هەندێ كەس كە جاری وا هەیە بەناو مەلا و مامۆستای ئایینیشن، یان كەسانێكن لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا بانگەاوز دەكەن بەڵام وێڵن بەدووی ناوبانگ دەركردن و هەموو خەم و هیوا وئاواتێكیان ئەوەیە بەهەر نرخێك بێت خەڵكی بە قسەكانیان پێبكەنن و پێیان بوترێت قسەخۆش و لایك وكۆمێنتی پێ كۆبكەنەوە، دەچن دوعا و نزاو پاڕانەوە كە لە بنچینەدا دەبێت بە زەلیلی و ملكەچی و بە گریانەوە بكرێت بۆ ئەوەی الله بەزەیی پێیاندا بێتەوە و دوعاكەیان گیرا ببێت، ئەوان دەچن بە شێوەیەكی نوكتە ئامێز وگاڵتەجاڕی و پێكەنیناوی دوعاكە دەكەن، بەڵكو جاری وا هەیە لەسەر مینبەرەكانەوە بەو شێوە گألتەئامێز و ناشیرینە دوعا دەكەن و خەڵكی مزگەوتیش وەكو هاریكاری لەگەڵ ئەو كارە نابەجێیەدا بەدەنگی بەرز وەكو وەڵامدانەوە ئامین بۆ دوعاكانیان دەكەن، ئەوەش سەرپێچییەكە دەچێتە بواری عەقیدەو بیروباوەڕەوە، هەرگیز لە كەسی موسوڵمان ناوەشێتەوە ئەو كارە نابەجێیە ئەنجام بدات، چونكە ئەوە جۆرێكە لە بێ ئەدەبی بەرانبەر پەروەردگاری زەوی و ئاسمانەكان. 

نزا و دوعا كردن چەكی ئیماندارە و عیبادەتێكە بۆ پەروەردگاری خۆی ئەنجامی دەدات، الله تعالی فەرموویەتی: (وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ ) غافر:160. هەروەها پێغەمبەر صلی الله علیه وسلم دوعای بەوە وەسف کردووە کە عیبادەتە و فەرموویەتی: (الدعاء هو العبادة) أخرجه أبو داود (1479 )، والترمذي (2969 )، وابن ماجة (3828 ). كەوابێت بە هیچ شێوەیەك درووست نییە بۆ موسوڵمان دوعاكردنی بە شێوازێكی سوعبەت و گاڵتەجاڕی ئەنجام بدات، ئەگەر وا بكات ئەوە دین و ئیمانی خۆی خستووەتە مەترسییەكی گەورەوە و پێویستە تەوبە بكات وچۆن بە ئاشكرا ئەو بێ ئەدەبییەی بەرانبەر الله وعیبادەتی نزا وپاڕانەوە كردووە، ئاوها بە ئاشكرا تەوبەو پەشیمانی خۆی لەو كارە ناپەسەندە ڕابگەیەنێت وفرمێسكی پەشیمانی وپاشگەزبوونە لەو كارە نابەجێیەی هەڵوەرێنێت. 

هەندێكی تر لەو شێوازە دوعایانەی كە گاڵتەجاڕی و بێ ئەدەبی بەرانبەر الله پێوە دیارە، ئەوەیە كە لەسەر زاری مامۆستای بابەتە جیاجیاکانی قوتابخانە و بەتایبەتی لەسەر زاری مامۆستای زمانی عەرەبی دەكرێت و فاعل و مفعول و جار و مجرور و ئەو شتانەی تێدا بە شێوەیەکی گاڵتە جاڕی بەكاردێت بۆ پێكەناندنی خەڵكی یان بۆ داهێنانی سەیروسەمەرە و سەرنج ڕاكێشانی خەڵكی بە شێوەیەکی وا نزم. 

گومانی تێدا نییە ئەو شێوازە دوعایانەی كە بەو شێوە دەكرێت پێچەوانەی ئەو ئادابانەیە كە بەندە لە كاتی دوعاكردندا دەبێت پێوەی دیار بێت لە سەنگینی ونیشاندانی ملکەچی و زەلیلی، بەڵكو زۆر بێ منەت دەردەكەوێت و الله و ئایەتەكانی دەكاتە ئامرازێک بۆ پێكەنین و پێكەناندنی خەڵكی. 

هەر نزیک لەم باسەوە موسیبەتێكی تریش لەم بارەوە بوونی هەیە، كە خەڵكی دەرک بە ئاستی ترسناكی لەسەر دینەكەیان ناکەن ئەویش مەسەلەی گێڕانەوەی نوكتەیە كە لە پێناو پێكەناندنی خەڵكیدا الله و دین و پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم و پیرۆزییەكانی ئیسلام دەكەنە ڕێگا و هۆكارێك بۆ ئەو مەبەستە نزمە، واتە نوكتەكە دەربارەی مەلائیكەت و بەهەشت و دۆزەخ و ئەو بابەتە عەقیدییانەیە دەگێڕنەوە، نوکتە خۆی لە بنچینەدا درۆیە وموسوڵمانی بەڕێز وسەنگین و وابەستە بە شەرع خۆی لێ بە دوور دەگرێت، چجای بابەتەکەشی ئەو پیرۆزییانە بێت. 

بۆی هەیە كەسێك بە گێڕانەوەی نوكتەیەك كە گاڵتەی بە ئیسلام وبەهەشت ودۆزەخ تێدا بێت بەشێوەیەك لە شێوەكان دین و ئیمانی خۆی بخاتە مەترسییەوە، بۆیە دەبێت موسوڵمان زۆر وریای ئەو وشانە بێت كە لە زاری دەردەچن، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (وَإِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سَخَطِ اللَّهِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَهْوِي بِهَا فِى جَهَنَّمَ) رواه البخاري. واتە: بەندە لەوانەیە قسەی ئەوتۆ بكات كە پەیوەندی بە خەشم و توڕەیی پەروەردگارەوە هەبێت، خۆی هەر گوێیشی پێ نەدات ووابزانێت قسەیەكی ئاسایی كردووە، كەچی بە هۆیەوە حەفتا ساڵ ئەخرێتە دۆزەخەوە. 

ئازیزمان صلی الله علیه و سلم پێغەمبەر و پێشەوا وپێشەنگی ئێمەیە و دەبێت دینەكەمان لە ئەو فێر ببیین و وەربگرین، كاتێك سوعبەت و قسەیەكی خۆشی بكردایە هیچ وشەیەكی پێچەوانەی ڕاستی بەكار نەدەهێنا و هەموو سوعبەتەكەی بەقسەی ڕاستی بوو، ئەو فێرمان دەكات و دەفەرموێت: (أَنَا زَعِيمٌ بِبَيْتٍ فِي رَبَضِ الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَإِنْ كَانَ مُحِقًّا، وَبِبَيْتٍ فِي وَسَطِ الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الْكَذِبَ وَإِنْ كَانَ مَازِحًا، وَبِبَيْتٍ فِي أَعْلَى الْجَنَّةِ لِمَنْ حَسَّنَ خُلُقَهُ) رواه أبو داود. كەواتە درۆ كردن با بە سوعبەت و بۆ پێكەنین و نوكتەش بێت هەر حەرامە و قەدەغەیە، موسوڵمان هەرگیز نابێت درۆ بكات، ئەو نوكتانەش هەمووی درۆیە جا ئەگەر سەرباری ئەوەی كە درۆیە سووكایەتی بە پیرۆزییەكانی ئیسلامیش بكات ئەوە كارەساتێكە ئەو كەسە بەسەر دینی خۆیدا دەیهێنێت، ئەگەر خۆی بە موسوڵمان بزانێت. 

دیاردەیەكی ناشیرینی تریش كە تەنها لەناو كورددا بینیومە ئەوەیە، هەندێ مەلای ئاخر زەمان خەڵكی بەدەوری خۆیاندا كۆ دەكەنەوە و قسەی پێكەنین و نوكتە وبەسەرهاتی خۆشیان بۆ دەگێڕنەوە و ئەوانیش قسەكانی تەسویر دەكەن و پێی پێ دەكەنن و دەڵێن مامۆستا فڵانە بەسەرهات و فڵانە قسەی خۆشمان بۆ بگێڕەوە ئەویش بەقسەیان دەكات و خۆی و ئەو جلەش كە لەبەری كردووە بەناو دینەوە ناشیرین دەكات ئەوانیش لە قاقای پێكەنین دەدەن و ئەویش ئەەندەی تر گەرم دەبێت و نوكتە و قسەی لەو جۆرە زیاتریان بۆ ئەگێڕێتەوە، ئەوەش لە ڕاستیدا سووككردنی پێشەی مامۆستای ئایینییە كە دەبێت پیشەیەكی سەنگین و پیرۆز بێت و حەقی خۆیەتی مامۆستا بەڕێزەكان كە گرنگی بە بانگەوازی ئیسلام و بەكەسایەتی مامۆستای ئایینی دەدەن ڕێگری لەو جۆرە مرۆڤانە بكەن وبەبەرپەرچیان بدەنەوە بۆ ئەوەی ناوی مامۆستای ئایینی لەوە زیاتر ناشیرین و وێران نەبێت. 

بۆیە ئەگەر ئەو كەسانەی ئەو جۆرە كارانە دەكەن، دوعا بە زمانێكی بازاڕی و بە گاڵتە ئامێز دەكەن، یان نوكتە وقسە هەڵدەبەستن ودەیانگێڕنەوە لە پێناو پێكەنینی خەڵكی وبابەتی ئایینیشی تێدا بەكار دەهێنن، یان كەسانێك كە گوایە مامۆستایی ئایینیشن مناڵ و گەورە بەدەروی خۆیاندا خڕ دەكەن وبەگێڕانەوەی نوكتەو قسەی پێكەنیناوی لە مەجلیسێكدا نزیك لە گەعدەی گرانیبێژەكان خەریكی خۆ سووككردنن، جا ئەگەر ئەوانە جاهیل ونەزان بن پێویستە ڕاستی مەسەلەكەیان بۆ ڕوون بكرێتەوە بۆ ئەوەی دەست لەو كارە دژوارەیان لەگەڵ ئیمان و تەوحیددا هەڵبگرن، ئەگەریش حوكمی مەسەلەكە بزانن و زانستی شەرعییان هەبێت و هەر سوور بن لەسەر ئەنجامدانی ئەو كارە، ئەوا ئەوان لەسەر خەتەر و حاڵێكی زۆر خراپن وئیمانیان لە لێواری لە نێوچووندایە.