#شەرحی_أصول_السنة_ی_پێشەوا_أحمد_بن_حنبل: 18 

باوەڕهێنان بە مەسیحی دەججال 

پێشەوا أحمد بن حنبل فەرموویەتی: (وَالْإِيمَانُ أَنَّ اَلْمَسِيحَ اَلدَّجَّالَ خَارِجٌ، مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ كَافِرٌ وَالْأَحَادِيثُ اَلَّتِي جَاءَتْ فِيهِ، وَالْإِيمَانُ بِأَنَّ ذَلِكَ كَائِنٌ، وَأَنَّ عِيسَى اِبْن مَرْيَمَ عَلَيْهِ اَلسَّلَامُ يَنْزِلُ فَيَقْتُلُهُ بِبَابِ لُـدٍّ.). 

(وَالْإِيمَانُ أَنَّ اَلْمَسِيحَ اَلدَّجَّالَ خَارِجٌ): واتە باوەڕهێنان بەوەی كە مەسیحی دەججال دەردەچێت و سەر هەڵدەدات. بەڵام لێرەدا پێویستە ئەوە بزانین كە دوو مەسیح هەیە: 

یەكەمیان مەسیحی پێغەمبەرە كە ناوی عیسایی كوڕی مەڕیەمە علیهما السلام وهۆكاری ناونانیشی بە مەسیح لەبەر ئەوەیە كە ژێر پێی تەخت بووەو چاڵایی تێدا نەبووە، یان لەبەر ئەوەیە كە ئەو بەسەر زەویدا گەشتی كردووە و بەگەشتەكانی مەسحی سەر زەوی كردووە. 

دوومیان كە لێرەدا مەبەستەكە ئەوە، مەسیحی درۆزنە، ناسراو بە دەجال، پیاوێكە و مرۆڤێكە لە مرۆڤەكان، بانگەشەی پەروەردگارێتی دەكات، لە خوراسانی ڕۆژهەڵاتەوە سەرهەڵدەدات، ئینجا دەست بەگەڕان دەكات و جێگە نامێنێت سەری پێدا نەكات، جگە لە مزگەوتی القدس و الطور ومەككە و مەدینە نەبێت ناتوانێت داخلیان ببێت چونكە مەلائیكەت پاسەوانی دەكات. 

دەرچوونی دەججال فیتنەو تاقیكرنەوەو بەڵایەكی زۆر گەورەیە، لە فەرمودەی صحیح دا هاتووە كە دۆزەخیك و بەهەشتێكی لەگەڵدایە، بەڵام دۆزەخەكەی بەهەشتە و بەهەشتەكەی دۆزەخە! نان و ئازووقەی زۆر و ڕوباری ئاوی پێیە، فەرمان بە ئاسمان دەكات و باران دەبارێت، فەرمان بە زەوی دەكات و سەوزی دەڕوێنێت و گەنجینەی زۆری سەرزوی لە ژێر دەستیدایە، مەوداكان بە خێراییەكی زۆر دەبڕێت وەكو بارانێك بای بەدوادا بێت. 

پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە فەرموودەكاندا دەربارەی دەججال وریایی پێداوین و خەسڵەت و سیفەتەكانی ئەوی بۆ باسكردووین بۆ ئەوەی خۆمانی لێ بپارێزین، ڕوونی كردووەتەوە كە پیاوێكی لاوی سوورەیە وچاوێكی كوێرە و مناڵیشی نابێت، لە نێوان هەردوو چاویدا نووسراوە ( ك ف ر ) یان (كافر) هەموو كەسێك توانای خوێندنەوەی ئەو نووسینەی هەیە. 

لە فەرموودەیەكدا هەندێك لەو وەسف و خەسڵەتانەی باسكراوە: (إنِّي قد حذَّرتُكُمُ الدَّجَّالَ حتَّى قد خشيتُ أن لا تعقِلوا أنَّ المسيحَ الدَّجَّالَ رجلٌ قصيرٌ أفحَجُ أدعَجُ أعورُ ممسوحُ العينِ ليسَ بناتئةٍ ولا حُجرًا فإن أُلبسَ عليكُم فاعلَموا أنَّ ربَّكم تباركَ وتعالى ليسَ بأعورَ وأنَّكُم لن تَرَوا ربَّكم حتَّى تَموتوا) أحمد (23144)، أبو داود (4320). 

پێشەوا أحمد : دەبارەی دەججال فەرموویەتی(مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ كَافِرٌ وَالْأَحَادِيثُ اَلَّتِي جَاءَتْ فِيهِ) واتە: لە نێوچەوانیدا نووسراوە كافر. ئاماژە بۆ فەرمودە سەحیحەكان لەو بارەوە دەكات وەكو: (ما بعث الله من نبي إلا أنذر قومه الأعور الكذاب، إنه أعور، وإن ربكم ليس بأعور، مكتوب بين عينيه كافر) واتە: هەموو پێغەمبەرێك ئوممەتەكەی لە دەججال وریا كردووەتەوە، دەججال چاوێكی كوێرە و پەروەردگاری ئێوە وا نییە، دەججال لە نێوان چاوانیدا نوسراوە كافر. 

ابن بطة العكبري بە ڕەحمەت بێت لە كتێبی الإبانةدا هەمان عەقیدەی پێشەوا أحمد دوپات دەكاتەوە دەڵێت:(والدجال خارج في آخر هذه الأمة لا محالة، إحدی عینیه كانها عنبة طافیة، یطأ الأرض كلها إلا مكة والمدینةویقتله عیسی بن مریم علیه السلام بباب لد الشرقي بأرض فلسطین علی قدر مسیرة میل من الرملة). 

لە ڕاستیدا دەرچوونی دەججال پێویستە باوەڕمان پێی هەبێت، چونكە لە سوننەتی صحیح دا جێگیر بووە، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (إِذَا تَشَهَّدَ أَحَدُكُمْ فَلْيَسْتَعِذْ باللَّهِ مِن أَرْبَعٍ يقولُ: اللَّهُمَّ إنِّي أَعُوذُ بِكَ مِن عَذَابِ جَهَنَّمَ، وَمِنْ عَذَابِ القَبْرِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ المَسِيحِ الدَّجَّالِ). مسلم(588). واتە لە كۆتایی التحیاة ناو نوێژدا داوامان لێكراوە پەنا بە الله بگرین لە چوار شت كە یەكێكیان شەڕو خراپەی دەججالە. 

موسوڵمان پێویستە لەو فیتنەیە خۆی بپارێزێت بە باوەڕی تەواوی بە الله تعالی و بە پەنا گرتن پێی لە فیتنەو خراپەی دەججال بە تایبەتی لە ناو نوێژەكاندا ، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (مَن حَفِظَ عَشْرَ آياتٍ مِن أوَّلِ سُورَةِ الكَهْفِ عُصِمَ مِنَ الدَّجَّالِ) مسلم: (809 و 2937). واتە: هەركەسێك دە ئایەت لەسەرەتای سوڕەتی الكهف بخوێنێت و لەبەری بكات لە شەڕی دەججال پارێزراو دەبێت. 

لە فەرموودەیەكی صحیح ی تردا هاتووە: (ذُكِرَ الدَّجَّالُ عِنْدَ النبيِّ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ، فَقَالَ: إنَّ اللَّهَ لا يَخْفَى علَيْكُم، إنَّ اللَّهَ ليسَ بأَعْوَرَ - وأَشَارَ بيَدِهِ إلى عَيْنِهِ - وإنَّ المَسِيحَ الدَّجَّالَ أعْوَرُ العَيْنِ اليُمْنَى، كَأنَّ عَيْنَهُ عِنَبَةٌ طَافِيَةٌ). أخرجه البخاري (7407)، ومسلم (169) 

دەججال یەكەم جار كە دەردەچێت بانگەشەی چاكی و چاكسازی دەكات، پاشان بانگەشەی پێغەمبەرایەتی دەكات، خۆیشی لە ڕاستیدا كافرە و لە نێوان چاوەكانیدا نووسراوە (ك ف ر ) هەموو ئیماندارێك دەیخوێنیتەوە وەكو لە سەحیحی بوخاریدا هاتووە (7131) یەك چاویشی كە چاوی ڕاستێتی دەڵێی ترێیەكە و سەر ئاو كەوتووە. مەبەستی ئەوەیە چاوی دەرپۆقیوەتە دەرەوە. 

دەركەوتنی دەججال دووەم نیشانەی گەورەیە لە نیشانەكانی بەرپابوونی قیامەت، الله تعالی فەرموویەتی: (فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا ۚ ) واتە قیامەت نزیكە نیشانەكانی دەركەوێت. 

شوێنكەوتوانی دەججال زیاتر لە جولەكە و عەجەم دەبێت وڕیژەی ژنانیش لە شوێنكەوتوانیدا ڕێژەیەی بەرز دەبێت، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (يَتْبَعُ الدَّجَّالَ مِن يَهُودِ أصْبَهانَ، سَبْعُونَ ألْفًا عليهمُ الطَّيالِسَةُ) مسلم: (2944). واتە: لە جولەكەكانی ئەسفهان حەفتا هەزار كەس شوێنكەوتووی دججال دەبن، تەیلەسانیان بەسەرەوە كە پۆشاكێكی سەرە تایبەت بە جولەكە. 

دەربارەی مانەوەی دەججال لەسەر زەویدا پرسیار لە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كرا و ئەویش فەرمووی ماوەی مانەوەكەی لەسەر زەویدا بریتییە لە: (أربعون يوماً، يوم كسنة، ويوم كشهر، ويوم كجمعة، وسائر أيامه كسائر أيامكم، قالوا: يا رسول الله! اليوم الذي كسنة تكفينا فيه صلاة يوم واحد؟!) مسلم(2937) واتە چل ڕۆژ لەسەر زەویدا دەمێنێتەوە، ڕۆژێك وەكو ساڵێك و ڕۆژێك وەكو مانگێك و ڕۆژێك وەكو هەفتەیەك و ڕۆژەكانی تر ڕۆژی ئاسایین. 

لە كۆتاییدا فەرموویەتی: (وَأَنَّ عِيسَى اِبْن مَرْيَمَ عَلَيْهِ اَلسَّلَامُ يَنْزِلُ فَيَقْتُلُهُ بِبَابِ لُـدٍّ) واتە: دوای مانەوەی بۆ ئەو ماوەیە، عیسای كوری مەڕیەم علیهما السلام لە ئاسمانەوە دادەەبەزێت - كە ئەوەش سێیەمین نیشانەی گەورەی قیامەتە - دادەبەزێت وهەردوو دەستی خستووەتە سەر باڵی مەلائیكەتێك، لەلای منارە سپییەكەی ڕۆژهەڵاتی شاری دیمەشق، لە كاتی نویژی بەیانیدا و لەو كاتەدا هەندێ لەوانەی نوێژ دەكەن داوای لێ دەكەن پێشوێژیان بۆ بكات ، بەلام ئەو رازی نابێت و دەڵێت قامەت بۆ ئێوە كراوە، عیسا علیه و السلام كە دادەبەزێت لە باب لد مەسیحی دەججال دەكوژێت، دەججال كە عیسا علیه السلام دەبینێت وەكو خوێ دەتوێتەوە، بەڵام عیسا علیه السلام پیش ئەوەی ئەو خۆی بمرێت دەیكوژێت. 

عیسا علیه السلام لەپاش كوشتنی بۆ دەججال لەناو خەڵكیدا دەمێنیتەوە و حوكم دەكات، لەسەردەمی ئەویشدا نیشانەی چوارەمی گەورەی ڕۆژی قیامەت دەردەكەوێت كە بریتییە لە دەچوونی یأجوج ومأجوج. كە دوو ئوممەتی كافرن و ژمارەیان گەلێك زۆرن.