#شەرحی_أصول_السنة_ی_پێشەوا_أحمد_بن_حنبل: 25 

نیفاق و سووكایەتی كردن بە هاوەڵان 

پێشەوا أحمد بن حنبل سەبارەت بەم بنەما لە بنەماكانی ئەهلی سوننەت وجەماعەت فەرموویەتی: 

(وَمَنْ اِنْتَقَصَ أَحَدًا مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اَللَّهِ صلی الله علیه و سلم ، أَوْ أَبْغَضَهُ بِحَدَثٍ كَانَ مِنْهُ، أَوْ ذَكَرَ مَسَاوِئَهُ كَانَ مُبْتَدِعًا، حَتَّى يَتَرَحَّمَ عَلَيْهِمْ جَمِيعًا، وَيَكُونُ قَلْبُهُ لَهُمْ سَلِيمًا). واتە هەركەسێك سووكایەتی بەیەكێك لە هاوەڵانی پێغەمبەرمان علیه الصلاة و السلام بكات، یان ڕقی لێیان بێت بەهۆی ڕووداوێكەوە كە ئەنجامی داوە، یان بەخراپە باسیان بكات ئەوە كەسێكی موبتەدیعە و لە ئەهلی سوننەت نییە، تاكو نەگەڕێتەوە سەر جادەی حەق و ڕەحمەت بۆ ئەو هاوەڵە ئازیزانە نەنێرێت و دڵ و سینەی بەرانبەریان ساف و سەلامەت نەبێت. 

قسەوتن و بە كەم تەماشاكردن و رخنەگرتن لە دەرەوەی سنووری ڕێزو بە گەورەدانانی ئەوان، ئەوە پیشەی ئەهلی بیدەع و مونافیقانە و نیشانەیەكیشە لە نیشانەكانی مونافیق بوون، لەو سیفەتەش ڕزگاری نابێت تاكو ڕەحمەتیان بۆ نەنێرێت و دڵی پاك وبێگەرد نەبێت بەرانبەریان، بۆیە أبو جعفر الطحاوي لە كتێبە بەناوبانگەكەیدا لەو بارەوە قسەی جوانی كردووەو فەرموویەتی: (ونحب أصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم ولا نفرط في حب أحد منهم، ولا نتبرأ من أحد منهم، ونبغـض من يبغضهـم، وبغير الخير يذكرهم، ولا نذكرهم إلا بخير، وحبهم: دين، وإيمان، وإحسـان، وبغضهم: كفر، ونفاق، وطغيان) واتە ئێمە ئەوانمان خۆشدەوێت و ڕقمان لە هەر كەسێكە ڕقی لێیان بێت و خۆشەویستی ئەوان بە دین و ئیمان وچاكە دەزانین وڕق لێبوونیشیان بە كوفر ونیفاق دەزانین. 

هاوەڵان چاكترین نەوەن لە هەموو مێژووی ئیسلامدا و تاكو ڕۆژی قیامەتیش وتاكو ڕۆژی قیامەتیش ئەو هاوكێشە هەر وا دەمێنێتەوە، پلەو پایەو پێگەیەكیان هەیە كە پێگەو پلەو پایەی كەسی تریان پێ ناگات، ئەوان یەكەمین كۆمەڵ بوون كە باوەڕیان بە الله و بە دینی ئیسلام و بە پێغەمبەرەكەی صلی الله علیه و سلم هێنا، ئەوان هەڵگر و گەیەنەری وەحی و سوننەت بوون، بە هەوڵ و بەجیهادی ئەوان دینی ئیسلام بڵاوبوویەوە. 

لە قورئان و لە فەرمودەی صحیح دا بەڵگەی گەلێك زۆر لەسەر فەزڵ و پێگەی بەرێزی هاوەڵان هاتووە الله لە هەموویان، لەیەك بە یەكیان ڕازی بێت، لەوانە: 

- ئایەتی: (لَقَدْ تَابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ ) التوبة:117. 

- ئایەتی: (وَالَّذِينَ جَاءُوا مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ وَلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ) الحشر:10. 

- (لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحاً قَرِيباً) الفتح:18. 

- (وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ) التوبة:100. 

- (وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُولَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ) الحجرات:7. 

- الله عزوجل فەرمویەتی: ( مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ ۖ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا ۖ سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ۚ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ ۚ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ ۗ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا) الفتح: 29. لەم ئایەتەدا وزۆر ئایەتی تریش كە هەندێكیمان باس كرد، الله عزوجل ستایشی هاوەڵان دەكات ودەفەرمویت ئەوانە توند و بەهێزن لە دژی بێباوەڕان و لە نێوان خۆیاندا بەڕەحم و بەسۆزن، هەروەها ستایشی عیبادەتەكانیان دەكات و ئەوەمان بۆ باس دەكات كە نیشانەو ڕوناكی عیبادەت لە نێوچەوانیاندا دیارە و لە كۆتایی وسف و ستایشێكی زۆر فەرموویەتی: (يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ ۗ) كە ئەوەی لێ وەردەگیرێت هەركێ ڕقی لە هاوەڵان بێت وبوغزی بەرانبەریان هەبێت ئەوە موسوڵمان نییە. 

- لە فەرموودەكانی پێغەمبەر یشدا صلی الله علیه و سلم چەندین فەرموودە هاتووە لێرەدا هەندێكیان دەخەینەروو، لەوانە: 

- ( لا تَسُبُّوا أصْحابِي، لا تَسُبُّوا أصْحابِي، فَوالذي نَفْسِي بيَدِهِ لو أنَّ أحَدَكُمْ أنْفَقَ مِثْلَ أُحُدٍ ذَهَبًا، ما أدْرَكَ مُدَّ أحَدِهِمْ، ولا نَصِيفَهُ) البخاري: (3673). مسلم: (2541). ئەگەر هەر كەسێك لە غەیری هاوەڵان الله لێیان ڕازی بێت بە ئەندازەی شاخێك زێڕ ببەخشێت لە پێناو الله عزوجل ناگاتە گوێلێك بەڵكو نیو ئەوەندی بەخشینی ئەوان. 

- (النُّجومُ أَمَنةُ السَّماءِ، فإذا ذَهَبَتِ النُّجومُ أتى السَّماءَ ما تُوعَدُ، وأنا أَمَنةٌ لِأصحابي فإذا ذَهَبْتُ أتى أصحابي ما يُوعَدونَ، وأصحابي أَمَنةٌ لِأُمَّتي فإذا ذَهَبَ أصحابي أتى أمَّتِي ما يُوعَدونَ) رواه مسلم (2531). النووي فەرموویەتی: واتای فەرمودەكە ئەوەیە تاكو ئەستێرەكان مابن ئاسمانیش دەمێنێت، تاكو منیش مابم هاوەڵانم لە شەڕو فیتنە سەلامەت دەبن و خەڵكی لەهەڵگەڕانەوە لە دین سەلامەت دەبن، تاكو هاوەڵانیشم مابن بیدعە و ڕووداو وفیتنە و شاخی شەیتان و سووكایەتی كردن بە مەدینە وزۆر كارەساتی تر ڕوو نادەن ودەرناكەون. شرح مسلم: (16/ 83). 

- هەروەها لە فەرموودەی صحیح دا هاتووە:(يَأتي عَلى النَّاسِ زَمانٌ يَغزو فِئامٌ مِنَ النَّاسِ فيقالُ لهم: فيكم من رَأى رَسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم؟ فيَقولونَ: نَعَم، فيُفتَحُ لهم، ثُمَّ يَغزو فِئامٌ مِنَ النَّاسِ فيُقالُ لهم: فيكم من رَأى مَن صَحِبَ رَسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم؟ فيَقولونَ: نَعَم، فيُفتَحُ لهم، ثُمَّ يَغزو فِئامٌ مِنَ النَّاسِ فيُقال لهم: هَل فيكم من رَأى من صَحِبَ مَن صَحِبَ رَسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم؟ فيَقولونَ: نَعَم، فيُفتَحُ لهم). البخاري (2897)، ومسلم (2532).  

ابنُ بطَّال فەرموویەتی: (يُفتَحُ لهم لِفَضلِهِم، ثُمَّ يُفتَحُ لِلتَّابِعينَ لِفَضلِهِم، ثُمَّ يُفتَحُ لِتابِعيهِم لِفَضلِهِم، وأوجَبَ الفَضلَ لِثَلاثةِ القُرونِ، ولَم يَذكُرِ الرَّابِعَ، ولَم يَذكُرْ فَضلًا، فالنَّصرُ فيهِم أقَلُّ) شرح صحيح البخاري: (5/ 91). واتە فەتح بۆ ئەو سێ سەدە دەكرێت كە باسی سەدەی چوارەم ناكات لەبەر فەزڵ و پلەو پایەیان. 

- رسول الله صلی الله علیه و سلم ەرموویەتی: (قَرْني، ثُمَّ الَّذينَ يَلُونَهم، ثُمَّ الَّذينَ يَلُونَهم، ثُمَّ يَجيءُ قَومٌ تَبدُرُ شَهادةُ أحَدِهِم يَمينَهُ، وتَبْدُرُ يَمينُهُ شَهادَتَه) البخاري (3651)، ومسلم (2533). 

ابنُ هُبَيرة فەرموویەتی: (في هَذا الحَديثِ دَليلٌ عَلى أنَّ خَيرَ النَّاسِ الَّذينَ صَحِبوا رَسولَ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم ورَأوهُ، ثُمَّ التَّابِعونَ لهم بإحسانٍ، كما قال عَزَّ وجَلَّ: والَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ) بڕوانە: الإفصاح، (2/ 49). واتە: ئەم فەرموودە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی چاكترین كەسانێك ئەوانەن كە هاوڕێتی پێغەمبەریان كردووە صلی الله علیه و سلم و ئەویان بینیوە. 

لە پێشەوا أحمد بن حنبل دەگێڕنەوە كە فەرموویەتی: هەركێ جنێو و سووكایەتی بە هەردوو سەرگەوەری موسوڵمانان أبوبكر و عمر بكات الله لێیان ڕازی بێت لە ئیسلام دەردەچێت. بڕوانە: المسائل والرسائل المرویة عن الإمام أحمد في العقیدة(363/2). 

ئەهلی سوننەت هەموو هاوەڵانیان خۆش دەوێت وداوای لێخۆشبوون و ڕەزامەندی پەروەردگاریان بۆ دەكەن، لە هەموو كەس و لایەنێكیش كە ڕقی لەوان بێت یان سووكایەتییان پێ بكات یان بەكافریان بزانێت بەرائەتی خۆیان دەدەبڕن و حاشایان لێ دەكەن، هاوكات لە هەموو ئەوانەش سنووری شەرعی و ئەدەب بەرانبەر بە ئالوبەیتی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم دەشكێنن وڕێزی پێویستیان لێ ناگرن بەرین و بەوەش ڕازی نابن وەكو چۆن بە جنێودان بە سەحابەكان ڕازی نابن. 

سەبارەت بەو شەڕو ئاشووبەی لە نێوان هاوەڵاندا ڕوویداوە ئەهلی سوننەت زمانی خۆیان لە قسە كردن لەسەر ئەو مەسەلە دەگرن و داوای لێخۆشبوون و ڕەزامەندی الله بۆ هەموویان دەكەن، ئینجا وەكو شیخ الإسلام ابن تیمیة لە العقیدة الواسطیة دا فەرموویەتی ئەو شتانەی كە دەربارەی هاوەڵان دەوترێت وسەبارەت بەو جەنگانەی لە نێوانیاندا درووست بووە هەمووی ڕاست نییە، بەڵكو هەندێكی هەر لە بنچینەوە ڕاست نییە و هەڵبەستراوە، هەندێكیشی ڕاستە و بنەمایەكی لە ڕاستیدا هەیە بەڵام دەستكاری كراوەو بۆی زیاد كراوە، ئەوەشی كە ڕاستە و لە نێوان هاوەڵاندا ڕوویداوە ئیجتیهاد بووە و لەبەر ئەوەی هاوەڵان معصوم نەبوونە هەندێكیان لە ئیجتیهادەكەیاندا ڕاستییان نەپێكاوە وهەڵە بوونە، لەگەڵ ئەوەشدا چونكە مەبەستیان حەق بووە یەك پاداشت وەردەگرن و ئەوانەشی ڕاستیان پێكاوە دوو پاداشت وەردەگرن. 

لەم بارەشەوە بۆ ئەوەی موسوڵمان تووشی هەڵە و تاوان نەبێت و قسەیەك نەكات سنووری ئەدەب و بەگەورەزانینی ئەوان نەبەزێنیت، پێویستە كتێبەكانی عەقیدەو ئەهلی سوننەت بخوێنیتەوە بەتایبەتی لەوانەی كە باسی هاوەڵانی بە تایبەت تێدایە بۆ نموونە كتێبی العقیدة الواسطیة ی پێشەوا ابن تیمیة و كتێبی العواصم من القواصم ابن العربي ش كتێبێكی چاكە دەربارەی هاوەڵان و هەروەها مختصر السیرة النبویة ی شێخ محمد بن عبدالوهاب. پێش ئەمانەش لە كتێبە سەرەكییەكانی عەقیدەدا بنەمای خۆشویستنی هاوەڵان و حوكمی سوكایەتی پێكردنیان هاتووە بۆ نموون لە كتێبی الشریعة ی الآجري و الإبانة ی ابن بطة و بگرە لە زۆربەی كتێبەكانی عەقیدەدا ئەو مەسەلە وەكو بنەمایەكی سەرەكی لە بنەماكانی عەقیدە لەلای ئەهلی سوننەت باس كراوە. 

لەم بارەشەوە دەبێت موسوڵمانی موەحید وریای ئەوانە بێت كە بەناو ئیسلامەوە جارێك وەكو بانگخواز و جارێك وەكو سەركردەی حیزبی ویان بە ناوو سیفەتی ترەوە سنووری ئەدەب بەرانبەر هاوەڵە مەزنەكاننی پێغەمبەر مان صلی الله علیه و سلم دەبەزێنن و قسە بەهاوەڵان دەلێن وبەناڕاستەوخۆ سووكایەتییان پێ دەكەن، كە زۆر جار ئەو كارەیان شفرە و پەیامی ناڕاستەوخۆیە بۆ لایەن و كەسانی دیاریكراو كە لەپاڵ ئەو سووكایەتی كردنەیان بە هاوەڵان پارەو بەرژەوەندی حیزبی و كەسێتی خۆیانی پێ دەستەبەر دەكەن. 

زۆرن ئەوانەی لەناو عەرەبی بەناو سوننە لە وڵاتە عەرەبییەكاندا قسە بە هاوەڵان دەڵێن و سووكایەتییان پێ دەكەن، یەكێك لەوانەی كە بەو كارە ناشیرینە ناسراوە عدنان إبراهیم و طارق السویدان و زۆری تر، هەروەها لەلای خۆیشمان هەندێك هەن ماوەی جارێك قسە بە سەرگەورەمان معاویة و باوكی وبگرە بە زۆرێك لە هاوەڵان دەڵێن الله لە یەك بەیەكیان ڕازی بێت، بەو كارەیان دەیانەوێت دەستكەوت و ئیمتیازاتیان دەست بكەوێت. 

بۆیە موسوڵمانان دەبێت وریابن و لەسەر هاوەڵان بەغیرەت بن و ئامۆژگاری خێری ئەو جۆرە كەسانە بكەن و تێیان بگەیەنن كە سەحابەكان سەرگەورە و شانازی ئێمەن و خۆشەویستییان بەدین و ئیمان وعیبادەت دەزانین وسووكایەتی پێكردنیان بە هێڵی سوور و بە گومڕایی دەزانین. موسوڵمان چەند ئامادەیە لە بوك ودایك و كەسوكارە نزیكەكانی بەرگری بكات، بەهەمان شیوە پێویستە بەرگری لە هاوەڵان بكات و خۆشەویستی خۆی بۆ ئەوان بسەلمێنێت. 

هاوەڵان الله لێێان ڕازی بێت وەكو ابن الصلاح لە المقدمة كەیدا دەڵێت: (للصَّحابةِ بأسْرِهم خَصيصةٌ، وهي أنَّه لا يُسألُ عن عدالةِ أحَدٍ منهم، بل ذلك أمـرٌ مَفروغٌ منه؛ لكونِهم على الإطلاقِ مُعَدَّلين بنُصوصِ الكِتابِ والسُّنَّةِ، وإجماعِ من يُعتَدُّ به في الإجماعِ من الأُمَّةِ) مقدمة ابن الصلاح،397. 

واتە: هاوەڵان تایبەتمەندییەكیان هەیە كەسی تر جگە لەوان ئەو تایبەتمەندییەی نییە، ئەویش ئەوەیە دەربارەی دادگەرییان پرسیار لەكەس ناكرێت، چونكە مەسەلەی دادگەری و پلەو پێگەی ئەوان مەسەلەیەكە لە قورئان و لە سوننەتی پێغەمبەردا صلی الله علیه و سلم بڕاوەتەوە وئوممەتیش لەسەری یەك دەنگن. 

النَّووي فەرموویەتی: (وكُلُّهـم عُدولٌ رَضِيَ اللهُ عنهم، ومتأوِّلون في حُروبِهم وغَيرِها، ولم يُخرِجْ شَيءٌ من ذلك أحدًا منهم عن العدالةِ،… ولهذا اتَّفَق أهلُ الحَقِّ ومن يُعتَدُّ به في الإجماعِ على قَبولِ شَهاداتِهم ورواياتِهم، وكَمالِ عَدالتِهم رَضِيَ اللهُ عنهم أجمعين) شرح مسلم، (15/149). واتە هەموو هاوەڵان ڕاستگۆ و دادگەرن و بۆ ئەو شەڕانەی كە كردوویانە تأویل یان كردووە، بۆیە ئەممەتی ئیسلام لەسەر ئەوەی ڕیوایەت و فەرموودەو شایەتییان وەرگیراوە و لەسەر ئەوە كۆك و یەك دنگن. 

لە ڕاستیدا ئەگەرچی قسە وتن بەهاوەڵان و جنێودان پێیان - وەكو زانایان دەڵێن - هەمووی یەك ئاست نییە و لە حوكمەكەیدا جیاوازی هەیە، بەلام بەشێوەیەكی گشتی سنوور بەزاندن بەرانبەریان و جنێوپێدانیان پێیان بۆی هەیە ببێتە هەڵوەشێنەرەوەیەك لە هەڵوەشێنەرەوەكانی ئیسلام، لەبەر زۆر هۆكار لەوانە: 

1- جنێودان بە هاوەڵان جۆرێكە لە ڕەتكردنەوەو بەدرۆدانانی قورئانی پیرۆز، چونكە قورئانی پیرۆز ئەوانی بەدادگەر ناساندووە و تەزكییە وستایشی كردوون، بەڵكو وەكو ابن تیمیة فەرموویەتی الله تعالی بە شێوەیەكی ڕەها لەوان ڕازی بووە وفەرموویەتی: (وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ) التوبة:107. الله تعالی لە كەسێك ڕازی نابێت تاكو نەزانێت كە هۆكارەكانی ڕەزامەندی خۆی تێدا كۆنەبووەتەوە. 

2- هەركێ جنێو بە هاوەڵە ئازیزەكان بدات و لەشانیان كەم بكاتەوە و تۆمەتی فیسق و كوفر بداتە پاڵیان، لە ڕاستیدا ئەو كەسە سووكایەتی بە پێغەمبەر كردووە داوە صلی الله علیه و سلم و ئازاری جەنابیانی داوە، چونكە ئەوانە لە ژێر چاودێری مامۆستاكەیاندا پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم پەروەردە بوون و لادانی ئەوان لە دین و فا. 

أبو زُرعةَ فەرموویەتی: (إذا رأيتَ الرَّجُلَ ينتَقِصُ أحدًا من أصحابِ رَسولِ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم فاعلَمْ أنَّه زِنْديقٌ، وذلك أنَّ الرَّسولَ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم عندنا حَقٌّ، والقُرآنَ حَقٌّ، وإنَّما أدَّى إلينا هذا القُرآنَ والسُّنَنَ أصحابُ رَسولِ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم، وإنَّما يريدون أن يَجرُحوا شُهودَنا لِيُبطِلوا الكِتابَ والسُّنَّةَ، والجَرحُ بهم أَولى، وهم زنادِقةٌ) الكفاية في علم الرواية، الخطيب البغدادي (لاپەڕە: 49). 

3- جنێودان بە سەحابە و تانەدان لە دینیان تانەدانە لە ئیسلام و پووچەڵكردنەوەیە بۆ شەریعەتەكەی، چونكە شەریعەت و ئیسلام بەگشتی ئەوان بۆ ئێمەیان گواستووەتەوە. 

4- جنێودان و سووكایەتی كردن بە هاوەڵان، بەگومرا دانانی تێكرای ئوممەتی موحەممەدە صلی الله علیه و سلم، واتای ئەوەش دەگەیەنیت ئەم ئوممەت بە پێچەاونەی ئەوەی لە قورئاندا باس كراوە خراپترین ئوممەتن. 

ابن عثیمین دەبارەی حوكمی جنێودان بەهاوەڵان دەڵێت ئەو كارە دەبێتە سێ بەشەوە: 

یەكەم/ جنێودان و قسەكردنەكە بەشێوەیەك بێت واتای ئەوە بگەیەنێت كە هەموویان یان زۆربەیان تەكفیر بكات، ئەوە دەبێتە كوفر دەرچوون لە ئیسلام، چونكە ئەوە بەدرۆدانان و نكۆڵی كردنە لە ڕاستیتی قسەی الله تعالی و پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كە ستایشی هاوەڵانیان كردووە و لێیان ڕازی بوونە، بەڵكو گومان كردن لە كوفری ئەو جۆرە كەسانە بۆ خۆی دەبێتە كوفر، چونكە ئیسلام بە شیوەیەكی گشتی لە ڕێگەی ئەوانەوە پێمان گەیشتووە. 

دووەم/ ئەگەر جنیودانەكە تەكفیركردن نەبێت بۆیان بەڵكو ناشیرین كردن و سووكایەتی پێكردنیان بێت، ئەوەش زانایان دوو بۆچوونیان هەیە لەسەری یەكێكان دەڵێت پێی كافر دەبێت و ئەو بۆچوونەكە دەڵێت پێی كافر نابێت بەڵام دەبێت زیندان بكرێت تا ئەو كاتەی واز لەو كارەی دەهێنێت. 

سێیەم/ ئەگەر جنێودانەكە بە شێوەیەك بێت كە تانە نەبێت لە دینەكەیان، بۆ نموونە بە یەكێك لە هاوەڵان بڵێت ترسنۆك بووە، یان چرووك بووە، ئەوە تەنها تەعزیر ئەكرێت بۆ ئەوەی ببێتە تەمبێیەك بۆی و فێر ببێت چۆن دەربارەی ئەو كەڵە پیاوانە قسە دەكات.