له‌ تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا هه‌ندێ تێبینی و په‌یام وڕاستكردنه‌وه‌ی زمانه‌وانی و شه‌رعی بڵاو ده‌بێته‌وه‌ و هه‌ندێك له‌ به‌كارهێنه‌رانیش به‌بێ سێ و دوو بڵاوی ئه‌كه‌نه‌وه‌، جا جاری وا هه‌یه‌ ئه‌و زانیارییه‌ هه‌ڵه‌یه‌ یان ئه‌سڵی نییه‌ یان ته‌نانه‌ت جاری وا هه‌یه‌ پیلانێكه‌ بێ ئه‌وه‌ی به‌ خۆت بزانیت به‌شدار ئه‌بێت له‌ جێبه‌جێكردنیدا. بۆ نموونه‌ جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ گوایه‌ وشه‌ی (مطر) له‌ قورئان و له‌ سوننه‌تدا هه‌میشه‌ بۆ عذاب و بۆ سزا هاتووه‌ و خه‌ڵكی به‌وه‌ نازانن، پێش ده‌رخستنی ڕاستی ئه‌م باسه‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ بزانیت هه‌موو زانیارییه‌ك له‌ فه‌یسبوك و له‌ ڕیگه‌ی گه‌ڕانی گوگڵ جێگای گومانه‌ ئه‌گه‌ر سه‌رچاوه‌كه‌ی به‌ڕوونی ئاماژه‌ بۆ سه‌رچاوه‌كه‌ی نه‌كرابێت، واته‌: هیچ وه‌رمگره‌ به‌ بێ ئه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌كه‌ی به‌ڕاست و درووستی له‌گه‌ڵ زانیارییه‌كه‌دا نه‌بێت، به‌ڵكو له‌و حاڵه‌ته‌شدا هه‌ر پێویسته‌ وردبیته‌وه‌ بزانه‌ ئه‌و سه‌چاوه‌ درووست كراو نیه‌ به‌ فۆتۆشۆپ و به‌رنامه‌ی له‌و شێوه‌. سه‌باره‌ت به‌ وشه‌ی (مطر) ئه‌گه‌ر چی زۆرتر له‌ قورئاندا بۆ عذاب و سزا به‌ كارهاتووه‌، به‌ڵام له‌ هه‌مان كاتدا بۆ پچه‌وانه‌كه‌شی به‌كارهاتووه‌ و هیچ كێشه‌یه‌ك نییه‌ وشه‌ی مطر له‌ خه‌یرو چاكه‌دا به‌كاربهێنرێت و به‌كاریش هاتووه‌. - ڕاسته‌ زۆربه‌ی به‌كارهێنانی قورئان بۆ وشه‌ی (مطر) بۆ سزا بووه‌، به‌ڵام زانایان ئه‌م ئایه‌ته‌یان جیا كردووه‌ته‌وه‌ و فه‌رموویانه‌ ئه‌مه‌یان بۆ سزا نییه‌، سفیان بن عیینة فه‌رموویه‌تی: (ما سمي الله مطرا في القرآن إلا عذابًا) واته‌: الله تعالی وشه‌ی (مطر) ی له‌ قورئاندا ته‌ناه بۆ سزا و ئه‌شكه‌نجه‌ هێناوه‌ته‌وه‌! به‌ڵام زانایان وه‌كوابن حجر له‌ فتح الباري: (1/ 189)، السيوطي له‌ الاتقان دا: (2/ 164)، هه‌روه‌ها له‌ كتێبی (معترك الأقران)(3/ 458) فه‌رموویانه‌: ئه‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌ چی لێ ده‌كه‌یت(إن كان بكم أذى من مطر) كه‌ بۆ سزا نه‌بووه‌ و بارانی ره‌حمه‌ت بووه‌ چونكه‌ ئه‌و (أذی) مه‌به‌ستی سزا نییه‌ وه‌كو مه‌علومه‌ و په‌یوه‌ندی به‌ هه‌ڵگرتنی چه‌كه‌كانه‌وه‌ هه‌بووه‌ له‌لایه‌ن موسوڵمانانه‌وه‌ ئینجا گومانی تێدا نییه‌ له‌ زمان و شیعری عه‌ره‌بیدا وشه‌ی (مطر) بۆ ڕه‌حمه‌ت و بۆ سزایش بۆ خێرو بۆ شه‌ڕ به‌بێ جیاوازی هاتووه‌، بۆ نموونه‌ له‌ سوننه‌تدا: له‌ هه‌ردوو سه‌حیحی بوخاری و موسلیمدا هاتووه‌: (مطرنا بفضل الله ورحمته) وه‌ك دیاره‌ مطر بۆ ڕه‌حمه‌ت به‌كارهاتووه‌. عن زيد بن خالد رضي الله عنه، قال: خرجنا مع رسول الله صلى الله عليه وسلم عام الحديبية، فأصابنا مطر ذات ليلة، فصلى لنا رسول الله صلى الله عليه وسلم الصبح، ثم أقبل علينا فقال: أتدرون ماذا قال ربكم؟. قلنا: الله ورسوله أعلم، فقال: " قال الله: أصبح من عبادي مؤمن بي وكافر بي، فأما من قال: مطرنا برحمة الله وبرزق الله وبفضل الله، فهو مؤمن بي، كافر بالكوكب، وأما من قال: مطرنا بنجم كذا، فهو مؤمن بالكوكب كافر بي ".، رواه البخاري: (4147). له‌م فه‌رمووده‌دا بۆ خێر به‌كارهاتووه‌ نه‌ك بۆ شه‌ڕ. هه‌روه‌ها له‌م فه‌رمووده‌دا پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم مێزه‌ره‌كه‌ی له‌سه‌ر سه‌ری لابردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی مطر ی به‌ركه‌وێت: عن أنس، قال: قال أنس: أصابنا ونحن مع رسول الله صلى الله عليه وسلم مطر، قال: فحسر رسول الله صلى الله عليه وسلم ثوبه، حتى أصابه من المطر، فقلنا: يا رسول الله لم صنعت هذا؟ قال: لأنه حديث عهد بربه تعالى، رواه مسلم: (2/ 615). به‌هه‌مان شێوه‌ ئه‌م فه‌رمووده‌ش ك له‌ بوخاری و موسلیمدا هاتووه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی له‌ سوننه‌تدا مطر به‌ هه‌ردوو واتاكه‌ هاتووه‌: وعَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، أَنَّ رَجُلًا دَخَلَ الْمَسْجِدَ يَوْمَ جُمُعَةٍ، مِنْ بَابٍ كَانَ نَحْوَ دَارِ الْقَضَاءِ، وَرَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَائِمٌ يَخْطُبُ، فَاسْتَقْبَلَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَائِمًا، ثُمَّ قَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ هَلَكَتِ الْأَمْوَالُ، وَانْقَطَعَتِ السُّبُلُ، فَادْعُ اللهَ يُغِثْنَا، قَالَ: فَرَفَعَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَدَيْهِ، ثُمَّ قَالَ: اللهُمَّ أَغِثْنَا، اللهُمَّ أَغِثْنَا، اللهُمَّ أَغِثْنَا . قَالَ أَنَسٌ: وَلَا وَاللهِ مَا نَرَى فِي السَّمَاءِ مِنْ سَحَابٍ وَلَا قَزَعَةٍ، وَمَا بَيْنَنَا وَبَيْنَ سَلْعٍ مِنْ بَيْتٍ وَلَا دَارٍ. قَالَ: فَطَلَعَتْ مِنْ وَرَائِهِ سَحَابَةٌ مِثْلُ التُّرْسِ، فَلَمَّا تَوَسَّطَتِ السَّمَاءَ انْتَشَرَتْ، ثُمَّ أَمْطَرَتْ !! رواه البخاري (1014) ومسلم (897) . هه‌روه‌ها له‌ شیعری سه‌رده‌می جاهیلی و دوای ئه‌وانیش به‌رده‌وام وشه‌ی مطر چۆن بۆ واتای شه‌ڕ و خراپه‌ به‌كارهاتووه‌ به‌هه‌مان شێوه‌ بۆ واتای باشه‌ و ڕه‌حمه‌ت به‌ كارهاتووه‌ وه‌كو زهیر بن ابي سلمی ده‌ڵێت ( شرح دیوان زهیر ص 134): فاستمطروا الخير من كفيه إنهما *** بسيبه يتروى منهما البعد مبارك البيت ميمون نقيبته *** جزل المواهب من يعطي كمن يعد له‌ كۆتاییدا ئه‌ڵێم: گومانی ئه‌گه‌رچی وه‌كو وتمان وشه‌ی مطر له‌ قورئاندا زیاتر بۆ عذاب به‌كارهاتووه‌، به‌ڵام له‌ هه‌مان كاتدا بۆ خێریش به‌ كارهاتووه‌، له‌ زمانی عه‌ره‌ب و له‌ سوننه‌تیشدا جیاوازی نه‌كراوه‌ له‌ به‌كارهێنانی مطر بۆ شه‌ڕو بۆ خێریش له‌ هه‌مان كاتدا بێ ئه‌وه‌ی تایبه‌ت بكرێت به‌ سزا و ئه‌شكه‌نجه‌وه‌. بڕوانه‌: - هل استخدم لفظ (المطر) في القرآن للعذاب فقط ؟/ محمدصالح المنجد. - الفرق بين المطر والغيث في الاستعمال/ مركز افتوی..اسلام ویب. - دلالة المطر في الشعر الجاهلي/ عادل بودیار. إحسان برهان الدین 2018-6-26