#وانەكانی_مێژوو: 2 سەرەتای بەزینی گەورە لێرەوە بوو! یەكەمین تێكشكانی سەختی موسوڵمانان و بەزینیان لە ڕووی هێزو فیكرو عەقیدەشەوە، لەو ساتەوە دەستی پێكرد كە ناپلیۆن بە سوپایەكی دەریایی گەورەو بە كەرەستەی شەڕو بە تۆپ و تەقەمەنی نوێی زۆر پێشكەوتووتر لەوەی لای موسوڵمانانی میسر و دەوڵەتی مەمالیك هەبوو لەو سەردەمەدا و لە كەناری دەریای سپی ناوەڕاستەوە لە ئیسكەندەرییە لە ساڵی1798م میسری بە زەبری هیز داگیر كرد. موسولمانانی میسر بەرگرییەكی سەرسوڕهێنەریان كرد و ئازایەتییەكی زۆریان نیشاندا، بەڵام لەبەر ئەوەی هێزەكە نابەرانبەر بوو، لەلایەكی تریشەوە لەبەر ئەوەی جەهل تەشەنەی كردبوو لە میسر و بنچینەی عەقیدەو بیروناوەڕ لەناویاندا وەكو پێویست پتەونەبوو، بۆیە دواجار دوو جۆر شكستی تاڵ و مێژوویی سەختیان تووش بوو، یەكەمیان لە ڕووی سەربازییەوە تیكشكان و دووەمیش لە ڕووی دینەكەشیانەوە نەیانتوانی لە ئاستی پێویستدا بن و بەرگەی فیتنەی ئەو پەلامارەی ناپلیۆن بگرن كە بە هەموو واتایەك شۆرشێك بوو لە نوێگەری و هێنانی چاپخانە و كتێب و داهێنانی شانۆ و دەرخستنی جەستەی ئافرەت لە شوێنە گشتییەكان و بە كورتی سیستمێكی نەبیستراو و نەبینراوی هێنایە میسرەوە و لە پاش دەرچوونیشی هەمووی بۆیان بەجێ هێشت و توانی بە تەواوی سەر لە بە شێكی زۆر لە موسوڵمانان تێكبدات و چەمكەكانیان لەلا بشێوێنێت و زۆرێك لە بابەتە جێگیرەكانی ئیسلام لە دیدیاندا تێكبدات! بەو شێوەش میسر وەكو چۆن پێشەنگی موسوڵمانێتی بوو، بەهەمان شێوە بوو بە پێشەنگی بلاوكردنەوەی بێ دینی و بێ ڕەوشتی و بۆ وڵاتە عەرەبییەكانی تر. ناپلیۆن ئەگەرچی زۆر لە میسر نەمایەو و دوای سێ ساڵ شكستی لە جەنگی ئەبوقیردا، پاشەكەشەی پێكرا و لەناو میسردا وەكو هیز بوونیان نەما، بەڵام خراپترین كاریگەری لەپاش خۆی بەسەر موسوڵمانان و دینی ئەوانەوە بە جێ هێشت، چونكە ناپلیۆن یاسایەكی بە زۆر سەپاندە سەر موسوڵمانانی میسردا كە زۆربەی لە یاسای فەرەنسی عەلمانی وەرگیرابوو، جگە لە هەندێ بواری باری كەسایەتی نەبێت كە لە شەریعەتی ئیسلامەوە وەرگیرابوو، ئینجا بەو چاپخانەش كە لەگەڵ خۆی بردی ودوای خۆیشی لە میسر بەجێما، هەروەها بە هۆی زانا و شارەزایەكی زۆر كە لەو حەملەدا لەگەڵی بوون، هەموو ئەوانە بووە مایەی جۆرێك لە كرانەوەی میسرییەكان لەسەر شارستانی ڕۆژئاوا، جا هەندێ لەو كرانەوە بە سوود بوو بۆ دونیایان و زۆربەشی زیانێكی گەورە و سەرلێ تێكدانێكی خراپ بوو بۆ خەلكی میسر . چونكە ئەو گۆڕانكارییە گەورانە شۆڕشێكی فیكری سەیری لەلای خەڵكی میسر و دواتر جیهانی ئیسلامی دروست كرد، بەتایبەتی - كە ئەمەیان لە هەمووی ترسناكتر بوو - ناپلیۆن توانی لە پاش خۆی كەسانێك دروست بكات و بەجێبهێڵێت هەر لە خودی میسرییەكان لە ناپلیۆن زیاتر دژایەتی ئیسلام بكەن هەر لە محمد علي وكوڕەكانی كە پێشەنگی دژایەتی ئیسلام بوون و كەسانی وەكو رفاعة الطهطاوي كە ئەویش گەورەترین شوێنەروای خراپی بوو لەو بارەوە و تا دەگاتە دكتۆر طه حسین و سلامة موسی مصطفی عبدالرازق و زۆرێك لەمانەی ئیستاش كە بەرهەمی ئەوانن و لە كاسەی سەری ئیسلامدا ئاودەخۆنەوە لە نەوەكانی ئەوانن. ئێستاشی پێوە بێت هەموو هەوڵ و كۆششێكیان بۆ نامۆكردنی ئیسلام و دورخستنەوەی موسوڵمانانە لە دینەكەیان. لە شتە سەیر و سەرنج راكێشەكان ئەوەیە ناپلیۆن لەو ماوەی كە لە میسردا مایەوە سوور بوو لەسەر ئەنجامدانی هەموو شتێك زیانی بۆ دینی ئیسلام و موسوڵمانان هەبێت لەوانە زیندوو كردنەوەی بیدعە، لە كتێبەكانی مێژووی ئەو سەردەمەدا هاتووە كە نابلپیۆن پرسیاری كردووە لە خەڵكی بۆچی وازتان لە زیندوو كردنەوەی یادی لە دایكبوونی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم هیناوە چونكە لە دوای داگیكردنی میسر ئەو مەڕاسیمە لە میسر نەما، ئەوانیش وتیان لەبەر ئەو بارودۆخەیە، ئەویش بودجەی بۆ ئەوە مەبەستە دیاری كرد و هانیدان ساڵانە لە كاتی خۆیدا ئەو یادە بكرێتەوە و سەربازە فەرەنسییەكانیش بەشدارییان دەكرد لەگەڵ خەڵكیدا. إحسان برهان الدین 6 جمادى الآخر 1443 2022-1-9