجته بعد زوجته أو نساء بيته)یان ده‌رباره‌ی سه‌ما ده‌ڵیت:(فالرقص في باريس دائمًا غير خارج عن قوانين الحياء، بخلاف الرقص في أرض مصر فإنه من خصوصيات النساء؛ لأنه لتهييج الشهوات، أما في باريس فإنه لا يُشم منه رائحة العهر أبدًا! وكل إنسان يعزم امرأة يرقص معها، فإذا فرغ الرقص عزمها آخر للرقصة الثانية، وهكذا، وسواء أكان يعرفها أو لا، وتفرح النساء بكثرة الراغبين في الرقص معهن) به‌مه‌ش ئه‌وه‌ی قێری میسرییه‌كان ده‌كرد كه‌ ڕه‌وشت په‌یوه‌ندی به‌ دینه‌وه‌ نییه‌ و فه‌ره‌نسیه‌كان ڕێز له‌ ئافره‌ت ده‌گردن به‌و شێوازه‌ بێ ئه‌وه‌ی ئاماژه‌ به‌وه‌ بكات كه‌ ئه‌وكاره‌ له‌ گه‌ڵ شه‌ریعه‌تی ئیسلامدا تێكده‌گیرێن . طهطاوي هه‌موو به‌رگریه‌كانی له‌ شارستانی ڕۆژئاواو و مافی ئافره‌ت به‌و شێوه‌ی كه‌ له‌گه‌ڵ ئیسلام ناگونجێ و وه‌رگێڕانی بۆ بۆ هه‌رچی به‌رهه‌م و خراپیه‌كانی فه‌ره‌نسا و گۆڕینی بۆ مه‌ناهیجی خوێندن له‌سه‌ر بنه‌مای ڕۆژئاوا و لابردنی زانسه‌ ئیسلامیه‌كان و هاندانی بۆ دروستكردنی شوینی سه‌ما و نواندان خراپه‌كاری له‌ هه‌موو ئه‌و كارانه‌یدا وه‌كو چاكسازێكی ئیسلامی ئه‌و كارانه‌ی ده‌كرد ! بۆیه‌ بوو جێگای ڕێز و ستایشكردنی ڕۆژئاواییه‌كان و سه‌رانی حوكم له‌ میسر و شوێنانی تر ،چونكه‌ توانی وێنه‌یه‌كی شێوێندراو ده‌رباره‌ی ئیسلام پێشكه‌ش بكات و جێده‌ستی بێگانه‌كان له‌ میسردا بكاته‌وه‌ ، رفاعة به‌یه‌كه‌مین پێشه‌نگی ڕاپه‌ڕینی زانستی و پێشكه‌وتن و شوێنپێ هه‌ڵگرتنی ئه‌وروپا ناسرا. له‌ ساڵی 18733ز پاش ئه‌وه‌ی به‌ باشترین شێوه‌ هه‌ڵسا به‌و ڕۆڵه‌ی پێ سپێردرابوو دونیای به‌ جێهێشت و به‌ره‌و ماڵی گۆڕی تاری به‌ ناچاری بازاڕی هه‌ڵگرت. بۆ زانیاری زیاتر بڕوانه‌: -الاتجاه العقلاني عند المفكرين الإسلاميين المعاصرين، سعيد الزهراني. - أعلام وأقزام للعفاني.