/حوکمی یارییەکان لە شەرعدا/
حوكمى يارييه‌كان له شه‌رعدا:4- دۆمينه
: 858
2018-04-12
#حوكمى_يارييه‌كان_له_شه‌رعدا:4
دۆمينه
وشه‌ى دۆمينۆ وشه‌يكى لاتينيه، واتاى سه‌رگه‌وره يان شازاده ده‌به‌خشێت، يارييه‌كى كۆن و به‌ناوبانگه، بريتييه له بيست و هه‌شت پارچه‌ى لاكێشه‌يى بچووك، هه‌رلاكێشه‌يه‌ك به هێڵێك كراوه‌ته دوو به‌شه‌وه، به ڕێكخستنێكى دياريكراو له سفره‌وه بۆ شه‌ش ژماره‌كان له‌سه‌ر هه‌ردوو به‌شه‌كانى ئه‌و پارچانه دابه‌شكراون، هه‌مان بيرۆكه‌ى زاره به جياوازى ئه‌وه‌ى له دۆمينه به‌شێكى سپى بێ ژماره‌ى له‌سه‌ره و زار ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر نييه، يارييه‌كه دوو كه‌س يان سێ كه‌س يان چوار كه‌س ئه‌نجامى ئه‌ده‌ن، ئه‌م يارييه هه‌ندێ جۆرى هه‌يه و ياساى خۆى هه‌يه كه ياريچييه‌كان په‌يڕه‌وى ئه‌كه‌ن.
ئه‌م يارييه له زۆربه‌ى وڵاتانى دونيا ئه‌كرێت و به تايبه‌ت له ئه‌مريكا و يه‌كيتييه‌كيشى هه‌يه به‌ناوى:(الاتحاد الدولي للعبة الدومينو) هه‌روه‌ها( الاتحاد الدولي لدومينو فيدو).
سه‌باره‌ت به حوكمى شه‌رعى يارى دۆمينه، ده‌كرێت بڵێين ياريه‌كان به گشتى له بنچينه‌دا موباح و ڕێگه‌پێدراون، ئه‌و يارييانه نه‌بێت كه ڕێگه‌ى واجبه‌كان و كارى چاكه‌ت لێ ده‌گرن، يان حه‌رامێكى له خۆ گرتبێت، بۆ نموونه له‌سه‌ر پاره بكرێت و قومارى تێدا بێت، يان ببێته مايه‌ى دواخستنى نوێژ و درووست بوونى ئاژاوه‌و ناخۆشى، يان ڕێگرى له كارى چاكه‌و يادى خوا بكات، يان هۆكارێك بێت بۆ ده‌ركه‌وتنى لاشه‌و عه‌وره‌تى مرۆڤه‌كان، له‌و حاڵه‌تانه‌دا ئه‌گه‌رچى خۆى له خۆيشيدا حه‌رام نه‌بێت، له‌به‌ر ئه‌و كاره خراپانه حه‌رام ده‌بێت.
حوكمى ئه‌م يارييه له‌لايه‌ن زانا كۆنه‌كانه‌وه - ئه‌وه‌نده‌ى من بزانم - باس نه‌كراوه،چونكه باو نه‌بووه، سه‌باره‌ت به زانايانى هاوچه‌رخيش:
ليژنه‌ى هه‌ميشه‌يى فه‌توا له گه‌وره زانايانى سعوديه له‌سه‌ر حه‌رام بوونى ئه‌و يارييه‌ن و له فه‌توايه‌كدا سه‌باره‌ت به پرسيارێك كه ئايا ئه‌گه‌ر دۆمينه له‌سه‌ر پاره نه‌بێت و ته‌نها بۆ خۆشى و كات به‌سه‌ر بردن بيت حوكمى چنه، وتوويانه:
(يحرم اللعب بـ " الورقة "، وبـ " الضومنة "، ولو لمجرد التسلية مع الأهل والأصدقاء، ولْيشغلوا ذلك الوقت مما هو خير: كتلاوة القرآن، ودراسة علم شرعي، وإصلاح ذات البين، ونحو ذلك، مما يعود عليهم بالنفع، وعلى الأمة بالخير ).واته: يارى كۆنكان و دۆمينه با ته‌نها بۆ ڕابواردن و كات به‌سه‌ردنيش بێت له‌گه‌ل براده‌رو كه‌س و كاردا هه‌ر جائيز نييه وحه‌رامه‌و باشتره كاته‌كانيان به شتى باش پڕبكه‌نه‌وه وه‌كو خويندنه‌وه‌ى قورئان و فێربوونى زانستى شه‌رعى و كارى چاكه له‌نێوان خه‌ڵكى و شتى له‌و شيوه...
فه‌تواكه ئيمزا كراوه له‌لايه‌ن:(الشيخ عبد العزيز بن باز ، الشيخ عبد الرزاق عفيفي ، الشيخ عبد الله بن غديان ، الشيخ عبد الله بن قعود).
" فتاوى اللجنة الدائمة " ( 15 / 236 ، 237 ) ، وينظر : فتاوى اللجنة ( 15 / 207 – 209 ) .
هه‌روه‌ها هه‌ندێكى تر له زانا هاوچه‌رخه‌كان وه‌كو: أبو بكر الجزائري و مصطفى العدوي محمد صالح المنجد ئاڕاسته‌يان به‌ره‌و حه‌ڕامكردنێتى و وتوويانه خاڵى هاوبه‌ش له نێوان تاوڵه‌و دۆمينه ڕوون و ئاشكرايه، له ديدى ئه‌وانه‌وه ئه‌و يارييه حه‌رامه چونكه بيرۆكه‌كه‌ى لێكچوونى زۆرى تێدايه له‌گه‌ل بيرۆكه‌ى زار له يارى تاوڵه‌دا، كه له‌سه‌ر به‌خت و چاوه‌ڕوانكردن و پێشبينيكردنى ئه‌و ژماره‌ى كه بۆ ياريچييه‌كان ده‌رده‌چێت ڕاده‌وه‌ستاوه.
له‌به‌رانبه‌ردا هه‌ندێكى ترله زانايان دۆمينه‌يان به‌و مه‌رجانه‌ى پێشتر باسمان كرد به موباح و ڕێگه‌پێدراويان زانيوه، هه‌روه‌ها وتوويان دۆمينه له پێناو گه‌يشتن به بردنه‌وه‌ى يارييه‌كه جۆرێك له‌به‌كارهێنانىى ژيرى وزيره‌كيشى تێدايه و، هاوكات پێويستى به هاريكارى نيوان ياريچييه‌كان هه‌يه كه ئه‌وه‌ش گيانى هاوكارى بڵاوده‌كاته‌وه‌و شتێكى باشه.
حه‌رامكردنى دۆمينه به‌پله‌ى يه‌كه‌م لاى ئه‌وانه‌ى حه‌راميان كردووه له‌سه‌ر بنه‌ماى لێكچوونى ئه‌و يارييه‌يه له گه‌ڵ زارى تاوڵه و به‌و شێوه‌ش فه‌رمووده‌ى ( من لعب بالنردشير فكأنما صبغ يده في لحم خنزير ودمه) له‌سه‌رى جێبه‌جێ ده‌بێت، به‌ڵام ئه‌گه‌رچى له هه‌ندێ جۆره‌كانى دۆمينه لێكچوونى تيايه له گه‌ڵ زارى تاوڵه‌و به‌خت و پێشبينى ، به‌ڵام هاوكات جياوازيشى هه‌يه و ئه‌گه‌ر يارييه‌كه بۆ نموونه چوار كه‌س بيكات ئيتر ئه‌و ئه‌گه‌ره نامينيت كه خاڵى هاوبه‌شى پوله‌كانى دۆمينه‌و زار ببێته خاڵى لێكچوون.
له‌وانه‌شه هه‌ر ئه‌و هۆكاره بێت كه هه‌نديك له‌زانا هاوچه‌رخه‌كان ڕێگه‌يان داوه‌و به حه‌راميان نه‌زانيوه.
به‌ڵام بێگومان كات به‌سه‌ر بردن به‌و يارييه وڕاهاتن وهۆگر بوون پێوه‌ى كارێكى باش نييه وله‌بنچينه‌وه ئه‌و يارييه - ئه‌گه‌ر حه‌راميش نه‌بێت، بێگومان شياوى ئه‌وه ئه‌وه نييه موسوڵمان كاتى به‌نرخى خۆى به‌وه به‌سه‌ر به‌رێت و، گومانى تێدا نييه كه ئه‌و يارييه له‌سه‌ر حيسابى عيباده‌ت و شتى له‌وه باشتر ئه‌كرێت، به‌ده‌ر له‌وه‌ى به‌ڵگه‌كانى حه‌رام بوونى به هێزبن يان به‌ڵگه‌ى گشتى بن، چونكه مه‌سه‌له‌كه قياس كردنى دۆمينه‌يه له‌گه‌ل يارى تر، به‌ڵام جوانتره بۆ موسوڵمانى خه‌مخۆرى دينه‌كه‌ى و خاوه‌ن كه‌سايه‌تى و ئاكارى جوان و به‌رز خۆى له‌و يارييه به دوور بگرێت .
پوخته‌ى باسه‌كه‌ش ئه‌وه‌يه:
زانايان سه‌باره‌ت به دۆمينه زۆربه‌يان له‌سه‌ر حه‌رامبوونين، به هۆكارى ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر به‌خت و مه‌زه‌نده ڕاده‌وه‌ستێت، هه‌ندێكيش له‌زانايان ته‌نها به مه‌كروهيان داناوه، واته: بكرێت حه‌رام نييه به‌ڵام نه‌كردنى چاكتره، ديارترين كه‌س كه بۆچوونى كه‌راهه‌تى هه‌يه بۆ دۆمينه؛ يوسف القرضاوي يه، كه به زانايه‌كى متساهل داده‌نرێت له زۆر حوكمه‌كانى ترى شه‌ريعه‌تدا.
له كۆتاييدا هه‌ندێك له توێژه‌ران باسى دۆمينه‌يان له ڕووى شه‌رعه‌وه له‌م خاڵانه‌ى خواره‌وه كورت كردووه‌ته‌وه:
1- يارى دۆمينه ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر پاره يان هه‌ر به‌رانبه‌رێكى تر بێت، ئه‌وه حه‌رامه به پيێ ئه‌م ئايه‌ته:﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ * إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ﴾.
2- دۆمينه له‌سه‌ر دوو لايه‌ن ڕاده‌وه‌ستێت: به‌خت و مه‌زه‌نه‌و پێشبينى، له‌گه‌ڵ ژيرى و زيره‌كى، زۆر جاريش له‌به‌ر ئه‌وه‌ى هه‌موو ياريچييه‌كان لێزان و زيره‌ك نين، بۆيه مه‌سه‌له‌كه له‌سه‌ر به‌خت ئه‌مينێت بزانه چى بۆ ده‌رئه‌چێت، به‌وه‌ش يارييه‌كه حه‌رام ئه‌بێت.
3- ئێمه پێشتر زانيمان زانايان له‌سه‌ر شه‌تره‌نج ناكۆكييان له نێواندا هه‌يه ئايا درووسته بكرێت يان حه‌رامه، له كاتێكدا شه‌تره‌نج به ته‌واوه‌تى پشت به ژيرى و لێزانى ئه‌به‌ستێت، بۆيه خيلافه‌كه بۆ دۆمينه به هێزتر ئه‌بيته‌وه و له حه‌رام نزيكترى ئه‌كاته‌وه، به هۆى بيرۆكه‌ى زار كه تييدايه ئه‌ويش.
4- هه‌رچه‌ند بۆ مه‌به‌ستێكى شه‌رعى يان سوودێكى ديار بگه‌ڕێيت له يارى دۆمينه‌دا هيچى تێدا نادۆزيته‌وه، به پێچه‌وانه‌شه‌وه زۆر جار ئه‌بينيت سه‌ر له ناخۆشى و دڵ له‌يه‌كتر ره‌نجانه‌وه ده‌رده‌كات.
5- سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى كه خه‌ڵكانێكى باش و به‌ڕێز له‌وانه‌يه ئه‌م يارييه بكه‌ن، به‌ڵام به شێوه‌يه‌كى گشتى ئه‌وانه‌ى كه به‌م يارييه‌وه سه‌رقاڵن خه‌ڵكى خراپ و عاره‌ق خۆر و فاسق ن، بۆيه په‌سه‌ند كردنى لايه‌نى حه‌رامێتى دۆمينه زاڵتره تاكو ڕێگه‌پێدانى ..والله أعلم.
بۆ نووسينى ئه‌م بابه‌ته گه‌ڕاومه‌ته‌وه بۆ كۆمه‌ڵێك فه‌تواى زانايانى سعوديه‌و ميسر و يه‌مه‌ن سه‌باره‌ت به حوكمى يارى دۆمينه.
إحسان برهان الدين
2017-10-8 سلێمانى
2023-11-01
240505064134.jpg)
2018-07-26
2023-05-04
2021-09-09
240502035119.jpg)
2020-03-18
2023-11-22
2018-04-07
