بچووكترین ده‌وڵه‌ته‌ له‌ جیهاندا ، ڕووبه‌ره‌كه‌ی 0.444 كم و دانیشتوانی ده‌وری 800 كه‌سن ، ڕابه‌رایه‌تی زیاتر له‌ ملیارێك مه‌سیحی كاسۆلۆكی له‌ جیهاندا ده‌كات له‌ ڕێگه‌ی پاپا كه‌ له‌وێ نیشته‌جێیه‌ وبه‌جێگری مه‌سیح داده‌نرێت ، ڤاتیكان ئه‌گه‌رچی مێژوویه‌كی دێرینی هه‌یه‌ به‌ڵام به‌م شێوازه‌ی ئێستا له‌ 7 ی حوزه‌یران ی ساڵی 1929ز ڕاگه‌یه‌ندراوه‌ وه‌كو ده‌وڵه‌تێكیسه‌ربه‌خۆ له‌نێو شاری ڕۆمای پایته‌ختی ئیتاڵیا. ڤاتیكان به‌ سه‌ركردایه‌تی پاپا میراتگری مێژوویه‌كی ڕه‌شی خاچ په‌رستانه‌یه‌ كه‌ سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی به‌رانبه‌ری شه‌رمه‌زارن ، چونكه‌ له‌ هه‌موو سه‌رده‌م وچه‌رخه‌كاندا كڵێسا سه‌رپه‌رشتی خوێن ڕشتنی نه‌یارانی كردووه‌ و به‌ ئه‌وپه‌ڕی دڕه‌نده‌ییه‌وه‌ شه‌ڕه‌ ئایینیه‌كانی كردووه‌ . سه‌ره‌تا له‌ سۆنگه‌ی ئه‌وه‌ی كه‌ خودی ئینجیل تێكدرا وه‌ و شوێندراوه‌ ، زۆرێك له‌ده‌قه‌كانی هانی كوشتنی نه‌یارانی مه‌سیحیه‌كان ده‌دات ، وه‌كو له‌ ئینجیلی لوقا 19:27 ده‌ڵێت: “اما اعدائي اولئك الذين لم يريدوا ان املك عليهم فأتوا بهم الى هنا واذبحوهم قدامي” ، یان له‌ ئینجیلی متى 10:34 “لا تظنوا اني جئت لألقي سلاما على الارض. ما جئت لألقي سلاما بل سيفا” هه‌ر بۆیه‌ هه‌ر له‌ یه‌كه‌م جاره‌وه‌ كه‌ دوله‌تی ڕۆمانی له‌ ساڵی 315دوای له‌ دایكبوون ده‌سه‌ڵاتیان گرته‌ ده‌ست هه‌ڵسان به‌ له‌ ناوبردنی بتپه‌رسته‌كان و نه‌یاره‌كانی تریان و په‌رستگاكانیان ڕوخاندن، له‌ ماوه‌ی ده‌سه‌ڵاتیاندا به‌ ناوی مه‌سیحیه‌ته‌وه‌ كوشتارگه‌ی گه‌وره‌یان بۆ خه‌ڵكی ئه‌نجامداوه‌. - یه‌كێك له‌ گه‌وه‌ر سه‌ركرده‌كانی مه‌سیحیه‌ت له‌ مێژووداده‌ڵێت: إذا لم يتب غير المؤمن فمن واجب الكنيسة ومهمتها أن تنقذ الأمة -يقصد المسيحية- وأن تطرد هذا الهرطقي من العالم بقتله (توما الإكويني 1267م). - له‌ ساڵی 782 ئیمپراتۆر كارل شارلمان فه‌رمانی كرد به‌ سه‌ربڕینی 4500 كه‌س له‌به‌ر ئه‌وه‌ی رازی نه‌بوون ببنه‌ مه‌سیحی. - له‌ ساڵی 12344 كه‌نیسه‌ باجێكی زۆری خسته‌ سه‌ر جوتیاره‌كانی ناوچه‌ی ستيدينج له‌ ئه‌ڵمانیا ، ئه‌وانیش كه‌ نه‌یانتوانی ئه‌وباجه‌ بده‌ن ده‌وری یانزه‌ هه‌زار كه‌سیان لێ سه‌ربڕا كه‌ ژن و مناڵی لێ به‌ده‌ر نه‌بوو. - له‌ سه‌ده‌ی پانزه‌یه‌م و به‌ فه‌رمانی كه‌نیسه‌ هه‌ژده‌ هه‌زار گوند تاڵان كرا كه‌ ژماره‌ی قوربانیانی دیار نییه‌ چه‌ند بووه‌. - له‌ سه‌ده‌ی شانزه‌ وحه‌ڤده‌ی میلادی ، سوپای ئینگلیز هێرشیان كرده‌ سه‌ر ئێرله‌ندییه‌كان بۆ ئه‌وه‌ی خوایان پێ بناسێنن ! چونكه‌ پێیان وابوو ئه‌وان نه‌فام ودره‌نده‌ن بۆیه‌ سه‌ركرده‌كه‌یان همفري جلبرت فه‌رمانی كردبه‌ سه‌ربڕینان و ده‌یان هه‌زاریان لێكوشتن و مه‌به‌ستیشیان ناساندنیان بوو به‌ خوا وڕه‌وشتی جوانی ئینجیل! - له‌ ساڵانی (1484-17500) هه‌زاران جادوبازیان سوتاند و له‌ سێداره‌دا كه‌ زۆربه‌یان ئافره‌ت بوون. - له‌نێوان ساڵه‌كانی (1095-12911) زنجیره‌یه‌ك له‌و جه‌نگانه‌ی به‌ (الحروب الصلیبیة) ده‌ناسرێت ئه‌نجامدرا كه‌ سه‌دان هه‌زار خه‌ڵكیان به‌ ناو بلاوكردنه‌وه‌ی مه‌سیحیه‌ت و كوشتنی نه‌یاره‌كانیان ئه‌نجام دا كه‌ مه‌گه‌ر له‌كتێبێكی سه‌ربه‌خۆدا ورده‌كاری ئه‌و قه‌تڵ و عامانه‌ باس بكرێت. - به‌ دریژایی مێژوو ئه‌وان هه‌میشه‌ له‌ جه‌نگی دوور له‌ ڕه‌وشتدا بوونه‌ و ، پاپاكان به‌ خۆیان سه‌رپه‌رشتی كوشتارگه‌كانیان كردووه‌ ،بۆنموونه‌: له‌ساڵی 1209 و به‌سه‌ركردایه‌تی پاپا ئه‌نوسنت ی سێیه‌م( كه‌ تا ده‌ركه‌وتنی نازییه‌كان به‌ گه‌وره‌ترین تاوانباری جه‌نگ دێته‌ ئه‌ژمار) شاری بيزيرس ی له‌ فه‌ره‌نسا وێرانكرد و هه‌موو دانیشتوانه‌كه‌ی سه‌ربڕی كه‌ ژماره‌كه‌یان نزیكه‌ی حه‌فتا هه‌زار ده‌بوون ته‌نانه‌ت هه‌موو ئه‌وكاسۆلیكانه‌ش كه‌ ڕازی نه‌بوون دراوسێ و هاوڕێكانیان له‌ جوله‌كه‌و مه‌سیحیه‌كانی تر بده‌ن به‌ ده‌سته‌وه‌ سه‌ر بڕدران. - ئه‌گه‌ر باسی (محاكم التفتیش ) بكه‌ین كه‌ پاپا دایمه‌زراند بۆ لیپرسینه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ نه‌یارانی كاسۆلیكه‌كاندا وبه‌ تایبه‌تی موسوڵمانان ئه‌وه‌ چه‌ندین كتێبی پێویسته‌ بۆ ئه‌وه‌ی مێژوویه‌كی ره‌ش له‌كوشتنی موسوڵمانان له‌ ئه‌نده‌لوس بگێڕێنه‌وه‌ كه‌ مێژووی مرۆڤایه‌تی هه‌رگیز تاوانی له‌و جۆره‌ی به‌ خۆیه‌وه‌ نه‌بینیوه‌. - ئه‌گه‌ر باسی كوشتنی زانا وگه‌ردوونناس وفه‌یله‌سوفه‌كان بكه‌ین به‌ فه‌رمانی كه‌نیسه‌ هه‌رگیز به‌ ئاسانی كۆتایی نایه‌ت! - سه‌ده‌كانی هه‌ژده‌ و نۆزده‌ به‌ تایبه‌ت پر بوون له‌ زۆرو سته‌می كه‌نیسه‌ و هه‌موو خه‌ڵكی به‌ ده‌ستی وه‌حشیه‌تی ئه‌وانه‌وه‌ ده‌یانناڵاند و له‌ كۆتاییدا ئه‌وه‌ بوو هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ سه‌ر كه‌نیسه‌ و دروشمی (دوا پاشا هه‌ڵواسن به‌ ڕیخۆڵه‌ی دوا قه‌شه‌ ) یان به‌رزكرده‌وه‌. - له‌سه‌ده‌ی بیسته‌م و تاكو ئێستاش به‌ هه‌ندێ جیاوازییه‌وه‌ تاوانه‌كانی كه‌نیسه‌ به‌رانبه‌ر به‌ ئاییه‌نه‌كانی تر و به‌ تایبه‌ت موسوڵمانان كۆتایی نه‌هاتووه‌ وهه‌وڵ ئه‌ده‌ین به‌ نووسینیكی سه‌ر به‌خۆ باسی بكه‌ین. ئه‌م نموونانه‌ی باسمان كردهه‌مووی به‌روبوومی كه‌نیسه‌ی مه‌سیحی وبه‌ تایبه‌ت كاسۆلیكی بوو كه‌ ڤاتیكان سه‌رپه‌رشتی كردووه‌ له‌ مێژوودا ، یان ده‌زگای تر بووه‌ كه‌ ڤاتیكان درێژه‌پێدانی ئه‌وانه‌. ڤاتیكان به‌ فه‌رمی له‌ لایه‌ن (محكمة العدل الدولیة)له‌ لاهای له‌ به‌رواری  4 ی ئاب 2013م.به‌ قه‌واره‌یه‌كی تاوانباری نێوده‌وڵه‌تی ناسێندرا: «الفاتيكان كيان إجرامي دولي» به‌ هۆی ئه‌و مێژووه‌ ڕه‌شه‌ی له‌ كوشتنی گه‌لاندا هه‌یانه‌. سه‌رچاوه‌كان: كتێبی الاسلام والعالم ، سایتی وێكبیدیا ، الفاتیكان وجرائمه ضدالإنسانیة ،..