#وانەكانی_حەج_وعومرە:12
هەندێك لەو هەڵانەی كە حاجیان لە ڕۆژی عەرەفەدا ئەنجامی ئەدەن

1- یەكێك لەو هەڵانەی كە حاجیان دەیكەن ئەوەیە لە كاتی بەرێكەوتن لە مینا بۆ عەرەفە یان لە كاتەكانی تر وەكو پێویست تەلبیە ناكە، واتە بەدەنگی بەرز و بەزۆری ناڵێن: (لبیك اللهم لبیك لبیك لا شریك لك لبیك إن الحمد والنعمة لك والملك لا شریك لك). لە فەرموودەی صحیح دا هاتووە كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم تاكو ڕەجم كردنی (جمرة العقبة الكبری) لە ڕۆژی جەژندا بەردەوام بووە لە تەلبیە كردن.

2- یەكێكی تر لە هەلە گەورەكانی ئەوانەی دەچن بۆ حەج لەو ڕۆژەدا ئەوەیە لە دەرەوەی سنووری عەرەفە ڕادەوستن تاكو خۆر ئاوا دەبێت و ئینجا بەرەو موزدەلیفە بەرێدەكەون، جا لەبەر ئەوەی ڕاوەستان لە عەرەفە ڕوكنی هەرە مەزنی حەجە وبەبێ ئەوە حەج درووست نییە، وەكو لە فەرموودەی صحیح دا هاتووە: " الحج عرفة " رواه الترمذي (889). بۆیە هەركێ داخلی سنووری عەرەفە نەبێت و بگەرێتەوە بۆ موزدەلیفە دوای خۆ ئاوابوون ئەو كەسە حەجی نەكردووە.
لە ڕاستیدا سنوورەكانیش لە عەرەفات دیار و ڕوونن و نیشانەیان لەسەر دانراوە، مەگەر كەسێك هەر زۆر كەمتەرخەم بێت ئەگینا هەموو كەس بەئاسانی لێیان تێدەگات.

3- زۆر لە حاجیان لەو ڕۆژەدا لە كاتی دوعا كردندا ڕوو لە كێوی (الرحمة) دەكەن و ڕاستیش ئەوەیە كە ڕوو لە قیبلە بكەن، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كێوەكەی خستووەتە نێوان خۆی و قیببلەوە، واتە لە كاتی دوعاكردندا ڕووی لە قیبلە بووە نەك لە جێگەیەكی تر.

4- هەندێك لە حاجیان خۆیان تووشی مەشەقەت و ناخۆشی زۆر ئەكەن بە هۆی ئەوەی دەیانەوێت لەو جێگەیەدا بوەستن كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لێی ڕاوەستا، زۆر جار تووشی تینوێتی و ماندوو بوونی زۆر دەبن و هەندێكیان ڕێگەشیان لێ ون دەبێت، لە ڕاستیشدا هەموو سنووری عەرەفە كە دەوری دە كیلۆمەتر دووجایە جێگایەكی شەرعیە بۆ ڕاوەستان، وەكو پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (وقفت هاهنا وعرفة كلها موقف ) بۆیە وەكو زانایان فەرموویانە مەرج نیە كەسەكە سەركەوێتەسەر كێوەیەكە یان لەلایدا بوەستێت.

5- دارودرەختی عەرەفە هەمان حوكمی دارودرەختی ناو حەرەمی مەككەی نییە، هەڵەیە یەك حیسابیان بۆ بكرێت، بۆیە ئەگەر كەسێك بە چڵە دارێك یان بڕینی رووكێك بوو ئاساییە بیبرێت بەمەرجێك ماڵی تایبەتی خەڵكی نەبێت،

6- ئەو كێوەی كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە ڕۆژی عەرەفەدا لەسەری ڕاوەستا هیچ تایبەتمەندییەكی نییە تاكو خەڵكی هەڵەپەی بۆ بكەن و بیانەویت بەهەر ریگەیەك بوە پێی بگەن، یان هەندێ كەس لەوانەیە وابزانێت پیرۆزییەكی تایبەتی هەیە وداروبەردەكەی یان سەركەوتنەكەی بە پێویست و پیرۆز بزانێت هەموو ئەوەش هەڵەیە و بیدعەیە.

7- مەرج نیە لەو ۆژەدا هەموو كەسێك نوێژی نیوەرۆ و عەسر لە گەڵ پێشنوێژ و لە مزگەوتدا ئەنجام بدات، چونكە ئەو كارە لەو ڕۆژەدا ئەستەمە، بۆیە ئاساییە لە جێگەكانی خۆیان نوێژ بكەن وهەندێ جار ئەوەیان باشترە، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (جُعلت لي الأرض مسجدا وطهورا ) واتە هەموو سەرزەویم بۆكراوەتە جێگایەكی خاوێن بۆ نوێژ كردن.

8- هەندێ لە حاجیان لە ڕۆژی عەرەفەدا پێش خۆرئاوابوون دەكەونەڕێ بەرەو موزدەلیفە ئەوەش هەڵە و پێچەوانەی سوننەتە وەكو لە فەرموودەكەی جابیری كوری عبدالله جێگیر بووە. بۆیە سوننەت وایە تاكو خۆرئاوا نەبێت و كەمێكی بەسەردا بڕوات كەس عەرەفات بەجێ نەهێڵێت.

9- هەڵەیەكی گەورەیە لەو ڕۆژە پیرۆزەدا حاجی كاتی خۆی بەقسەی بەتاڵ و دەمەتەقەی بێ سوود یان بە باسكردنی خەڵكی بەسەر ببات، بەڵكو دەبێت بە ئەوپەڕی مەزنی تەماشای ئەو ڕۆژە بكات و وەكو هەلێكی بێ وێنە تەماشای بكات و پڕی بكات لە عیبادەت و دوعا و پاڕانەوە و یادی الله عزوجل. بەڵام قسەكردنی ئاسایی و باسی خێر و چاكە هیچ حەرەج و گوناهاێكی تێدا نییە بیكات.

10- ڕۆژوو گرتن لە ڕۆژی عەرەفە بۆ حاجیان كارێكی باش و مستحب نییە، بەڵكو سوننەت وایە تێیدا بەڕۆژوو نەبێت بۆ ئەوەی توانای عیبادەت و زیكردنی بۆ الله  بەهێزتر بێت.

11- سوننەت وایە نوێژی نیوەڕۆ و عەسر بە قصر و بە جمع ئەنجام بدرێت، چونكە لە فەرموودەكەی جابیردا الله لێی ڕازی بێت جێگیر بووە كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم هەردوو نوێژی نیوەڕۆ و عەسری بە جەمعی تەقدیم ئەنجام داوە.

12-سوننەت وا نییە نوێژی مەغریب و عیشا لە عەرەفە بكرێت، بەڵكو سوننەت وایە كاتی گەیشتن بە موزدەلیفە بكرێت یان لەڕیگەی ڕۆیشتن بەرەو ئەوێ ئەگەر لە حاڵەتێكدا ترسی ئەوە هەبوو كاتی تەواو بێت.

13- لە ڕۆژی عەرەفە ولە هەموو مەشاعیرەكانی تری حەجدا، هەڵەیە كەسێك لە كاتی عیبادەتدا وێنەی خۆی بگرێت، بۆ نموونە لە كاتی طواف كردندا یان لە كاتی دەست دوعا وبەرزكردنەوەو نوێژو هەر عیبادەتێكی تردا و دوایی بەخەڵكی نیشان بدا، ئەوە زۆر مەترسی ڕوپامایی وڕیایی  لێ دەكرێت.