#شەرحی_أصول_السنة_ی_پێشەوا_أحمد_بن_حنبل: 24 

ڕەجم كردن بۆ ژنێكی خاوەن مێرد یان پیاوێكی ژندار حەقە 

پێشەوا أحمد بن حنبل لە درێژەی ڕوونكردنەوەی بنەماكانی ئەهلی سوننەتدا دەفەرموێت: (وَالرَّجْمُ حَقٌّ عَلَى مَنْ زَنَا وَقَدْ أَحْصَنَ إِذَا اِعْتَرَفَ أَوْ قَامَتْ عَلَيْهِ بَيِّنَةٌ، وَقَدْ رَجَمَ رَسُولُ اَللَّهِ صلی الله علیه و سلم وَقَدْ رَجَمَتْ اَلْأَئِمَّةُ اَلرَّاشِدُونَ).  

الرجم: مەبەست لە بەردباران كردنە تاكو مردن. 

المحصن: پیاوی (محصن) مەبەست لە پیاوێكی ئازادە مارەی ژنی بە شێوەیەكی شەرعی درووست بڕیبێت و چووبێتە لای و سەرجیی لەگەڵدا كردبێت، بۆ ئافرەتیش بەهەمان شێوە ئافرەتێكی ئازادە و مارەی برابێت و مێردی لە نیكاحێكی ڕاست ودرووستدا هاتبێتە لای و سەرجێی لەگەڵدا كردبێت بەو پێناسە ئیتر پێیان دەوترێت محصن، بەتەنها مارە بڕینیش نە پیاو و نە ژن نابنە (محصن) بەڵكو دەبێت گواستنەوەی تێدا بێت، مەرجیش نییە ئەو ژن و پیاوە لە ژیانی هاوسەریدا پێكەوە بن تاكو ئەو سیفەتە وەربگرن، بەڵكو ئافرەتی تەڵاقدار و ئەوەی كە مێردەكەی مردووە، یان پیاوێك ژنی تەڵاق دابێت یان ژنی مردبێت هەموو ئەوانە حیسابی (محصن ) یان بۆ دەكرێت. جا ئەگەر (محصن)ی پیاو یان ژن زینا و داوێن پێسی ئەنجام بدەن سزایان لە ئیسلامدا ڕەجم و بەردەباران كردنە تاكو دەمرن. 

بەڵگەكانی ڕەجم كردن لە شەرعدا زۆرن، لەوانە: (خُذُوا عنِّي خُذُوا عنِّي ، قدْ جعل اللهُ لهنَّ سَبِيلًا ، البِكرُ بالبِكرِ ؛ جَلدُ مِائةٍ ، و نَفْيُ سَنةٍ ، و الثَّيِّبُ بالثَّيِّبِ ، جَلدُ مائةٍ و الرَّجْمُ) مسلم: (1690). واتە لە منەوە فێر بن و دینەكەتان لە منەوە وەربگرن، چونكە الله تعالی ڕێگەیەكی بۆ ئەوانەی كە زینا دەكەن داناوە، كوڕو كچ كە پێشتر هاوسەرگیرییان نەكردوە ئەگەر زینا بكەن سەد جەڵدەیان لێ دەدرێت و بۆ دەرەوەی شوێنی نیشتنەجێبوونی خۆیان بۆ ماوەی ساڵێك شاربەدەر دەكرێن، ئەو ژن و پیاوەش كە لە ژیانی هاوسەرگیریدان یان پێشتر ژیانی هاوسەرییان پێكەوە ناوە ئەگەر زینا بكەن سەد جەڵدەیان لێ دەدرێت و دوای ئەوەش ڕەجم وبەردباران دكرێن. 

بەڵگەی تریش زۆرە لەسەر مەشروعییەتی ڕەجم كردن لەوانە: 

- (لا يحِلُّ دمُ امرءٍ مسلمٍ إلَّا بإحدَى ثلاثٍ , الزِّنَى , والنَّفسُ بالنَّفسِ , والتَّاركُ لدينِه المفارقُ للجماعةِ) مسلم (1676). لەم فەرموودەیەدا خوینی زیناكاری محصن حەڵاڵ كراوە وەكو سزایەكی شەرعی. 

بەڵگەی تریش لەسەر ئەوەی رسول الله صلی الله علیه وسلم و خەلیفەكانی دوای خۆی ڕەجمی ئەو جۆرە كەسانەیان كردووە زۆرن و لە هەردوو صحیح ی بوخاری و موسلیمدا گەیشتوونەتە ئاستی متواتر، لەوانە: 

- (قالَ عُمَرُ بنُ الخَطَّابِ وَهو جَالِسٌ علَى مِنْبَرِ رَسولِ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ: إنَّ اللَّهَ قدْ بَعَثَ مُحَمَّدًا صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ بالحَقِّ، وَأَنْزَلَ عليه الكِتَابَ، فَكانَ ممَّا أُنْزِلَ عليه آيَةُ الرَّجْمِ، قَرَأْنَاهَا وَوَعَيْنَاهَا وَعَقَلْنَاهَا، فَرَجَمَ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ، وَرَجَمْنَا بَعْدَهُ، فأخْشَى إنْ طَالَ بالنَّاسِ زَمَانٌ أَنْ يَقُولَ قَائِلٌ: ما نَجِدُ الرَّجْمَ في كِتَابِ اللهِ فَيَضِلُّوا بتَرْكِ فَرِيضَةٍ أَنْزَلَهَا اللَّهُ، وإنَّ الرَّجْمَ في كِتَابِ اللهِ حَقٌّ علَى مَن زَنَى إذَا أَحْصَنَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ، إذَا قَامَتِ البَيِّنَةُ، أَوْ كانَ الحَبَلُ، أَوِ الاعْتِرَافُ.ا) البخاري: ( 7323)صحیح مسلم: (1691). عمر الله لێی ڕازی بێت لەم فەرموودە سەحیحەدا فەرموویەتی لەوانەیە كەسانێك لە داهاتوودا نكۆڵی لە ڕەجم كردن بكەن، فەرموویەتی ڕەجم كردن لە قورئاندا بووە لەسەر ژنان و پیاوانی زیناكار، بەمەجێك بەڵگە هەبێت یان دوو گیانی لە ئافرەتەكەی دەربكەوێت یان ئیعتیراف بە تاوانەكەیان بكەن. 

هەروەها علي بن أبي طالب الله لێی ڕازی بێت ئافرەتێكی لە ڕۆژی هەینیدا رەجم كرد و فەرمووی (قد رجمتها بسنة رسول الله صلی الله علیه و سلم) البخاري: (6812). هەروەها فەرموودەكەی (ماعز) لە بوخاریدا كاتێك چوار جار شایەتی لەسەر خۆیدا كە زینای كردووە، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرمانی كرد و ڕەجم كرا. البخاري: (6815) مسلم:( 1691) (16). هەروەها ئەو ئافرەتەی كە بە (الغامدیة) ناسرا ئەویش لەلایەن پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرمانی ڕەجم كردنی دەرچوو. مسلم: (1695). هەروەها ئەو ژن وپیاوە جولەكەی كە دانیان بە زیناكردنەكەیاندانا ڕەجم كران وەكو لە سەحیحی بوخاری و موسلیمدا هاتووە. 

هەدندێ لە تاقمە گومڕاكانی وەكو خەواریج، ڕەجمی زانی محصن یان ڕەتكردووەتەوە و وتوویانە ئێمە تەنها بەوە كار دەكەین كە لە قورئاندا هاتووەو ڕەجمیش لە قورئاندا نەهاتووە، لە ڕاستیشدا حوكمی ڕجم لە قورئانیشدا هاتووە بەو شێوەی كە لە فەرموودكەی عومەردا هاتووە الله لێی رازی بێت بەڵام لەفزەكەی كە لە سوڕەتی الأحزاب دا بووە: (الشيخ والشيخة إذا زنيا فارجموهما البتة نكالا من الله والله عزيز حكيم) نەسخ بووەو حوكمەكەی هەر ماوە، هەروەها لە سوننەتیشدا بە شێوەیەكی ڕاست و درووست و بە صحیح ی هاتووە، بۆ ئەو ئافرەتەی كە چوار شایەت لەسەر زیناكەی هەبێت یان خۆی دان بەكارەكەیدا بنێت و تا كاتی جێبەجێكردنی سزاكە لەسەر دانپێدانانەكەی بمێنیتەوە وپەشیمان نەبێتەوە. 

بەڵام بۆ جێبەجێ كردنی سزای ڕەجم ئەگەر بە ئیعتیراف و دانپێدانانی بكەرەكان نەبێت، پێویستە چوار شایەت شایەتی بدەن وبلێن بەچاوی خۆمان كرداری زیناكەمان بینیوە، ئەگەر سێ كەس شاییەتی بدەن و چوارەمیان نەبێت ئەو سێ كەسە بە تۆمەتی بوختان كردن جەڵدەیان لێ دەدرێت.  

بۆ جێبەجێكردنی سزای ڕەجم زانایان فەرموویانە پێویستی بە جێبەجێبوونی سێ مەرجە: 

یەكەم: الشهادة: واتە شایەتیدان لە لایەن چوار كەسەوە زیناكردنەكەیان بەچاوی خۆیان بینیبێت، وەكو الله تعالی فەرموویەتی: (وَٱلَّٰتِى يَأْتِينَ ٱلْفَٰحِشَةَ مِن نِّسَآئِكُمْ فَٱسْتَشْهِدُواْ عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِّنكُمْ) النساء:15. هەروەها لە سوننەتیشدا بەڵگەی شایەتیدان لەسەر زینا هاتووە، بۆ نموونە ئەوەی كە لە سەحیحی موسلیمدا هاتووە كاتێك ئەو پیاوەی بە پێغەمبەری وت صلی الله علیه و سلم ئەگەر پیاوێك لەگەڵ خێزانەكەی خۆمدا ببینم مۆڵەتی بدەم تاكو چوار شایەتی لەسەر ئەگرم فەرمووی بەڵێ. 

دووەم: الإقرار: واتە دانپێدانانی بكەری زیناكە، وەكو لە فەرموودەكاندا هاتووە، بۆ نموونە ئیقراری ئەو كەسەی ناوی (ماعز) بوو، هەروەها ئەو ئافرەتەی كە زینای كرد و بە ( الغامدیة) دەناسرا.  

هەندێ لە زانایان و لە مەزاهیبە ئیسلامییەكان لە ڕۆشنایی بەڵگەكاندا فەرموویانە دەبێت چوار جار ئیعتیراف بكات لەسەر زیناكەی خۆی نەك یەك جار، هەروەها دەبێت دانپێدانانەكە بە شیكراوەیی و بەباسكردنی وردەكاری كارەكە بێت، چونكە حوكمێكی قورسی لەسەر جێبەجێ دەبێت و پێویستە هەموو شتێك ڕوون ببێتەوە. 

سێیەم: القرائن: واتە بەڵگەی تر بۆ نموونە سكپڕبوونی ئافرەتەكە كە زینای كردووە، ئەوە بەڵگەو قەرینەیە لەسەر زینا، بەڵام زانایان لەم بارەوە قسەیان هەیە و مەرج نییە هەموو دوو گیانییەك مەعنای زینا كردن بێت بە هۆی ئەگەری (وطء الشبهة) و (الإكراه)و شیكردنەوەی ئەو بابەتە لە كتێبەكانی فیقها هاتووە. 

هەروەها هەندێ لە زانایان دەڵێن (لعان) یش دەبێتە قەرینەیەك لەسەر زینا كردن، بۆ نموونە پیاوەكە لیعانی كرد و ئافرەتەكەی نكۆڵی كرد لەوەی لیعان بكات ئەوە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كە زینای كردووە، بەڵام ئەم مەسەلەش بەهەمان شیوە جێگەی خیلافە لە نێوان زانایاندا قسەو شیكردنەوەی زۆری تێدایە. مەسەلەی (اللعان) بە شیكراوەیی لە كتێبەكانی فیقهدا باس كراوە و ئێرە جێگەی شیكردنەوەەی نییە. 

درێژەی ئەم باسە بۆ كەسێك بیەوێت بە وردەكاری و بەڵگەكانەوە بیزانێت لە كتێبەكانی تەفسیر بە تایبەت لە سوڕەتی النور و هەروەها لە كتێبەكانی فەرموودەدا لە بابەتەكانی الحدود و الاعتصام بالكتاب و السنة و لە كتێبەكانی الفقه دا لە بابی النكاح دا باس كراون. 

لە ئەگەری ئەوەی ڕەخنە بگیرێت یان تێبینی ئەوە بكرێت بۆچی پێشەوا أحمد لە كتێبێكی وەها تایبەت بە عەقیدە، باسی حوكمی دز و ڕێگر و ڕەجم كردنی زیناكاری كردووە كە ئەم باسانە دەچنە بواری فیقهەوە، لە كاتێكدا باسی ناوو سیفەتەكانی الله عزوجل ی نەكردووە كە بەشێكی گرنگە لە كرۆكی عەقیدە، شێخ عبدالله بن جبرین بەرەحمەت بێت دەڵێت هۆكاری بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە پێشەوا أحمد لەسەرەتای ئەم كتێبەدا جەختی لەسەر دەستگرتن بە عەقیدەی كیتاب و سوننەت كردووەتەوە و ئەوەش حوكمێكی گشتییە و باسەكانی ئیمان و ئەسمائوسیفات وباسی هاوشێوەی لەخۆ دەگرێت، وەكو ئەوەی ئەم كتێبەی بۆ مەسەلە دیار و ڕوونەكان تەرخان كردبێت كە زیاتر دەچێتە چوارچێوەی كردەوەكانەوە و ڕەنگە هۆكارێكی تریش ئەوە بێت ئەم جۆرە مەسەلانە لەسەردەمی ئەودا باو بووە قسەی لەسەر بكرێت و لەبەر هۆكاری تایبەت ئەو كاتە كێشەو گرفتی لەلای خەلكی درووست كردووە، بۆیە ئەویش بەتایبەت و لە كتێبێكی عەقیدەدا باسی لی كردووە.