پیرۆزباییكردن لە گاورەكان بە بۆنەی سەری ساڵەوە، كارێكی نادرووستە و لە گەڵ بنەماكانی بیروباوەڕی موسوڵماندا تێكدەگیرێت، چونكە ئەوە مەسەلەیەكە پەیوەندی بە بیروباوەڕەوە هەیەو پێویستە موسوڵمان لە ڕۆشنایی دەقەكاندا لێی بڕوانێت و سنوورەكانی نەبەزێنێت، ئەوان لەو ڕۆژەدا ئاهەنگ دەگێڕن بە بۆنەی لەدایكبوونی خواكەیانەوە! (سُبْحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا ) تۆیش بێ ئەوەی هیچ بایەخیك بەو هاوەڵدانانەیان بۆ الله بدەیت دەچیت پیرۆزباییان لێ دەكەیت! ڕیك وەكو ئەوەیە بڵێیت ئێوە لەسەر ڕێبازێكی حەق و ڕاستن و دەستخۆشییان لێ بكەیت وبلێیت لەدایكبوونی خواكەتان لێ پیرۆز بێت!
لە ڕاستیدا كەسێكی زۆر سادە و ئاسایی كە تەنها فیترەتی سەلامەت بێت و تێكنەچووبێت، ئەم ڕاستییە دەزانێت كە ئەو پیرۆزباییە نادرووست و نابەجێیە، چونكە ناكرێت لە جەژن و بۆنەیەكی لەو شێوەدا پیرۆزبایی لە كەسانێك بكەیت و بە خۆیشت باوەڕت بەو جەژن و بۆنەیە نەبێت و بە پێی عەقیدە و دینەكەت هەڵە وشیرك و لادانی گەورەی بیروباوەڕ بێت، ئەوە پێچەوانەی شەرع و عەقڵیشە، ئەوان بۆ خۆیان ئازادن چی دەپەرستن و كێ بەخوا دەزانن و چەند خوایان هەیە! لە قیامەتدا لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت و سزای خۆیان وەردەگرن! بەڵام چۆن دەبێت ئێمە كە خۆمان بە موسوڵمان و شوێنكەوتووی قورئان وسونەت دەزانین كە هەموو دەقەكانی جەخت لەسەر تەوحید و دوركەوتنەوە لە شیرك دەكەنەوە، ئەوانە پشتگوێ بخەین و بچین شوێنیان بكەوین و پیرۆزبایی لادان و بێ باوەڕییان لێ بكەین، ئەو كەسەی كە لە دایكبووە و تۆ پیرۆزبایی لە دایكبوونەكەی دەكەیت بەلای ئەوانەوە خوای كوڕی خوایە! ئیتر نازانم چ جەهل و سەرلێشێوانێك لە پشت ڕێگەپێدانی ئەو پیرۆزباییەوە وەستابێت و موسوڵمانی داماویش بە قسەی فڵان و فیساری گومڕا دەكەوێتە ئەو داوەوە. (مَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ).
بەڵكو ئەگەر ئەوانیش لەو جەژن و بۆنانەی خۆیاندا پیرۆزباییان لێ كردین، درووست نییە وەڵامیان بدەینەوە، ئاخر ئەوان باوەڕیان بەسێ خوا هەیە و لە دەریای شیركدا نگرۆن! ئێمەش باوەڕمان بەتەنها یەك پەروەردگار هەیە كە الله یە و تەوحیدی بۆ دەكەین و بەردەوام دەڵێین(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ . اللَّهُ الصَّمَدُ . لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ . وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَدٌ). چۆن دەگونجێت بچین بە كردار ئەو شایەتییەی خۆمان بشێوێنین وهەڵیوەشێنینەوە، خاوەنی ئەم دوو بیروباوەڕە ناكۆكە چۆن یەك دەگرنەوە، بەڕاستی (إِنَّكُمْ لَتَقُولُونَ قَوْلًا عَظِيمًا).
بۆیە ئەوانەی فەتوای لەو جۆرە دەدەن بە هەر پاڵنەرو خۆخەڵەتاندن و پاساوێكەوە بێت، بەڕۆژی ڕووناك لەو كارەیاندا لە (الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ) لایانداوە و پێویستە بە خۆیاندا بچنەوە و چیتر موسوڵمانی بێ ئاگا و جاهیل بە عەقیدە گومڕا نەكەن و لە ڕێگای ڕاستی قورئان و سوننەت ئەوەندەی تر دووریان نەخەنەوە.
با هەموو موسوڵمانانی لای خۆمان و کوردانی ئەوروپایش لەوە دڵنیابن كە درووست نییە و حەرامە لە نێوان خۆیشیاندا بە بۆنەی سەری ساڵەوە هیچ ئاهەنگ و خۆشی و حەفلەیەك بگێڕن، یان شیرینی و كێك و خواردنی تایبەت بە بۆنەی سەری ساڵ درووست بكەن و دابەشی بكەن، یان خەڵكی بۆ بانگهێشت بكەن، هەموو ئەوانە كێشە و كەلێنیكە لە عەقیدەو بیروباوەڕی خۆیاندا درووستی دەكەن ، با بشڵێن نیەتمان ئەوە نییە! چونكە نیەتی باش هیچ كاتێك كاری قەدەغەو حەرام حەڵاڵ ناكات، مادام لەو كات و تەوقیتەدا دەیكەن حوكمەكەی هەر دەیانگرێتەوە و تاوانی گەورەیە و سزای لەسەرە و داوا لە هەموو موسوڵمانێك دەكەم بەو كارە عەقیدەی خۆی لەكەدار نەكات و بە قسەو فەتوای بێ بنەمای شەرعی هیچ گومڕایەك لە خشتەنەچێت.
1- الله تعالی فەرموویەتی: (وَالَّذِينَ لا يَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَاماً) الفرقان:72.
مجاهد بە ڕەحمەت بێت لە تەفسیری ئەم ئایەتەدا فەرموویەتی: (إنها أعياد المشركين، وكذلك قال مثله الربيع بن أنس، والقاضي أبو يعلى والضحاك.
وقال ابن سيرين: الزور هو الشعانين ، والشعانين: عيد للنصارى يقيمونه يوم الأحد السابق لعيد الفصح ويحتفلون فيه بحمل السعف، ويزعمون أن ذلك ذكرى لدخول المسيح بيت المقدس) بڕوانە: اقتضاء الصراط المستقيم 1/537، والمعجم الوسيط1/488،
2- لە سونەتیشدا فەرموودەی أنس بن مالك رضي الله عنه هاتووە كە فەرموویەتی: (قدم رسول الله صلى الله عليه وسلم المدينة ولهم يومان يلعبون فيهما، فقال: ما هذا اليومان؟ قالوا: كنا نلعب فيهما في الجاهلية، فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم: إن الله قد أبدلكم بهما خيراً منهما: يوم الأضحى ويوم الفطر. رواه أبو داود، وأحمد، والنسائي على شرط مسلم.
3- حەرامی پیرۆزباییكردنی ئەو بۆنانە لە موشریكان و لە ئەهلی كیتاب ئەوەیە كە یەهود و نەساڕا بەردەوام لەناو ولاتی موسوڵماناندا بوونین هەبووە و جەژناكانی خۆیشیان بەڕێوە بردووە وهیچ كاتێك كەسێك لە پێشینانی چاكی ئەم ئوممەتە پیرۆزباییان لەوان نەكردووە، هەروەها عومەریش الله لێی ڕازی بێت لە مەرجەكانیدا لەگەڵ أهل الذمةدا و بەڕازی بوونی هەموو هاوەڵان بە مەرج گرتی لەسەریان كە جەژنەكانیان لەناو وڵاتی موسوڵماناندا بە ئاشكرا ئەنجام نەدەن، جا ئەگەر بەو شێوە لەلایەن خەلیفەی موسوڵمانانەوە رێگرییان لێ كرابێت كە بۆنەو جەژنەكانیان ئەنجام بدەن ئیتر چۆن درووستە كە بەشداریان بكرێت و پیرۆزباییان لێ بكرێت لە كاتێكدا بۆنەكانیان هەمووی شیركە و لەگەڵ عەقیدەی موسوڵماناندا دژوارە و تێكدەگیرێت!؟
ابن القيم بەڕەحمەت بێت سەبارەت بە حەرام بوونی پیرۆزبایی كردن جەژن و بۆنەكانی بێباوەڕان فەرموویەتی ئەو كارە بە كۆدەنگی زانایان حەرامە و درووست نییە بە بۆنە و عیبادەتەكانیان پیرۆباییان لێ بكرێت و بوترێت جژنتان پیرۆز بێت، چونكە ئەو كەسەی ئەو كارە بكات ئەگەر لە كافر بوونیش ڕزگاری ببێت ئەوە حەڕام و قەدەغەیەكی گەورەی ئەنجام داوە، چونكە وەكو ئەوەیە ئەو سەجدە بۆ خاچ ببات و ئەو كەسەش پیرۆزبایی لەو كارەی بكات و فەرموویەتی: : (وأما التهنئة بشعائر الكفر المختصة به فحرام بالاتفاق، مثل أن يهنئهم بأعيادهم وصومهم، فيقول: عيد مبارك عليك، أو تهنأ بهذا العيد ونحوه، فهذا إن سلم قائله من الكفر فهو من المحرمات، وهو بمنزلة أن يهنئه بسجوده للصليب، بل ذلك أعظم إثماً عند الله، وأشد مقتاً من التهنئة بشرب الخمر وقتل النفس وارتكاب الفرج الحرام ونحوه. وكثير ممن لا قدر للدين عنده يقع في ذلك، ولا يدري قبح ما فعل، فمن هنأ عبداً بمعصية أو بدعة أو كفر فقد تعرض لمقت الله وسخطه... )بڕوانە:أحكام أهل الذمة 1/161.
عمر رضي الله عنه دەیفەرموو: (إياكم ورطانة الأعاجم، وأن تدخلوا على المشركين يوم عيدهم في كنائسهم فإن السخطة تتنزل عليهم). رواه أبو الشيخ الأصبهاني والبيهقي بإسناد صحيح. واتە عومەر الله لێی ڕازی بێت نەهی لە موسوڵمانان كردووە بچنە نێو كڵێسای موشریكانەوە لە ڕۆژی جەژنەكانیاندا چونكە خەشم و قینی الله بەسەریاندا دادەبەزێت، بەڵام ئێستا كەسانێك پەیدا بوونە بەبەهانەی جۆراوجۆرەوە هەموو ئەو بەڵگە ڕوون و ئاشكرایانە بە دیواردا دەدەن و نەك هەر پیرۆزبایی لە موشریكان دەكەن بەڵكو بەبراو و بە دۆستی خۆیانیان دەزانن، دواجار ئەوەش بوو بە كەلێنێكی تری عەقیدە لەناو موسوڵماناندا كە ئەویش چووە سەر چەندین هەڵە و لادان و كەلێنی تر كە ئەمڕۆ موسوڵمانان پێوەی دەناڵێنن و بە خۆیشیان نازانن.
