يەكێك لە گەورەترین ئەو كێشانەی كاریگەری خراپ لەسەر ئافرەتی موسوڵمان درووست دەكات وناهێڵێت وەكو پێویست بە ڕۆڵی خۆی هەڵبسێت، كەمی زانستی شەرعییە، چونكە هەر ئافرەتێك زانستی شەرعی  نەبێت، یان سەرەتایەكی كەمی لێ بزانێت ولەو ئاستەدا بوەستێت، لە ژیانیدا تووشی سەدان كێشەی جۆراوجۆر دەبێت كە بۆ دونیا و دواڕۆژی بەزیان بەسەریدا دەشكێتەوە، بۆیە لێرەدا گرنگی ئەو باسەت لە چەند خاڵێكدا بۆ دەخەمەڕوو، بەو هیوایەی كە كاریگەرییەكی باشت لەسەر دروست بكات و ببێتە مایەی هەنگاوی كردەیی:

1- وەرنەگرتنی زانستی شەرعی لە فەزڵ و گەورەیی ئەو بوارە مەزنە بێ بەش و مەحرومت دەكات، الله عزوجل فەرموویەتی: ( قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ )الزمر:9.

پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (مَنْ يُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَيْرًا يُفَقِّهْهُ فِي الدِّينِ) . البخاري (71) ، ومسلم (1037). واتە: كەسێك الله تعالی خێری ئەوی بویت لە دینەكەیدا شارەزای دەكات.

2-  لە ڕێگەی بەدەست خستنی زانستی شەرعی، ترس و بەمەزن تەماشاكردنت بۆ الله عزوجل زیاد دەكات و زیاتر لە حیكمەتەكانی پەروەردگار لە گەردوندا تێدەگەیت وتێڕامان پەیدا دەكەیت، چونكە وردبوونەوە لە ئایەتەكانی قورئان وسوننەت، نهێنییەكانت بۆ ئاشكرا دەكات و پەردە لەسەر چاوەكانت لا دەبات بۆ بینینی زۆر حەقیقەت كە جەهل  دەبێتە ڕێگر لە بینینی.(إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ) فاطر:28.

3- ئەسڵی زانستی شەرعی ئەوەیە كە بە تێگەیشتنی  مەنهەج وئایەتەكانی قورئان و سوننەتی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم وەردەگیرێت. مانگێك لە تەمەن و كاتی خۆت بۆ فێربوونی زانست تەرخان بكە هەر وەكو نموونەو تاقیكردنەوەیەك بۆ گرنگی و كاریگەری زانستی شەرعی لە ژیانتدا وتەماشای شوێنەوارو كاریگەری بكە، لەو ماوەیەدا بە شێوەیەكی زانستی ولەسەرچاوەی متمانە پێكراو، بە وردی  واتاو تەفسیری سوڕەتەكانی الفاتحة وأیة الكرسي وكۆتاییەكانی سوڕەتی البقرة و آل عمران وهەروەها سورەتی  النور والأحزاب و الكافرون والإخلاص و هەروەها كتێبی (الأربعین النوویة) بە شەرحەوە بخوێنە و دیراسەیان بكە، یان وەكو وانەی دەنگی لە زانایان بیبیسە، دڵنیام ئەوە دەرگای زانستی شەرعیت بە فراوانتر بۆ واڵا دەكات وچێژ لە زانست وەردەگریت ودوای ئەوە باقی تەمەنت لە فێربوونی زانست دانابڕێی.

4- ئێمە لە سەردەمی فیتنەی دین و دونیادا دەژین، دینمان لە پێناو دونیاماندا لە مەترسیدایە، خەڵكی بە شێوەیەكی گشتی وەكو مەست و بێ ئاگان، بەكۆمەڵ بەرەو مەرگی خۆیان دەڕۆن و لە هیچ پەند وەرناگرن، فیتنە لە هەموو لایەكەوە ڕووی تێكردووین و مەگەر بە دوو چەك بتوانیت رووبەڕووی ئەو فیتنەیە ببیتەوە:

یەكەم: چەكی ئیمان و دوعاكردن وشانازیكردن بە دینەكەت وبەردەوام بوونی پەیوەندیت بە عیبادەت لەگەڵ الله تعالی.

دووەم: چەكی زانستی شەرعی كە لە گومڕابوون و لە خشتەچوون و هێزی لافاوی جاهیلییەت دەتپارێزێت. لەم بارەوە (كتێبی عودة الحجاب) ی محمد اسماعیل المقدم كتێبێكی باشە بخوێنرێت.

5- ئێستا ستراتیجی دژایەتیكردن لەلایەن دوژمنانی ئیسلام  بەراورد لەگەڵ سەردەمانی پێشوودا گەلێك  جیاوازە، ئێستا بەهیزترین ڕێگاكانی گومڕاكردن لەم سەرەدەمەدا ڕاگەیاندنەكانە كە شەوو ڕۆژ سەرقاڵی تێكدانی ڕەوشتی گەنجن لە كوڕان و كچان و خەڵكی بە بە شێوەیەكی گشتی ، هەروەها ئەوان لە ڕێگەی هەزاران دەزگای پسپۆڕەوە، سەرقاڵی بڵاوكردنەوەی گومانن لە هەموو بوارەكانی دین و ژیندا، ئەوەش دەردێك و پەتایەكی كوشندیەیە ڕاستەوخۆ تووشی ئەوانە دەبێت كە مەناعەی زانستی شەرعییان نییە، بۆیە كات بە فیڕۆ مەدە و لە تەفسیری سوڕەتی الفاتحة و سێ سوڕەتی كۆتایی قورئانەوە دەست پێ بكە و زۆر لە گەڵیاندا بوەستە، ابن القیم تەنها لە سەر  سورەتی الفاتحة سێ بەرگی نووسیوە (مدارج السالكين بين منازل إياك نعبد وإياك نستعين).

6- زانستی شەرعی بۆ ئافرەت وەكو ڕوناكییەكە نەك تەنها لەم زەمەنە تاریك وجەنجاڵەدا بەرچاوو دەوروبەری خۆی پێ ڕوناك دەكاتەوە، بەڵكو ڕۆشنایی دەبەخشێت بە زۆرێك لەوانەی نزیكین وەكو دایك و باوك ومناڵ وهاوڕێ و خزمەكانی، بەڵكو دەتوانێت  هۆكارەكانی ئەم سەردەمە بۆ بڵاوكردنەوەی زانست بەشێوەیەكی شەرعی بقۆزێتەوە وخێروزانستەكەی بە خەڵكانێكی زۆر بگەیەنێت:( قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ ) الزمر:9. ئەوەش بزانە كاركردن بۆ ئیسلام سەروەری وشەرەفێكی گەورەیە بەبێ زانست پێت ناكرێت، ئاكام ودەرەنجامیش تەنها لەلای الله یە و تۆ لەوە بەرپرس نیت.

7- ئافرەت لە بواری عەقیدەو بیروباوەڕدا ناتوانێت بەو شێوە هەڵسوكەوت بكات كە الله پێی ڕازییە وناشتوانێت لە زۆر سەرپێچی بیروباوەڕ كە ئەمڕۆ باوە و لە واقیعی ژیاندا ئاسایی بووەتەوە خۆی بپارێزێت، بەڵكو زۆر جار كەمیی زانستی شەرعی وای لێ دەكات ببێتە ئامراز ویارمەتیدەر بۆ چەندین كاری پێچەوانە لە گەڵ تەوحید و بنەماكانی بیروباوەڕدا.

* كە ئافرەت بە شێوەیەكی زانستی و بەبەڵگەوە هەڵوەشێنەرەوەكانی (لا إله إلا الله) نەزانێت، وئەویش وەكو زۆربەی مەلاكان و كەسایەتییە ئیسلامییە مۆدێرنەكان وابزانێت (لا إله إلا الله) تەنها ڕستەیەكە و بیڵێیت ئیتر بەهەشتت بۆ خۆت مسۆگەر كردووە!  ئیتر چۆن بتوانێت خۆی لەو هەڵوەشێنەرەوانە بپارێزێت؟

* كە ئافرەت سیفەت و خەسڵەتی فیرقە گومڕاكان نەزانێت، نیشانەی تاقمەكانی خەواریج و ئەشاعیرە و موعتەزیلە و عەقلانی و قورئانی و گومڕا هاوچەرخەكان نەزانێت، كاتێك دەزانێت بێ ئەوەی بەخۆی بزانیت چووەتە نێویانەوە و بووەتە هەڵگری بیروبۆچوونێكی ئەوان یان لەبنەمایەكی عەقیدەدا دژ بە ئەهلی سوننەت و جەماعەت بووەتەوە و باوەڕیشی وایە لەسەر حەق و ڕێگای ڕاستە!

* كە ئافرەت سنوورەكانی (الولاءوالبراء) نەزانێت و لە قورئان و سوننەتەوە دیراسەی نەكردبێت هیچ سەیر نییە بە جۆرەها بیانوو و ناوی جیاوازەوە نەبێتە هاوسۆز وپەیوەندی تۆكمەو كاركردنی نەبێت لەگەڵ نەیارانی دینەكەیدا بە تایبەتی ئەوانەی كە لەدەرگای دۆزەخدا لە بۆسەدان بۆ جاهیلەكان مەسەلەكەی بۆ ئاسان و جوان دەكەنەوە،  نەشارەزایی لە عەقیدە لەم سەردەمەدا ڕێگای سەرلێ تێكچوون و ونكردنی هیدایەتە، زۆرینەش قوربانی ئەو كەمتەرخەمییەن. لەم بارەوە كتێبی (الولاءوالبراء) القحطاني بە سوودە بخوێنرێتەوە.

* كە ئافرەت ناوو سیفەتەكانی الله نەزانێت، چۆن بە دوورخستنەوەو جێبەجێنەكردنی شەرعەكەی ڕادەچڵەكێت وچجای كار بۆ جیبەجێكردنی بكات. عەرەب دەڵێن: (فاقد الشئ لا یعطیه) كەسێك كە شتێكی نەبێت چۆن بیبەخشێت؟! لەم بارەوە كتێبی (تحكیم القوانین) ی محمد بن إبراهیم گرنگە بخوێنرێتەوە.

 بۆ ناسینی ناوو سیفەتەكانی الله تعالی كتێبی: (النهج الأسمى في شرح أسماء الله الحسنى)ی محمد النجدي وكتێبی (القواعد المثلی) ی ابن عثیمین بخوێنەوە بە سوودە.

8- لە بواری شەریعەت و حەڵاڵ وحەرام و سنوورەكانی ئیسلامدا كە دیاری كردووە بۆ ژیانی تاك وخێزان و كۆمەڵگا، ئەگەر شارەزای فیقهی ئیسلامی نەبێت بەبەڵگەكانییەوە هیچ نەبێت لە بابەتە سەرەكییەكاندا، دیسان دەبێتە كەسێكی بێ دەسەڵات و بێ كەسایەتی زانستی، هەركێ بێت دەتوانێت قەناعەتی بەشتێك پێ بكات، چونكە خۆی هیچ بنچینە و بنەمایەكی تۆكمەی نییە كە بە هۆیەوە فریو نەدرێت و لە خشتە نەبرێت. كتێبی (مختصر الفقه الإسلامي)ی التویجري كتێبێكی پوختەیە لە عەقیدە و فیقهدا بە سوودە بیخوینیتەوە.

9- ئەگەر عیبادەت بە ناشارەزایی وبەبێ هەبوونی زانستی شەرعی ئەنجام بدەیت، بێگومان دەكەویتە داوی ئەوانەی لەناو كورددا بەردەوام بیدعە جوان دەكەنەوە و بەرگری لێ دەكەن وساڵانێكە بە بەهانەی جۆراوجۆرەوە دیندارییان لە خەڵكی تێكداوە وایان تێگەیاندوون كە بیدعە جۆری هەیە و جۆرە باشەكەی نەك هەر حەرام نییە بەڵكو زۆر پێویستیشە بۆ وەرگیرانی عیبادەت، كە ئەوەش بوختانە  بۆ شەریعەتی ئیسلام دەكرێت، ئەگەر زانستی شەرعی و شارەزایی باشت لە سوننەتدا نەبیت تووشی بیدعە و لادان لە سوننەت دەبیت و بیدعەش دەردێكی ترسناك وكوشندەیە تووشی دینداری موسوڵمانی بێ زانست و دەمارگیر دەبێت ودەیشێوینێت، زانستی شەرعی لەو دەردە كوشندەیە ڕزگارت دەكات. زۆربەی موبتەدیعەكان جاهیلن سەرانیشیان خاوەن بەرژەوەندین و جەهلی ئەو داماوانەیان قۆستووەتەوە.  كتێبی " الإبداع في مضار الابتداع " ی على محفوظ كتێبێكی بەسودە لەم بارەوە.

10- ئەگەر لەبەر هەر هۆكارێك نەتتوانی ئاستی زانستیت بە پێی پێویست ببەیتە پێشەوە، یەكەم بێ هیوا مەبە و با لە هەوڵەكانتدا بەردەوامیت هەبێت، چونكە هەوڵەكەت بۆ خۆی جۆرێكە لە عیبادەت، دووەمیش دەبێت پرسیار بكەیت، بەڵام  لەمەسەلەی پرسیار كردندا دەبێت وریابیت، چونكە ئەگەری زۆر هەیە بە مەبەست و بەبێ مەبەست تووشی بیدعە ولە بیدعە خراپتریش بكرێێت و ڕێگای هەڵەو لە خشتەچوونت بە نرخی ڕێگای ڕاست وهیدایەت پێ بفرۆشنەوە. سایتی (الإسلام سؤال وجواب)  ی محمد صالح المنجد سایتێكی باشە بۆ وەرگرتنی وەڵامی زۆر پرسیاری شەرعی.

 ئەم سەردەمەی خۆمان بۆ چركەساتێكیش گومانت نەبێت، كە خراپترین سەردەمەكانی ئیسلامە لە هەموو سەدەكاندا، چونكە زۆرێك لەو ژمارە زۆرانەی لە سەرزەویدا ئەمڕۆ موسوڵمانن، لەسەر بنەمای عیبادەت وڕواڵەت نەك لەسەر بنەمای تەوحید وعەقیدە وناسینی ڕێبازو مەنهەج موسوڵمانن، زۆربەیان كۆڵەكە وپایەكانی ئیمان و ئیسلام بە باشی نازانن، ئەگەر بیشیزانن لەیەكیان جیا ناكەنەوە وتێكەڵیان دەكەن.

 زۆربەی زۆریان فەرز و سوننەتەكانی نوێژ و دەستنوێژ بە ڕێكوپێكی نازانن، لە هەموو وڵات و شوێن و قوژبنێكی ئەم سەرزەوییەشدا، بەناو ئیسلامەوە كەسانێكی  گومڕا هەن لەبەر دەرگای دۆزەخدا ڕاوەستاون خەڵكی بۆ بانگ دەكەن، كەسان و لایەن و ڕاگەیاندن و ئامرازگەلێكی زۆر بۆ ئەو مەبەستە تەرخان كراوە و جەهلی موسوڵمانانیش بەدینەكەیان وای كردووە ئەوان ببنە نیچیرێكی زۆر ئاسان بۆ ئەو كەس و لایەن و دەولەتانە و دەرەنجامیش كۆمەڵگایەكی زۆر لە جیهانی ئیسلامیدا پەیدا بووە، بەڕواڵەت  و بانگەشە كۆمەڵگایەكی موسوڵمانە و كە لێیشی  وردەبیتەوە نە عەقیدەی و نە ئائاكاری و نە جێبەجێكردنی بۆ ئیسلام لە موسوڵمان ناچێت، لەو جەنگلستانەدا پاش لوتف و هیدایەت و ڕەحمەتی الله تعالی، تەنها زانستی شەرعی فریات دەكەوێت. ئەگینا دەست لەخۆت بشۆ و بڵێ تیاچووم!

11- لە مەسەلەی زانستی شەرعیدا بەوە فریو مەخۆ كە هەمووی هەر بانگەشەی كیتاب و سوننەت دەكات وخۆی بە ڕاست و غەیری خۆی بە هەڵە دەزانێت! مەسەلەكە بە قسە و بانگەشەكردن نییە، ئەگینا كورد واتەنی كەس بە دۆی خۆی ناڵێت ترشە، لە منی وەربگرە، ئەوانەی لەم ڕۆژگارەدا كە بەڕاستەوە لەسەر مەنهەجی قورئان و سوننەتن وئیسلام وەكو خۆی بێ دەستكاری و بۆ زیاد كردن و لێ كەم كردن، باوەڕیان پێیەتی ودەیانەوێت جێبەجێی بكەن،  ڕێژەو ژمارەیان گەلێك كەم و دەگمەنن.

كە بنەماو بنچینەكانی عەقیدە و شەریعەتت زانی ئەگەر تەنها هێڵە پان و بابەتە سەرەكییەكانیشی بێت، ئەو كات بە جوانی دەتوانیت ڕاستگۆ و ناڕاستگۆ لە یەكتر جیا بكەیتەوە، كەس ناتوانێت خۆڵت بە نرخی زێڕ پێ بفرۆشێت و فریوت بدات، ئەگەرنا دەبیتە هاوكار و ئەندام و یارمەتیدەر لەگەڵ ئەوانەدا و خۆیشت بە كەسێك دەزانیت بە باشترین شێوە هیدایەتت وەرگرتووە ولەسەر ڕێگای ڕاستی. بێ زانستی و هەبوونی ئەو ژمارە زۆرە لە گومڕاكەران، جەهلی موڕەكەبت لەلا درووست دەكات: واتە نازانیت و ناشزانیت كە نازانیت، بەڵكو وا دەزانی كە چاكی لێ دەزانیت!

12- لە مەسەلەی گرنگی زانستی شەرعیدا ئافرەتانی سەردەمی پێغەمبەرایەتی بكە بە پێشەنگی خۆت و شانازییان پێوە بكە و شوێن پێیان هەڵبگرە، ئەوان هێندە پەرۆش بوون بۆ فێربوونی زانست، داوایان دەكرد پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ڕۆژێكی تایبەتیان بۆ دابنێت ئامۆژگارییان بكات و ئەوانیش پرسیاری لێ بكەن، لە فەرموودەكەی بوخاریدا هاتووە: "غلبنا عليك الرجال فاجعل لنا يوما من نفسك، فوعدهن يوما لقيهن فيه فوعظهن وأمرهن، فكان فيما قال لهن: ما منكن امرأة تقدم ثلاثة من ولدها إلا كان لها حجابا من النار، فقالت امرأة: واثنين، فقال: واثنين" صحيح البخاري: 101. واتە ئافرەتان داوایان لە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كردووە كە ڕۆژێكیان بۆ تەرخان بكات و ئامۆژگاریان بكات لەبەر ئەوەی پیاوان هەموو كات لەگەڵ خۆشەویستدا بوون علیه الصلاة والسلام، ئەویش لەو ڕۆژەدا ئامۆژگاری كردن و فەرمووی هەركێ لە ئێوە سێ مناڵی بمرێت دەبنە پەرژینێك بۆی لە ئاگری دۆزەخ، ئافرەتێك وتی: ئەی دوو مناڵ؟ ئەویش فەرمووی بەڵێ دوو مناڵیش. سەبارەت بە شارەزا بوون لە ژیانی ئافرەتە هاوەڵەكان الله لێیان ڕازی بێت، كتێبی (صور من حياة الصحابيات) ی عبدالرحمن رأفت الباشا بخوێنەوە.

13 - بۆ ئەوەی ببیتە خاوەن كەسایەتییەكی موسوڵمان، نەك هەر تاكێكی ئاسایی نەرێنی بیت، بۆ ئەوەی خەمی دینەكەت لە دڵتدا هەڵگریت و كاری بۆ بكەیت، بۆ ئەوەی سەرەوری بانگەوازت لەسەر بنەمای كیتاب و سوننەت ودووركەوتنەوە لە گومڕاكان پێ ببڕێت، پێویستت بەزانستە، بۆیە هەمیشە خەریكی قورئان ببە، بەڵام هەركاتێك خەریكی تەجوید بوویت ئەوە بزانە كە تەوحید لە پێشەوەیە با ئەو بابەتە لە پرسە گەورە ئامانجە مەزنەكەی قورئان دوورت نەخاتەوە، دوای ئەوەش لەوە دڵنیابە وردەكاری بنەماكانی ئایین و حوكمەكانی شەریعەت لەناو كتێبەكانی سوننەت و وتەی پێشینان و ئەوانەی كە بەڕاستەوە شوێنكەوتووی ئەوانن دەست دەكەوێت.

 14- ئەم چەند دێڕەی سەرەوە لە لایەن بەندەی هەژار، بانگەوازێكی سنووردارە بۆ قەبرو قیامەتی خۆیو تكاكارە ببێتە پاداشت بۆی، بەڵگەیەكیشە بەسەر تۆی ئافرەتی  بەڕێزەوە كە دەبێت خەمی فێربوونی زانست بە باشترین شێوە بخۆی بۆ ئەوەی سەربەرزی دونیا و بەختەوەری دواڕۆژی پێ بەدەست بهێنیت.