#چل_پەیام_بۆئافرەتان: 19 وەڵامی گومانێک دەربارەی فرەژنی فرەژنی یان چەند ژنی، کە لە زاراوەی شەرعدا (تعدد الزوجات)ی پێ دەوترێت، حەقیقەتێکە لە ئیسلامدا بە بەڵگەی قورئان وسوننەت و ئیجماعی ئوممەت جێگیر بووە، الله تعالی فەرموویەتی: (وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَى فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا ) النساء/3 . هەروەها فەرموودەکانی پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم وسوننەتی كردەیی و وکۆدەنگی زانایان وسەرانی ئوممەتی ئیسلامی لەسەر ئەوەیە. بەڵام وەکو لە جێگەیەكی تریشدا بە شیکراوەیی باسمان کردووە، مەسەلەی (تعدد الزوجات) بە مەرجەکانی خۆی دەبێت کە ئەویش توانای ڕاگرتنی دادگەرییە لە نێوان هاوسەران و توانای نەفەقە وخەرجکردن ودابین کردنی پێویستییەکانە. لە ئیسلامیشدا فرەژنی لە چوارچێوەی کۆمەڵێک حیکمەت وهۆکاری پێویستدا تەشریع کراوە، لەوانە: * فرەژنی ڕێگەیەکە بۆ زۆربوون وبەهێزیوونی ئوممەتی ئیسلام. * فرەژنی هۆکارێکە بۆ چارەسەرکردنی زۆریی ڕێژەی ئافرەتان بەراورد بە پیاوان. * فرەژنی چارەسەرێکە بۆ مانەوەی کچان وئافرەتان لە کۆمەڵگادا بەبێ هاوسەرگیری کە جۆرەها کێشەو گرفتی لێ دەکەوێتەوەو. * مەعلومە كە پیاوان بە هۆی بەشداریکردنیان لە جەنگ و بە هۆکاری تر، زیاتر ڕووبەڕووی مردن دەبنەوەو، بەوەش ناهاوسەنگی بەردەوام هەیە لە نێوان ڕێژەو ژمارەی پیاوان و ژناندا. * وەکو حەقیقەتێکی فیتری وپێکهاتەی فەسیۆلۆجی پیاوانیش، زۆر جار پیاوان بە یەک ئافرەت پێویستییە جەستەییەکانیان دابین نابێت وئەگەر بە ڕێگەی فرەژنی حەڵاڵ چارەسەر نەكرێت، بۆیان هەیە پەنا بۆ ڕێگای حەرام ببەن وبکەونە هەڵدێری فەساد و تاوانەوە، * ئەمە جگە لەوەی ئافرەت جاری وا هەیە نەخۆشە وبەچەندین حاڵەتی تری سوڕی مانگانە و دوو گیانی و حاڵەتی تردا تێدەپەڕێت، ، یان هەندێ جار نەزۆکەو مناڵی نابێت، یان بێوەژنەو مناڵی بەسەراکەوتووەو پێویستی بە پیاوێکە بەڕێوەی ببات. * هەندێ جاریش فرەژنی دەبێتە هۆكاری نزیک بوونەوەی دوو خێزان ودوو بنەماڵە پێکەوەو، وەکو زانایان ولێکۆڵەرەوە دادگەرو ڕاستگوکان بەدواداچوونیان بۆ کردووە، فرەژنی لەسەر ئاستی تاک وکۆمەڵ وبۆ پیاوان و ژنان وبۆ چارەسەرکردنی کێشەی قەیرەیی وکەمکردنەوەی فەساد لە کۆمەڵگادا، سوودو شوێنەواری باشی گەلێک زۆرە، ئەگەریش بوترێت دەبێتە مایەی کێشەو درووست بوونی ناتەبایی لە خێزاندا، لەڕاستیدا ئەو ئەگەرە لە حاڵەتی یەک هاوسەریشدا هەر بوونی هەیە وئەگەر فرەژنی بەو شێوە ئەنجام بدرێت کە ئیسلام دایناوە چارەسەرە وبەسوودی تەواوی کۆمەڵگا دەگەڕێتەوە، لێرەدا نەیارانی ئیسلام لەبەر ئەوەی ئامانج و مەبەستیانە فەساد و بێ ڕەوشتی لە ناو كۆمەڵگادا بڵأو بێتەوە، گومانێک باس دەکەن و بەسەرهاتی ڕێگەنەدانی پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم دەهێننەوە بۆ عەلی الله لێی ڕازی بێت، کە ژن بەسەر فاتیمەی خێزانیدا بهێنێت الله لێی ڕازی بێت، لە كاتێكدا ئەوان باوەڕیان بە پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم و بە دینەكەشی نییە و بە هەموو توانایەكیان دژایەتی ڕەوشت وئاكارە جوانەكان دەكەن و كار بۆ بێ ڕەوشت كردنی خەڵكی ئەكەن. بە کورتی دەڵێن ئەگەر فرەژنی بابەتێکی شەرعی وڕێگە پێدراوە، بۆچی پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم ڕێگەی بە زاواکەی خۆی نەدا ژن بەسەر کچەکەیدا بهێنێت؟ وەڵامی ئەو گومانەش بە کورتی ولەژێر ڕۆشنایی ڤسەی زانایاندا بەم شێوەیە: 1- فەرموودەی ڕازی نەبوونی پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم لەسەر ژنهێنانی عەلی بەسەر فاتیمەدا الله لێیان ڕازی بێت، فەرموودەیەكی صحیح ە، لە هەردوو سەحیحی بوخاری و موسلیمدا ڕیوایەت كراوە. 2- بە ڕوونی و بە ڕاشكاری لە فەرموودەكەدا دەردەكەوێت، كە پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم كێشەی لەگەڵ فرەژنیدا نەبووە و فەرموویەتی فرەژنی حەڵاڵە و من حەرامی ناكەم: (لست أحرم حلالاً ولا أحل حراماً) واتە من شتێك حەڵاڵ بێت حەرامی ناكەم وحەرامیش حەڵاڵ ناكەم، واتە لەو ناڕازیبوونەیدا علیه الصلاة والسلام مەبەستێكی تری بووە دوو لە مەسەلەی تعدد و چەند هاوسەری. 3- هۆكاری یەكەمی ناڕازیبوونی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كە لەفەرموودەكەدا دەردەكەوێت ئەوەیە، هاوسەرگیری عەلی لەگەڵ كچی ئەبوجەهلدا، دەبووە مایەی ئازار، بۆ فاتیمەی كچی، بۆیە فەرمووی (فَإِنَّمَا هِيَ بَضْعَةٌ مِنِّي ، يُرِيبُنِي مَا أَرَابَهَا ، وَيُؤْذِينِي مَا آذَاهَا) . رواه البخاري (5230) ، ومسلم (2449) . واتە فاتیمە کچم پارچەیەكە لە من، ئازاردانی ئەو ئازاردانە بۆ من، ئەوەی كچەكەم بێ تاقەت بكات منیش بێ تاقەت ئەكات، الله تعالی لە قورئاندا ئازادانی پێغەمبەری صلی الله علیه و سلم حەرام كردووە وفەرموویەتی: (وَمَا كَانَ لَكُمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ ) الأحزاب:53. 4- هۆكاری تری سەرەكی بۆ ناڕازیبوونی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ئەوە بوو كە عەلی كچی ئەبو جەهلی دوژمنی ئیسلامی هەڵبژاردبوو بیكات بە هاوسەری خۆی و بیهێنێت بەسەر فاتیمەدا، بۆیە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرمووی: «لا تَجتَمِعُ بِنتُ رَسولِ اللهِ وبِنتُ عدُوِّ اللهِ عندَ رَجلٍ واحدٍ» واتە نابێت كچی رسول الله و دوژمنی الله لە یەك ماڵدا كۆ ببنەوە. 5- پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم دەیزانی ئەو هاوسەرگیرییە لەگەڵ كچی ئەبو جەهلدا دەبێتە مایەی فیتنەی فاتیمەی كچی لە دینەكەیدا بۆیە ڕێگری لێ كرد: ( وَأَنَا أَتَخَوَّفُ أَنْ تُفْتَنَ فِي دِينِهَا ) البخاري (3110). واتە دەترسم زەواجی عەلی لەگەڵ كچی أبو جهل دا ببێتە مایەی تاقیكرنەوەیەكی سەخت لەسەر كچەكەم لە دینەكەیدا. 6- لەوانەیە وەكو پێشەوا النووي دەڵێت: ( وَيَحْتَمِلُ أَنَّ الْمُرَاد تَحْرِيم جَمْعهمَا ... وَيَكُون مِنْ جُمْلَة مُحَرَّمَات النِّكَاح : الْجَمْع بَيْن بِنْت نَبِيّ اللَّه وَبِنْت عَدُوّ اللَّه) شرح صحيح مسلم " (8/199). واتە وەکو حوکمێکی شەرعی پێدەچێت لە بنچینەوە كۆبوونەوەی كچی پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم وكچی دوژمنێكی ئیسلام وەكو أبو جهل خۆی لە خۆیدا حەرام و نادرووست بێت. 7- ئەو ناڕازیبوونەی پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم وەكو ابن حبان دەڵێت بە هۆی پلەو پایەی بەرزو تایبەتی فاتیمە بووە الله لێی ڕازی بێت كە نابێت و نەشیاوە لەگەڵ كچی ئەبوجەهلدا لەیەك ماڵدا كۆببنەوە: (وإنما كرهه صلى الله عليه وسلم تعظيماً لفاطمة ، لا تحريما لهذا الفعل). "صحيح ابن حبان" (15/407). 8- ابن حجر العسقلاني - وەكو محمد صالح المنجد الله ڕزگاری بكات لێی دەگێڕێتەوە - فەرموویەتی بە دووری ناگرم ئەو حاڵەتە یەكێك بێت لە تایبەتمەندییەكانی رسول الله صلی الله علیه و سلم كە زاواكانی بۆیان نەبێت ژن بەسەر كچەكانیدا بهێنن و، لەوانەشە حاڵەتەکە تەنها تایبەت بێت بە فاتیمەوە الله لێی ڕازی بێت.: (والذي يظهر لي أنه لا يبعد أن يُعدَّ في خصائص النبي صلى الله عليه وسلم أن لا يتزوج على بناته ، ويحتمل أن يكون ذلك خاصاً بفاطمة رضي الله عنها) "فتح الباري" (9/329) . ڕاستییەكیشە هەموو كەس دەیزانێت کەوا هیچ حاڵەتێكی تری هاوشێوەی ئەو حاڵەتە جارێکی تر تا ڕۆژی قیامەت درووست تابێتەوە، ، چونكە نەكەس دەبێتە پێغەمبەر و نە هیچ كچێكیش دەبێتە كچی پێغەمبەر. 9- فاتيمە الله لێی ڕازی بێت سەرگەوەری ئافرەتانی بەهەشتە و بەوەی كەوا كچی پێغەمبەرە صلی الله علیه و سلم واتە كچی باشترین مرۆڤە بە ڕەهایی ومێردەكەشی بەهەمان شێوە خاوەن پلەو پایەی بەرزو مەزنە، ، هاوكات لەبەر ئەوەی ئەبو جەهلیش كەسێكی نەفرەت لێكراوەو دوژمنی سەرسەختی ئیسلام بووە ، خاوەنی نزمترین پلەو پایەیە و خرپترین كەسە، بۆیە نەشیاوو ناشاییستە بوو كە كچی باشترین كەس و خراپترین كەس لە یەك ماڵدا پێكەوە ژیان بەسەر ببەن. 10- هەندێك لە زانایان باسی ئەوەشیان كردووە كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كاتی خۆی مەرجی ئەوەی لەسەر عەلی داناوە كە ژن بەسەر فاتیمەدا نەهێنێت، بۆیە كە عەلی ئەو نیازەی كردووە ژن بهێنێت پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ناڕەزایی دەربڕیوە وبە وەعدەکەی خۆی وابەستەی کردووە و هاوكات ئەمەك و وەفای زاوایەكی تری خۆی باسكردووە لە فەرموودەکەدا و وەکو نموونە هێناوێنتییەوە كە ناوی أبو العاص بن الربيع بووە، وەكو ئەوەی بڵێت تۆ بەئەمەك نەبووی بۆ پەیمانی ژن نەهێنانت بەسەر فاتیمەدا. 11- هەندێ لەزانایان وەكو ابن التین، وەكو لە فتح الباري دا هاتووە، فەرموویانە ناڕەزایی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە بەر خۆشەویستی عەلی بووە، چونكە پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم خاوەن و وەلی ئەمری عەلی ش بووە و بەرپرس بووە لەوەی چی بەرژەوەندی دنیاو قیامەتی ئەوی تێدایە ئەوە بکات، واتە دەیزانی بەو ئازارەی بە ژنهێنانەكەی عەلی بە فاتیمە دەگات و بەتایبەتی كە كچی ئەبو جەهلیش بێت ئازار بە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم دەگات، بەوەش عەلی تاوانبار دەبێت، چونكە هەركێ ببێتە هۆكاری خەفەتبار بوونی رسول الله صلی الله علیه و سلم سنووری تێپەڕاندووەو الله تعالی ی لە خۆی تورە كردووە. 12- ئەم هۆكارانەی سەرەوە بە تێكڕا، یان بەشێكیان بە جیا جیا، بوون بە مایەی ناڕازیبوونی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم كە عەلی زاوای ژن بەسەر كچەكەیدا بهێنێت، ئەگینا فرەژنی شەریعەتێكی كارپێكراو بووە لە سەردەمی پێغەمبەرایەتی و لەسێ سەدە باشەكانی ئیسلام لەسەردەمی سەلەف و لە هەموو سەردەمانی تری ئیسلامدا، ئەگەر ئەو بەسەرهاتە حاڵەتێكی تایبەت و بۆ بۆنەو دۆخێكی دیاریكراو نەبوایە، دەبوو كەمترین كاریگەری لەسەر شەریعەتی چەند ژنی بەجێ بهێشتایە لە ئیسلامدا. 13- لە كۆتاییشدا مەسەلەیەكی گرنگ هەیە دەبێت ئافرەتان وریای بن وزۆر بیری لێ بکەنەوە، ئەویش ئەوەیە موسوڵمان دەبێت عەقیدەو باوەڕی وابێت، كە پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم بەهیچ شێوەیەك نادادگەری و هەڵەی شەرعی و كاری ناشاییستەی لێ ناوەشێنیتەوە، بەڵگو هەموو شتێك كە ئەنجامی دەدات بێ حیكمەت نییە و كاردانەوەی ئەو هاوشێوەی كاردانەوەی مرۆڤی ئاسایی نییە، بۆیە هەر جۆرە ڕەخنەو گومانێك لە فەرمان وحوکمی رسول الله صلی الله علیه سلم ڕێگای بەدبەختی و تیاچوونە بۆ موسوڵمان، لەبەر ئەوەی الله تعالی فەرموویەتی ئیماندار بۆی نییە حوکمی الله وپێغەمبەرەکەی ڕەت بکاتەوە وتەنانەت نابێت لە دڵیشەوە پێی ناخۆش بێت وبەهەڵەی بزانێت:(وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ۗ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبِينًا) الاحزاب:36. هەروەها لەبەر ئەوە رسول الله لە خۆیەوە هیچ ناڵێت وهیچ ناکات ئەگەر مەسەلەکە پەیوەندی بە دین وشەرعەوە هەبێت (وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَىٰ) النجم:3-4.