240420043559.jpg)
یه‌كه‌م: نكۆڵی له‌وه بكات بچێته لای پیاوه‌كه‌ی، ئه‌مه‌ش هه‌ڕه‌شه‌ی توندی له‌سه‌ر هاتووه له فه‌رموده‌دا وه‌كو ئه‌وه‌ی له صحیح البخاري دا هاتووه: (إذا دعا الرجُلُ امرأتَه إلى فِراشِه، فلم تأتِه، فبات غضبانَ عليها؛ لعَنَتْها الملائكةُ حتى تُصبِحَ)؛ متفق عليه.
دووه‌م: به قسه‌نه‌كردنی مێرده‌كه‌ی، بۆ نموونه له ماڵ ده‌رچوون به‌بێ ڕازی بوونی یان سه‌ردانی كردنی كه‌سێك كه مێرده‌كه‌ی پێی ناخۆشه، یان هێنانی كه‌سێك بۆ ماڵی خۆی كه مێرده‌كه‌ی پێی ناخۆشه، وه‌كو له‌و فه‌رمووده‌دا هاتووه كه لە سەحیحدا ریوایه‌تی كردووه: (ولكم عليهن أن لا يوطئن فرشكم أحدا تكرهونه فإن فعلن ذلك فاضربوهن ضربا غير مبرح ولهن عليكم رزقهن وكسوتهن بالمعروف ) رواه مسلم 1218.
سێیه‌م: گوێڕایه‌ڵی نه‌كردنی مێرده‌كه‌ی له چاكه‌دا وه‌كو ئه‌وه‌ی ڕازی نه‌بێت خزمه‌تی بكات، یان كه‌مته‌رخه‌می له په‌روه‌رده‌ی مناڵه‌كانیدا بكات، یان ڕازی نه‌بێت له‌گه‌ڵ مێرده‌كه‌ی سه‌فه‌ر بكات، یان ئه‌گه‌ر مێرده‌كه‌ی بڕیاری ماڵ گواستنه‌وه‌ی دا بۆ جێگه‌یه‌ك ئه‌و هاوڕێتی نه‌كات، ده‌رباره‌ی ئایه‌تی: {الرجال قوامون على النساء} ابن عباس الله لێی ڕازی بێت فه‌رموویه‌تی: پیاوان فه‌رمانڕه‌وان و پێویسته له سه‌ر هاوسه‌ره‌كانیان له چاكه‌دا گوێڕایه‌ڵییان بكه‌ن و له قسه‌یان ده‌رنه‌چن، پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم فه‌رموویه‌تی: (إذا صلت المرأة خمسها، وصامت شهرها، وحفظت فرجها، وأطاعت زوجها، قيل لها: ادخلي الجنة من أي الأبواب شئت) ئه‌حمه‌د ڕیوایه‌تی كردووه، بەڵام شێخ مصطفی العدوي سەنەدەكەی بەلاواز زانیوە. واته: ئه‌گه‌ر ئافره‌ت پێنج فه‌رزه نویژی خۆی كرد و مانگی ڕه‌مه‌زان به‌ڕۆژوو بوو و داوێنی خۆی پاراست و گوێڕایه‌ڵی مێرده‌كه‌ی خۆی كرد، پێی ده‌وترێت: له هه‌ركام له ده‌رگاكانی به‌هه‌شته‌وه ده‌ته‌وێت بچۆ ژووره‌وه.
چواره‌م: ناشیرین مامه‌ڵه كردن له گه‌ڵ مێرده‌كه‌ی و زاڵبوون به‌سه‌ریدا به قسه‌ی ناشیرین و بێزاركرن وتووڕه‌كردنی و خراپه‌كردن به‌رانبه‌ر كه‌س و كاری مێرده‌كه‌ی. ابن عباس و غه‌یری ئه‌ویش وشه‌ی الفاحشة یان له ئایه‌تی (لا تخرجوهن من بيوتهن ولا يخرجن إلا أن يأتين بفاحشة مبينة) به‌وه ته‌فسیر كردووه كه مه‌به‌ست له قسه‌ی ناشیرین و نابه‌جێی ئافره‌ته به كه‌س و كاری مێرده‌كه‌ی.
پێنجه‌م: له دیارده‌و شێوازه‌كانی یاخی بوون و (نشوز) ی ئافره‌ت ئه‌وه‌یه له ماڵ ده‌ربچێت به‌بێ مۆڵه‌تی پیاوه‌كه‌ی، یان ده‌رگا له‌سه‌ر مێرده‌كه‌ی دابخات وبۆی نه‌كاته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی بچێته ژووره‌وه، هه‌روه‌ها زانایان فه‌رموویانه ئافره‌ت به (ناشز) داده‌نرێت ئه‌گه‌ر خۆی له مێرده‌كه‌ی قه‌ده‌غه بكات له ڕووی ڕازی نه‌بوونه‌وه نه‌ك له ڕووی نازه‌وه، وه‌كو (الخطيب الشربيني) له "مغنى المحتاج" (3/ 259 ط/ دار الفكر)دا فه‌رموویه‌تی: [وَالنُّشُوزُ هُوَ الْخُرُوجُ مِنْ الْمَنْزِلِ بِغَيْرِ إذْنِ الزَّوْجِ لا إلَى الْقَاضِي لِطَلَبِ الْحَقِّ مِنْهُ، وَلا إلَى اكْتِسَابِهَا النَّفَقَةَ إذَا أَعْسَرَ بِهَا الزَّوْجُ، وَلا إلَى اسْتِفْتَاءٍ إذَا لَمْ يَكُنْ زَوْجُهَا فَقِيهًا وَلَمْ يَسْتَفْتِ لَهَا، وَكَمَنْعِهَا الزَّوْجَ مِنْ الاسْتِمْتَاعِ وَلَوْ غَيْرَ الْجِمَاعِ لا مَنْعِهَا لَهُ مِنْهُ تَدَلُّلا، وَلا الشَّتْمُ لَهُ، وَلا الإِيذَاءُ لَهُ بِاللِّسَانِ أَوْ غَيْرِهِ بَلْ تَأْثَمُ بِهِ، وَتَسْتَحِقُّ التَّأْدِيبَ عَلَيْهِ، وَيَتَوَلَّى تَأْدِيبَهَا بِنَفْسِهِ عَلَى ذَلِكَ].
ئه‌م حاڵه‌تانه به (نشوز) دانانرێت:
1- ئه‌گه‌ر ئافره‌ت له كاری ناشه‌رعیدا گوێڕایه‌ڵی مێرده‌كه‌ی نه‌كرد، بۆ نموونه پێی وت سه‌رپۆش فڕێبده، یان عاره‌ق بخۆ، یان داوای لێكرد هاوڕێتی بكات بۆ جێگایه‌ك كه ناشه‌رعی و تێكه‌ڵ بوونی تێدا ئه‌نجام ئه‌درێت، له‌و حاڵه‌تانه‌دا نه‌ك به گوێنه‌كردنی بۆ قسه‌ی مێرده‌كه‌ی ئاساییه‌و یاخیبوون و(نشوز) نییه، به‌ڵكو درووست نییه و گوناهباریش ئه‌بێت ئه‌گه‌ر به قسه‌ی بكات، چونكه (لا طاعة لمخلوق في معصية الخالق) و (إنما الطاعة في المعروف) . به گوێكردنی فه‌رمانی پیاو ته‌نها له كاری شه‌رعیدایه نه‌ك له هه‌موو حاڵه‌تێكدا.
2- داوای شتێكی لێ بكات زیانی تێدا بێت له‌سه‌ری، چی له‌سه‌ر دینی یان له‌سه‌ر كه‌سی خۆی.
3- ئه‌گه‌ر ئافره‌ته‌كه ویستی سه‌فه‌رێكی فه‌رز بكات وه‌كو فه‌ریزه‌ی حه‌ج و مێرده‌كه ڕێگری لێ كرد به‌بێ پاساوێكی شه‌رعی، ڕای په‌سه‌ند ئه‌وه‌یه ئه‌و ئافره‌ته به‌و گوێڕایه‌ڵی نه‌كردنه‌ی بۆ مێرده‌كه‌ی نابێته (ناشز).
4- ئه‌گه‌ر گوێڕایه‌ڵی مێرده‌كه‌ی نه‌كات له بانگهێشت كردنی بۆ كاری شه‌رعی به هۆی نه‌گونجانی كات و شوێن و ته‌ندروستی و هه‌ر هۆكارێكی تری په‌سه‌ند و راسته‌قینه گوێڕایه‌ڵی نه‌كردنه‌كه‌ی به یاخیبوون و (نشوز) دانانرێت.
5- ئه‌گه‌ر ئافره‌ت په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ كه‌س و كاری مێرده‌كه‌ی بڕییه‌وه‌و هاتوچۆی نه‌كردن به هۆی خراپی ئه‌وان له‌ڕووی پابه‌ند نه‌بوونیان به ڕه‌وشت و بیروباوه‌ری ئیسلامییه‌وه له‌و حاڵه‌ته نابێته یاخی و (ناشز).
6- گوێڕایه‌ڵی مێرده‌كه‌ی نه‌كات كه داوای كارێكی لێ بكات له توانای خۆی قورستروه‌كو ئافره‌ت، یان بۆ سروشتی ئافره‌ت گونجاو نه‌بێت، چونكه: (لا يكلف الله نفسا إلا ما آتاها).
7- ئه‌گه‌ر ئافره‌ت مێرده‌كه‌ی ژنی به‌سه‌ردا بهێنیت و بیه‌وێت به زۆر له‌یه‌ك ماڵدا نیشته‌جێیان بكات و ئافره‌ته‌كه به‌وه ڕازی نه‌بێت، نابێته (ناشز) و مافی خۆیه‌تی داوای سوكنای سه‌ربه‌خۆ بكات، مه‌گه‌ر خۆی به‌وه ڕازی بێت كه له یه‌ك ماڵدا پێكه‌وه بژین.
به كورتی هه‌ر كردارێك یان واز لێهێنانێك كه ببێته مایه‌ی زیانێكی دینی یان دونیایی له‌سه‌ر ئافره‌ته‌كه و به قسه‌ی پیاوه‌كه‌ی نه‌كات ئه‌وه یاخی بوون نییه و ئه‌و ئافره‌ته پێی ناوترێت (ناشز) و كاره‌كه‌ی حوكمی (نشوز) ی له‌سه‌ر جێبه‌جی نابێت.
