العربیة
/كتێب و سه‌رچاوه‌كان/
زنجیرەی کتێب و سەرچاوەکان ١٢- كتێبى (فصوص الحكم)
: 456
2018-04-09
كتێبێكى به‌ناوبانگ و گرنگه‌ له‌ لاى زۆرێك له‌ ئه‌هلى ته‌سووف، نووسه‌ره‌كه‌ى (محمد بن علي بن محمد بن عربي الحاتمي الطائي الأندلسي)يه‌، كه‌ شوينكه‌وتوانى به‌ الشيخ الأكبر و، الكبريت الأحمر ناوى ده‌به‌ن، له‌ ساڵى 558ك له‌ شارى مه‌رسييه‌ له‌ ئه‌نده‌لوس له‌ دايكبووه‌ و، له‌ ساڵى 638ك له‌ ديمه‌شق له‌ دونيا ده‌رچووه‌. كتێبى (فصوص الحكم ) يه‌كێكه‌ له‌ خراپترين كتێبه‌كانى ئيبنو عه‌ره‌بى و هاوكات يه‌كێكيشه‌ له‌ خراپترين ئه‌و كتێبانه‌ى تاكو ئێستا نووسراون، چونكه‌ به‌ شێوه‌يه‌كى گشتى پێچه‌وانه‌ى بيروباوه‌ڕه‌كانى ئيسلامه‌، سه‌ره‌تا و له‌يه‌كه‌م لاپه‌ڕه‌دا له‌و كتێبه‌ بانگه‌شه‌ى ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ ئه‌و كتێبه‌ى له‌ خه‌ودا له‌ پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم وه‌ريگرتووه‌ و وه‌كو خۆى به‌ بێ زياده‌و نوقسان بڵاوى كردووه‌ته‌وه‌،ده‌ڵێت: "فإني رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم في مبشرة أريتها في العشر الآخر من محرم سنة سبع وعشرين وستمائة بمحروسة دمشق، وبيده صلى الله عليه وسلم كتاب، فقال لي: هذا كتاب فصوص الحكم خذه واخرج به إلى الناس ينتفعون به، فقلت: السمع والطاعة لله ولرسوله وأولي الأمر منا كما أُمرنا. فحققت الأمنية وأخلصت النية وجردت القصد والهمة إلى إبراز هذا الكتاب كما حده لي رسول الله صلى الله عليه وسلم من غير زيادة ولا نقصان". له‌م كتێبه‌يدا ابن عربي عه‌قيده‌ى خۆى له‌ باره‌ى (وحدة الوجود) شيده‌كاته‌وه‌ و به‌شێوازى جۆراوجۆر نمايشى ده‌كات، به‌ ڕاشكاوى ده‌ڵێت هه‌رچى بوونه‌وه‌ر هه‌يه‌ له‌ ئاسمان و زه‌وى و مرۆڤ و جنۆكه‌ و ئاژه‌ڵ و ڕووه‌ك هه‌مووى بريتييه‌ له‌ خوا، شتێك نييه‌ به‌ ناوى خوا و به‌نده‌ ، يان په‌روه‌ردگار و درووستكراو،فريشته‌و شه‌يتان ، به‌هه‌شت و دۆزه‌خ، هه‌مووى يه‌ك ڕاستيه‌ كه‌ بريتى له‌ زاتى خوا، چونكه‌ په‌روه‌دگار درووستكراوه‌و درووستكراويش هه‌ر خۆى په‌روه‌ردگاره‌! ئيتر به‌ شێوه‌يه‌كى گشتى كتێبه‌كه‌ ئه‌م بيرۆكه‌يه‌ شيده‌كاته‌وه‌ و گوايه‌ نهێنييه خواييه‌كان باس ده‌كات. هه‌روه‌ها له‌و كتيبه‌يدا بڕيارى داوه‌ كه‌ چۆن پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم (خاتم الأنبياء) ه‌ به‌ هه‌مان شێوه‌ خۆى واته‌:(ابن عربي) (خاتم الأولياء) ه‌. - ده‌ڵێت نابێت خواى گه‌وره‌ له‌ هيچ شتيك پاراو ڕابگيردرێت ، كه‌سێكيش ئه‌وه‌ بكات نه‌فامه‌:"اعلم أن التنـزيه عن أهل الحقائق في الجانب الإلهي عين التحديد والتقييد فالمنزه إما جاهل وإما صاحب سوء أدب" (الفصوص/86). - ده‌ڵێت قه‌ومى نوح سه‌لامى خواى لێبێت كه‌ ئه‌و بتانه‌يان په‌رستووه‌، له‌ ڕاستيدا جگه‌ له‌ خوا كه‌سى تريان نه‌په‌رستووه‌:قال: "مما خطيئاتهم فهي التي خطت بهم فغرقوا في بحار العلم بالله، فأدخلوا ناراً في عين الماء وإذا البحـار سجرت فلم يجدوا من دون الله أنصاراً  فكان الله عين أنصارهم فهلكوا فيه إلى الأبد" (الفصوص/73). - ده‌ڵێت:(العلي) يه‌كێكه‌ له‌ ناوه‌كانى خوا ، به‌ڵام به‌رز به‌سه‌ر چيدا كه‌ له‌ خۆى زياتر هيچ نييه‌:"ومن أسمائه العلي: على من، وما ثم إلا هو، فهو العلي لذاته أو عن ماذا ؟ وما هو إلا هو، فعلوه لنفسه، ومن حيث الوجود فهو عين الموجودات فالمسمى محدثات هي العلية لذاتها وليس إلا هو" (الفصوص/76). - پله‌و پايه‌ى وه‌لى له‌ لاى ابن عه‌ره‌بى له‌ پله‌و پايه‌ى پێغه‌مبه‌ران گه‌وره‌تر، وه‌كو ده‌ڵێت: مقام النّبوّة في برزخٍ .......فويق الرَّسول ودون الوليّ - له‌ فصوص دا ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ وه‌لى ته‌كاليفى له‌سه‌ر نييه‌، هه‌ر به‌ پێى ئه‌و بيرۆكه‌ى (وحدة الوجود) شتيك نامێنى به‌ ناوى حه‌ڵاڵ و حه‌رام وهه‌موو حه‌رامه‌كان ده‌بنه‌ حه‌ڵاڵ.فصوص الحكم ل78. - ابن عربي به‌ خراپترين شێوه‌ وه‌سفى خواى گه‌وره‌ ده‌كات كه‌ نامه‌وێت نموونه‌ه‌ قسه‌كانى له‌ فصوص باس بكه‌م. مه‌نهه‌جى ابن عه‌ره‌بى له‌ فصوص دا ئه‌وه‌يه‌ پشت به‌ ته‌فسيرى باطني ده‌به‌ستێت له‌ ڕێگه‌ى درۆ و فێڵ و لادانى ده‌قه‌كان له‌سه‌ر واتاكانى خۆيان و تێكدانى واتاو چه‌مكى ئايه‌ت و فه‌رمووده‌كان بۆ ئه‌وه‌ى بيرۆكه‌ى وحدة الوجود بگه‌يه‌نێت. پرسيار له‌ ابن تيمية كرا ده‌رباره‌ى كتێبى (فصوص الحكم) ئه‌ويش فه‌رمووى: "ما تضمنه كتب (فصوص الحكم) وما شاكله من الكلام: فإنه كفر باطناً وظاهراً ؛ وباطنه أقبح من ظاهره. وهذا يسمى مذهب أهل الوحدة، وأهل الحلول، وأهل الاتحاد. وهم يسمون أنفسهم المحققين). - هه‌روه‌ها ده‌رباره‌ى ئه‌م كتێبه‌ پرسيار له‌ (أبو زرعة العراقي) كرا، فه‌رمووى: «لا شك في اشتمال" الفصوص" المشهورة على الكفر الصريح الذي لا شك فيه، وكذلك "فتوحاته المكية"، فإن صحّ صدور ذلك عنه، واستمر عليه إلى وفاته: فهو كافر مخلد في النار بلا شك». - پێشه‌وا الذهبي ده‌رباره‌ى كتێبى فصوص الحكم ده‌ڵێت: " ومن أردأ تواليفه كتاب الفصوص فإن كان لا كفر فيه فما في الدنيا كفر نسأل الله العفو والنجاة " اهـ سير أعلام النبلاء 23/ 48 . - ابن حجر به‌هه‌مان شێوه‌ له‌ كتێبى ميزان الإعتدال به‌رگى 5 لاپه‌ڕه‌ 308-309 پرسيارى له‌ سراج الدين البلقينى مامۆساى كردووه‌ ئه‌ويش به‌ هه‌مان شێوه‌ وه‌ڵامى توندى داوه‌ته‌وه‌‌. شايانى باسه‌ هه‌ندێك له‌ سه‌رانى ئه‌هلى تصوف وه‌كو مه‌لا جامى و القاشاني شه‌رحى كتێبى فصوص الحكم يان كردووه‌، هه‌روه‌ها خومه‌ينى له‌سه‌ر ئه‌و كتێبه‌ هه‌ندێ په‌راوێزو شه‌رحى هه‌يه‌ .