ناوی ته‌واوی (مسلمة بن حبيب الحنفي) ه ، یه‌كێكه‌ له‌ به‌ناوبانگترین ئه‌و كه‌سانه‌ی له‌ ژیانی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم دا بانگه‌شه‌ی پێغه‌مبه‌رایه‌تی كرد ، له‌ یه‌مامه‌ له‌ دایكبووه‌و هه‌ر له‌وێیش گه‌وره‌ بووه‌ ، ته‌مه‌نی له‌ ته‌مه‌نی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم گه‌وره‌ تر بوو ، ئه‌و له‌ پێش سه‌رهه‌ڵدانی ئیسلام به‌وه‌ ده‌ناسرا كه‌ خه‌ریكی رمڵ لێدان و جادو و پێشبینی كردن و كاری له‌و شێوه‌ بوو ، خه‌ڵكی مه‌ككه‌ش زانیاریان ده‌رباره‌ی هه‌بوو. موسه‌یله‌مه‌ پێش بانگه‌شه‌ كردنی پێغه‌مبه‌رایه‌تی كه‌سێكی گه‌ڕۆك بوو ، به‌رده‌وام به‌ نێو هۆزه‌كاندا گه‌شتی ده‌كرد هه‌وڵی فێربوونی هه‌ندێ شتی وه‌كو جادوو و به‌ ده‌ستهێنانی هه‌واڵی ئه‌و جۆره‌ كه‌سانه‌ی ده‌دا. له‌ ساڵی 6322 میلادی له‌ گه‌ڵ هه‌ندێ له‌ خزمانی خۆی له‌ به‌نی حه‌نیفه‌ ڕۆیشته‌ لای پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم ، كاتێك ئه‌وان موسوڵمان بوون و به‌یعه‌تیاندا ، موسه‌یله‌مه‌ خاچه‌كه‌ی پۆشیبوو به‌ پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم ی وت: ده‌مه‌ویت موحه‌مممه‌د به‌شدارم بكات له‌ پێغه‌مبه‌رایه‌تی وه‌كو چۆن موسا هارونی برای به‌شدار كرد ، به‌ڵام پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم چڵه‌ دارخورمایه‌كی هه‌ڵگرت و فه‌رمووی: سوێند به‌ خوا ئه‌ی موسه‌یله‌مه‌ داوای ئه‌م چڵه‌ داره‌شم لێبكه‌یت پێت ناده‌م. ئتر موسه‌یله‌مه‌ له‌سه‌ر گاوری خۆی مایه‌وه‌و به‌یعه‌تی نه‌دا.به‌ڵام كاتێك گه‌ڕایه‌وه‌ به‌ هۆزه‌كه‌ی خۆی وت له‌وانه‌یه‌ موحه‌ممه‌د هاوبه‌شم بكات له‌ پێغه‌مبه‌رایه‌تی ،ئینجا وه‌كو هه‌وڵێك بۆ ئه‌و پرسه‌ نامه‌یه‌كی نارد بۆ پیغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم كه‌ تێیدا هاتبوو: له‌ موسه‌یله‌مه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا بۆ موحه‌ممه‌دی پێغه‌مبه‌ری خوا ، منیش وه‌كو تۆ نیوه‌ی پێغه‌مبه‌رایه‌تیم بۆ هاتووه‌ ، نیوه‌ی سه‌ر زه‌وی بۆ تۆیه‌ و نیوه‌كه‌ی تری بۆ منه‌ ، به‌ڵام قوره‌یش خه‌ڵكێكی سته‌مكارن.پێغه‌مبه‌ری خوایش صلی الله علیه وسلم وه‌ڵامی دایه‌وه‌و فه‌رمووی له‌ موحه‌ممدی پێغه‌مبه‌ری خوا بۆ موسه‌یله‌مه‌ی درۆزن ..«من محمد رسول الله إلى مسيلمة الكذاب، السلام على من أتبع الهدى، أما بعد، ﴿إِنَّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ﴾» له‌ پاش وه‌فاتی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی نه‌جد ئافره‌تێكی گاور ده‌ركه‌وت به‌ ناوی سجاح التمیمیة كه‌ ئه‌ویش بانگه‌شه‌ی پێغه‌مبه‌رایه‌تی ده‌كرد ، ویستی هێرش بكاته‌ سه‌ر یه‌مامه‌ ی هۆزی موسه‌یله‌مه‌ ،به‌ڵام موسه‌یله‌مه‌ له‌ گه‌ڵیان ڕێككه‌وت و سه‌جاحی ماره‌كرد له‌سه‌ر بنه‌مای یه‌كگرتنی ئامانجه‌كانیان ، به‌ڵام سه‌جاح له‌ پاش هه‌شت مانگ ژیانی هاوسه‌رگیری له‌ گه‌ڵ موسه‌یله‌مه‌ی درۆزن ، كۆچی كرد به‌ره‌و عومان وئه‌وی به‌ جێهێشت. له‌ پاش وه‌فاتی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم ئه‌بو به‌كر ڕه‌زای خوای لێبێت جه‌نگی له‌ گه‌ڵ نكۆڵیكه‌ران له‌ زه‌كاتدان و هه‌لگه‌راوه‌كان له‌ ئیسلام به‌ گشتی ڕاگه‌یاند ، له‌و جه‌نگانه‌شدا موسه‌یله‌مه‌و هێزه‌كانی تیكشكان به‌رانبه‌ر سوپای خالیدی كوری وه‌لید و موسه‌یله‌مه‌ له‌ ساڵی 633 میلادی له‌ شه‌ڕی یه‌مامه‌ له‌سه‌ر ده‌ستی وه‌حشی كوڕی حه‌رب كه‌ بكوژی حه‌مزه‌ بوو كوژرا ، به‌ پێی كتیبی تاریخ الخلفاء ی السیوطي موسه‌یله‌مه‌ كاتی كوژرانی ته‌مه‌نی له‌سه‌رووی سه‌د ساڵه‌وه‌ بوو ، هه‌ندێكش پییان وایه‌ ته‌مه‌نی نزیكه‌ی سه‌د و په‌نجا ساڵ ده‌بوو. موسه‌یله‌مه‌ سه‌باره‌ت به‌ بانگه‌شه‌ كردنی پێغه‌مبه‌رایه‌تی هه‌ندێ هه‌وڵی لاساییكردنه‌وه‌ی قورئانیدا ، ده‌ره‌نجام ئایه‌ته‌كانی هه‌ندێ قسه‌ی مناڵانه‌و پێكه‌نیناوی بوون ، وه‌كو ئه‌وه‌ی ده‌ڵیت - وَاللَّيْلُ الدَّامِسْ، وَالذِّئْبُ الْهَامِسْ، مَا قَطَعَتْ أَسَدٌ مِنْ رَطْبٍ وَلَا يَابِسْ. 2- لَقَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى الْحُبْلَى، أَخْرَجَ مِنْهَا نَسَمَةً تَسْعَى، مِنْ بَيْنِ صِفَاقٍ وَحَشَا. 33- إن بني تميم قوم طهر لقاح، لا مكروه عليهم ولا إتاوة، نجاورهم ما حيينا بإحسان، نمنعهم من كل إنسان، فإذا متنا فأمرهم إلى الرحمن. 4- وَالْفِيلْ، وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْفِيلْ، لَهُ زَلُّومٌ طَوِيلْ. 55- وَالْمُبَذِّرَاتِ زَرْعًا، وَالْحَاصِدَاتِ حَصْدًا، وَالذَّارِيَاتِ قَمْحًا، وَالطَّاحِنَاتِ طِحْنًا، وَالْخَابِزَاتِ خَبْزًا، وَالثَّارِدَاتِ ثَرْدًا، وَاللَّاقِمَاتِ لَقْمًا، إِهَالَةً وَسَمْنًا، لَقَدْ فُضِّلْتُمْ عَلَى أَهْلِ الْوَبَرِ، وَمَا سَبَقَكُمْ أَهْلُ الْمَدَرِ، رَفِيقَكُمْ فَامْنَعُوهُ، وَالْمُعْتَرَّ فآووه، والناعي فواسوه. 66- يَا ضِفْدَعُ بَنَتَ الضِّفْدَعِينْ، نَقِّي كَمْ تَنِقِّينْ، لَا الْمَاءَ تُكَدِّرِينْ، وَلَا الشَّارِبَ تَمْنَعِينْ، رَأْسُكِ فِي الْمَاءِ وَذَنَبُكِ فِي الطِّينْ. (ابن كثیر) ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ عه‌مری كوڕی عاص پێش موسوڵمان بوونی چاوی به‌ موسه‌یله‌مه‌و كه‌وتبوو ، ئه‌ویش لێی پرسیبوو: چی تازه‌ به‌سه‌ر موحه‌ممه‌ددا دابه‌زیوه‌ ، عه‌مریش وتبووی ، سوڕه‌تیكی پڕ له‌ ڕه‌وانبێژی به‌سه‌ردا دابه‌زیوه‌ بریتیه‌ له‌: (والعصر إن الإنسان لفي خسر إلا الذین آمنوا وعملوا الصالحات وتواصوا بالحق وتواصوا بالصبر ) ،موسه‌یله‌مه‌یش بیرێكی لێ كرده‌وه‌و وتی: منیش سوره‌تێكی وام به‌سه‌ردا دابه‌زی ، عه‌مر وتی كامه‌یه‌؟ ئه‌ویش وتی: "يَا وَبَرُ يَا وَبَرُ، إِنَّمَا أَنْتِ أُذُنَانِ وَصَدْرٌ، وَسَائِرُكِ حَقْرٌ نَقْرٌ" ئینجا له‌ عه‌مری پرسی : پێت چۆن بوو؟ عه‌مریش وتی: ( والله إنك لتعلم أني أعلم إنك لتكذب). واته‌: سویند به‌ خوا تۆ دڵنیای له‌وه‌ی من ده‌زانم تۆ درۆ ده‌كه‌یت. زانایان پرسی موسه‌یله‌مه‌یان له‌وه‌ پێ كه‌متر و بێ بایه‌ختر بووه‌ كه‌ وه‌لامی بده‌نه‌و و له‌ كتیبه‌كانیاندا به‌رپه‌رچی بده‌نه‌وه. ناوه‌ڕۆكی زانستی ئه‌م بابه‌ته‌ ڕاسته‌وخۆ من له‌ سایتی وێكبیدیا وه‌رمگرتووه‌ ، به‌ڵام ئه‌و له‌م سه‌رچاوانه‌ وه‌ریگرتووه‌: البلاذري: فتوح البلدان، ص100. السهيلي: الروض الأنف،2/ 340. اليعقوبي: تاريخ اليعقوبي، 1/ 120. الزركلي: الأعلام، 7/ 226.بن سعد: الطبقات الكبرى: 1/ 317، 5/ 550. البدء والتاريخ: 5/ 163. الذهبي: سير أعلام النبلاء: 3/ 96. ابن كثير: البداية والنهاية: 6/ 336، تفسير القرآن العظيم: 8/ 479. ابن حجر: الإصابة في تمييز الصحابة: 2/ 539. الباقلاني: إعجاز القرآن، تحقيق: سيد صقر: ص156.