العربیة
/بیانناسە/
زنجیرەی بیانناسە ٦٣- غاندی
: 1430
2018-04-08
ناوی (موهانداس كرمشاند غاندي ) یه‌،سیاسه‌تمدارو سه‌ركرده‌یه‌كی دیارو به‌ناو بانگی هیندستانه‌، له‌ ساڵی 1869ز له‌ ویلایه‌تی گوجارات له‌ هیندستان له‌ دایكبووه‌، له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی ده‌وڵه‌مه‌ند و سیاسه‌تمه‌دار بووه‌، باوك و باپیریشی له‌ میرنشینی بوربه‌نده‌ر سه‌ره‌ك وه‌زیران بوونه‌، له‌سه‌ره‌تای لاوێتی و له‌ ساڵی 1882ز چووه‌ته‌ بریتانیا و یاسای خوێندووه‌، دواتر بۆ ماوه‌ی بیست ساڵ له‌ ئیفریقیا بووه‌، له‌وێش وه‌كو پارێزه‌رێك چالاكی زۆری هه‌بووه‌، داكۆكی له‌ مافی هیندییه‌كان كردووه‌و، چه‌ند ساڵێكیش زیندان كراوه‌. غاندی وه‌كو هیندۆسییه‌ك كه‌سێكی ڕووه‌كی (نباتي) بوو گۆشتی نه‌ده‌خوارد، كه‌سێكی ساده‌ بوو تیكه‌ڵی خه‌ڵكی هه‌ژاری ده‌كرد، باوه‌ڕی به‌ توندو تیژی و شه‌ڕ و به‌كارهێنانی هێز نه‌بوو، ده‌وترێتیش ئه‌وه‌ی له‌ ڕۆماننوسی به‌ ناوبانگ تۆلستۆی وه‌رگرتووه‌، چونكه‌ ڕۆمانه‌كانی ئه‌وی ده‌خوێنده‌وه‌و كاریگه‌ری له‌سه‌ری درووست كردبوو، حیزبێكی دامه‌زراند و ڕۆژنامه‌یه‌كی ده‌ركرد، به‌ گشتی وه‌كو تیكۆشه‌رو داكۆكارێك له‌ مافی مرۆڤه‌كان ته‌ماشا ده‌كرا. غاندی له‌ سالی 1915ز گه‌ڕایه‌وه‌ هیندستان، له‌ چه‌ند ساڵێكدا توانی ببێته‌ به‌ ناوبانگترین كه‌سایه‌تی وچالاكوان و داكۆكیكار له‌ مافی هیندییه‌ چه‌وساوه‌كان. به‌ڵام جگه‌ له‌م زانیاریانه‌ كه‌ زۆربه‌ی خوێنران و ڕۆشنبیران پێی ئاشنان پێویسته‌ بوترێت: هیندستان سه‌رده‌مانیك بوو پێش قۆناغی غاندی له‌ لایه‌ن مه‌غۆله‌كانه‌وه‌ به‌ ئیسلام حوكم ده‌كرا، ئه‌وروپییه‌كانیش به‌رده‌وام ته‌ماحیان له‌و وڵاته‌دا هه‌بوو، به‌ڵام سه‌ركرده‌كانی هیندستان وریا بوون و ڕێگه‌یان به‌ ئینگلیزه‌كان نه‌ده‌دا پیلانیان بۆ بگێڕن، بۆیه‌ ئه‌وان بیریان كرده‌وه‌ له‌ ڕێگه‌ی بازرگانییه‌وه‌ ئامانجه‌كانیان له‌ داگیركردنی ئه‌و وڵاته‌ جێبه‌جێ بكه‌ن، بۆیه‌ هه‌ڵسان به‌ درووستكردنی كۆمپانیایه‌كی گه‌وره‌ بۆ كه‌شتیولنی و بازرگانی به‌ ناوی:(شركة الهند الشرقية للتجارة الإنجليزية ) له‌و ڕێگه‌شه‌وه‌ و له‌ ماوه‌ی چه‌ندین ساڵ توانیان ده‌ست بگرنه‌ سه‌ر بازرگانی ئه‌و وڵاته‌ و له‌ ڕێگه‌ی سیخوڕه‌كانیانه‌وه‌ له‌ هه‌موو شتیك له‌و وڵاته‌ ئاگه‌دار بن، له‌و سه‌روبه‌نده‌دا ده‌سه‌ڵاتی سه‌فه‌وییه‌كان به‌ یارمه‌تی و كۆمه‌كی ئینگلیزه‌كان هێرشیان كرده‌ سه‌ر هیندستان و ئه‌گه‌رچی نه‌یانتوانی داگیری بكه‌ن، به‌ڵام توانیان لاوازی بكه‌ن و بشێوی تێدا درووست بكه‌ن و به‌م شێوه‌ش له‌ پاش خۆیان ڕێگه‌یان به‌ته‌واوه‌تی بۆ بریتانیا خۆش كرد و توانیان هیندستان وه‌كو موسته‌عمه‌ره‌یه‌كی خۆیان ڕابگه‌یه‌نن و خیلافه‌تی ئیسلامیشیان لابرد و كۆتاییان پێ هێنا. لێره‌وه‌ به‌ره‌یه‌كی ئیسلامی به‌رفراوان له‌ گه‌ل كه‌مینه‌یه‌كی هیندۆسی بۆ دژایه‌تی ئینگلیزه‌كان درووست بوون. ئینگلیزه‌كان ئه‌وه‌ی پێشتر بۆیان نه‌ده‌چووه‌ سه‌ر ئه‌م جاره‌یان كه‌ بوونه‌ خاوه‌ن هێزی سه‌ربازی له‌و وڵاته‌ بۆیان ئاسان بوو، بۆیه‌ به‌تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی موسوڵمانان ده‌ستیان كرد به‌ چه‌ك هه‌ڵگرتن له‌ دژی ئه‌وان، ئینگلیزه‌كان شاڵاوێكی زیندانی كردنی سه‌ركرده‌كانی موسوڵمانان وهاوكات ده‌ستیان به‌ڕیی هیندۆسه‌كان نه‌ده‌هێنا، به‌ڵام موسوڵمانان به‌م كاره‌ سارد نه‌بوونه‌وه‌و به‌رده‌وام بوون له‌ به‌رگریكردن و له‌ خاك و نیشتمان و موسوڵمانان له‌ دژی داگیركه‌ری ئینگلیز...ئا لێره‌وه‌ ڕۆڵی هندۆسه‌كان ده‌ستی پێكرد كاتێك كه‌ ئیستیعماری ئینگلیزی په‌نایان بۆ بردن و به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌ت ڕۆڵی غاندی ده‌ستی پێكرد وه‌كو ڕۆشنبیرێك وسه‌ركرده‌یه‌كی هیندۆسه‌كان و وه‌كو كه‌سێكی دونیا نه‌ویست! به‌ گوێره‌ی به‌نامه‌ی ڕاگه‌یاندراوی، غاندی دژی توندوتیژی وشۆرشی چه‌كدار بوو، ئه‌و شۆرشه‌ی زۆری نه‌مابوو دژ به‌ داگیركه‌رانی ئینگلیز موسوڵمانان به‌رووبوومه‌كه‌ی بدوورنه‌وه‌. موسوڵمانان ده‌ركیان به‌وه‌ كرد كه‌ بریتانیا خه‌ریكی پاڵپشت كردنی غاندییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی ئیسلامی سه‌رله‌ نوێ له‌ هیندستان سه‌رهه‌ڵنه‌دات، له‌ كاتێكیشدا بریتانیا به‌ تۆپ و چه‌كی قورس له‌ موسوڵمانانی ده‌دا، هیندۆسه‌كان به‌ڕابه‌رایه‌تی غاندی به‌ هێمنی سه‌رقاڵی یاخی بوونی شارستانی بوون، ئینگلیزه‌كانیش به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ بۆ داڕێژراو غاندییان وه‌كو پاڵه‌وانێكی نه‌ته‌وایه‌تی نیشانده‌دا و جار جار زیندانیان ده‌كرد و بۆ ته‌واوكردنی پیلانه‌كه‌، بۆ ئه‌وه‌ی بیسه‌لمێنن كه‌ شێوازی (العصیان المدني) به‌روبومی باشتره‌ و به‌سوودتره‌ له‌ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی سه‌ربازی، موسوڵمانان زیانی زۆریان ده‌كرد و به‌ ناچاری ئاواره‌ ده‌بوون وهه‌ڵده‌هاتن به‌ره‌و ئه‌فغانستان، هه‌ر بۆیه‌ له‌ ماوه‌یه‌كی كه‌مدا هندۆسه‌كان وه‌كو هێزێكی كاریگه‌ر له‌ گۆڕه‌پانه‌كه‌دا ده‌ركه‌وتن، ئینجا غاندی له‌ گه‌ڵ كونسوڵی بریتانیا له‌ هندستان ڕێككه‌وتن له‌سه‌ر له‌ باربردنی شۆڕشی موسوڵمانان به‌ مه‌رجێك ئه‌و دژایه‌تیكردنه‌ به‌ زه‌قی ده‌رنه‌كه‌وێت، له‌ لایه‌كی تریشه‌وه‌ غاندی له‌ گه‌ڵ موسوڵمانان سازشی ده‌كرد و هه‌وڵی ده‌دا ساردانیان بكاته‌وه‌ له‌ شۆڕشی سه‌ربازی وبه‌رده‌وام بانگهێشتی ده‌كردن بۆ یاخیبوونی شارستانی، هندۆسه‌كان به‌و شێوازه‌ سه‌ركه‌وتنیان به‌ ده‌ست هینا له‌ ڕێگه‌ی ئه‌و سازش و گفتوگۆی غاندی له‌گه‌ل ئینگلیزه‌كان ئه‌نجامی ده‌دا و دواجار له‌ سایه‌ی كشانه‌وه‌یه‌كی ڕواڵه‌تی بریتانیا له‌ هیندستان، هندۆسه‌كان قه‌واره‌ی خۆیان ڕاگه‌یاند و پاشان له‌ گه‌ل ئینگلیزه‌كان ده‌ستیان كرد به‌ لێدانی موسوڵمانان. به‌و شێوه‌ی كه‌ باسمان كرد غاندی له‌ ڕێگه‌ی پیلان و فێڵ و ده‌ست تێكه‌ڵ كردن له‌ گه‌ڵ داگیركه‌ری ئینگلیزدا وتوانی شۆڕشی موسوڵمانان بدزێت و ئاواتی سه‌ربه‌خۆیی وڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تێكی ئیسلامی بۆ موسوڵمانانی هیندستان له‌بار برد. بێگومان موسوڵمانانی هیندستانیش خۆیان جێگای ڕه‌خنه‌و لۆمه‌ن كه‌ به‌ غاندی فریویان خوارد و وادیاره‌ باوه‌ڕیان وا نه‌بووه‌ غاندی به‌ كرێگرته‌یه‌كی ئینگلیزه‌كان بێت، به‌ تایبه‌تی وه‌كو هندۆسییه‌ك كه‌ مه‌به‌ستی بوو خزمه‌تی هاودینه‌كانی خۆی بكات و ده‌وڵه‌تێكیان بۆ ڕابگه‌یه‌نێت. - جیاواز له‌وه‌ش كه‌ ده‌رباره‌ی بڵاو ده‌كرێته‌وه‌، غاندی بۆچوونی به‌رانبه‌ر ئیسلام و پێغه‌مبه‌ری ئیسلام صلی الله علیه وسلم زۆر خراپ بوو، به‌ڵام له‌ قۆناغیكی داهانوودا و له‌به‌ر ئه‌و پێگه‌ جیهانییه‌ی به‌ ده‌ستی هێنا گوتاری خۆی به‌ ڕواڵه‌ت گۆڕی، ئه‌وه‌شی پێشتر ڕاگه‌یاندبوو كه‌ ئیسلام ئه‌و دینه‌یه‌ به‌ زه‌بری شمشێر و هێز بڵاوبووه‌ته‌وه‌و زانایانی هندستان به‌رپه‌رچیان دایه‌وه‌ له‌ كاتی خۆی، به‌ تایبه‌تی له‌ لايه‌ن (أبو الاعلی المودودی ) كه‌ هۆكاری دانانی كتێبی (الجهاد في الاسلام) وه‌كو ڕه‌ددانه‌وه‌ی ئه‌و وتانه‌ی غاندی بوو. - له‌ ڕاستیدا بریتانیا له‌وه‌ دڵنیا بوو كه‌ به‌رگه‌ی جه‌نگی موسوڵمانان ناگرێت و، به‌ به‌رده‌وامی له‌ هیندستان بمێنێته‌وه‌، بۆیه‌ زبجیره‌یه‌ك ڕێ و شوێنی گرته‌به‌ر له‌وانه‌ درووستكردنی چه‌ندین كوشتارگه‌ بۆیان و درووستكردنی هه‌ندێ به‌ كرێگرته‌ی وه‌كو غولام ئه‌حمه‌د قادیانی و زیندوو كردنه‌وه‌ی بیرۆكه‌ی دژایه‌تی سوننه‌ت له‌ڕێگه‌ی چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی ئیسلامی لاده‌ری ئه‌و وڵاته‌ و، هه‌روه‌ها گۆڕین و تێكدانی مه‌نهه‌جی خوێندن له‌ قوتابخانه‌كان، كه‌ ئه‌مه‌ش وای كرد موسوڵمانان له‌و جۆره‌ حوێندنگایانه‌ دوور بكه‌ونه‌وه‌ و،به‌ كارهێنانی غاندی ش چه‌كێكی تری كاریگه‌ری ئینگلیزه‌كان بوو بۆ لاوازكردنی ئه‌وان و شكست پێ هێنانیان. - غاندی كاتێك له‌ گه‌ڵ فه‌رمانڕه‌وای ئینگلیزه‌كان (ریدینج) كۆبوویه‌وه‌، داوای سه‌ربه‌خۆیی هندۆسه‌كانی لێكرد، ئه‌ویش له‌ وه‌ڵامدا پێی وت: ئه‌گه‌ر ئێمه‌ سه‌ربه‌خۆییتان پێ بده‌ین موسوڵمانان ئه‌وه‌ ده‌قۆزنه‌وه‌و ده‌بنه‌ خاوه‌نی، بۆیه‌ پێویسته‌ سه‌ره‌تا هاوكارمان بن بۆ شكست هێنان به‌ ئه‌وان و دوای ئه‌وه‌ داواكارییه‌كه‌تان جێبه‌جێ ده‌كه‌ین، ئه‌مه‌ش ده‌قی وه‌ڵامه‌كه‌ی بوو بۆ غاندی:(إن مصدر الحركة الاستقلالية في الهند هم المسلمون ، وأهدافها بأيدي زعمائهم ، ولو أجبنا مطالبكم ، وسلمنا لكم مقاليد الحكم ، صارت البلاد للمسلمين ، وإن الطريق الصحيح هو أن تسعوا أولاً لكسر شوكة المسلمين ، بالتعاون مع بريطانيا ، وحينئذ لن تتمهل بريطانيا في الاعتراف لكم بالاستقلال ، وتسليم مقاليد الحكم في البلاد إليكم). - ئه‌وه‌ی غاندی له‌ گه‌ڵ ئینگلیزه‌كان ده‌یكرد زیاتر نه‌بوو له‌ شانۆگه‌رییه‌ك، كه‌ تێیدا بریتانیا هه‌موو هه‌وڵێكی بۆ ئه‌وه‌ بوو غاندی وه‌كو سه‌ركرده‌یه‌كی ئاشتیخواز نیشان بدات و ئه‌و بكاته‌ ئامرازێك بۆ شكاندنی موسوڵمانان، غاندی به‌ به‌هانه‌ی ئاشتیخوازی داوای دواخستنی سه‌ربه‌خۆیی هیندستان و به‌ره‌نگاری نه‌كردنی داگیركه‌ری ده‌ركرد، كۆتایی ئه‌و شانۆگه‌رییه‌ش له‌ ساڵی 1948 بوو، كاتێك هندۆسه‌كان سه‌ربه‌خۆیی خۆیان له‌ بریتانیا وه‌رگرت، پاڵه‌وانی ئه‌و شانۆگه‌رییه‌ش غاندی بوو، كه‌ تاكو ئێستاش زۆرێك له‌ موسوڵمانانی جیهانیش به‌ باشی نازانن غاندی چی ڕۆڵێكی له‌وشانۆگه‌رییه‌دا بینیوه‌. - له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه‌ لێره‌دا له‌ میانه‌ی ناساندنی كه‌سایه‌تی غاندی ن، پێویسته‌ ئه‌وه‌ش باس بكه‌ین، كه‌ ئه‌و كه‌سێكی هاوڕه‌گه‌زباز بووه‌ ، ئه‌و كاته‌ی له‌ ئیفریقیا بووه‌ په‌یوه‌ندی سێكسی له‌ گه‌ل ئه‌ندازیارێكی ئه‌ڵمانی پیاو هه‌بووه‌و له‌ پێناویدا له‌ خێزانه‌كه‌شی جیا بووه‌ته‌وه‌ و ، هه‌موو ئه‌و په‌یامانه‌ش كه‌ بۆ ئه‌و مه‌عشوقه‌ پیاوه‌ی خۆی ناردووه‌ بڵاوبووه‌ته‌وه‌و كه‌ له‌ نامه‌یه‌كیدا پێی ده‌ڵێت:«لقد استحوذت بالكامل على جسدي. هذه أقصى درجات العبودية»!.واته‌: تۆ به‌ته‌واوی زال بوویته‌ سه‌ر جه‌سته‌مدا و ئه‌وه‌ش به‌رزرترین پله‌كانی په‌رستراوێتییه‌! ورده‌كاری ئه‌م پرسه‌ش هه‌مووی له‌ كتێبی «الروح العظيمة: المهاتما غاندي ونضاله مع الهند»دا هاتووه‌. - هه‌روه‌ها شایانی باسه‌ غاندی بزنێكی به‌ ناوبانگی هه‌بووشیره‌كه‌ی ده‌خوارده‌وه‌ و،ئه‌و كاره‌ش ساده‌یی و خاكی بوونی ئه‌وی نیشان ده‌دا، به‌ڵام ئه‌و بزنه‌ به‌رده‌وام شیری مانگاو جۆره‌ها میوه‌ی تازه‌ی پێده‌درا ،هه‌موو هه‌فته‌یه‌كیش ده‌بوو پزیشك بیبینێ، تێچووی ڕۆژانه‌ی ئه‌و بزنه‌ ده‌گێڕنه‌وه‌ به‌شی ده‌ خێزانی هیندی ده‌كرد بۆ ماوه‌ی مانگێك. هه‌روه‌ها غاندی ئیشی زه‌به‌لاحی بۆ ده‌كرا بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ژار ده‌ركه‌وێت ، چونكه‌ به‌رنامه‌ی كارو كارتێكردنی له‌ خه‌لكی به‌و شێوه‌ ڕێی ده‌كرد، له‌ شه‌مه‌نده‌فه‌ری پله‌ سێ سه‌رده‌كه‌وت وه‌كو نیشانه‌یه‌ك له‌سه‌ر خاكی بوونی، به‌ڵام شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه‌ یان به‌شێكی زۆری بۆ ته‌نها خۆی تایبه‌ت ده‌كرا، به‌ هه‌ژار ده‌رخستنی غاندی پێویستی به‌ خه‌رجییه‌كی یه‌كجار زۆر بوو. ئه‌و جل و پۆشاكه‌ی كه‌ له‌به‌ری ده‌كرد ڕاسته‌ ساده‌ بوو، به‌ڵام ئه‌وه‌ پۆشاكی ئایینی بوو، به‌و جل و به‌رگه‌ی ملیۆنه‌ها خه‌ڵكی بۆ خۆی ڕاكێشابوو، ته‌نانه‌ت دكتۆر ئه‌حمه‌د شه‌له‌بی له‌ كتیبی (أدیان الهند الكبری) له‌ غاندی ده‌گێڕێته‌وه‌ له‌ بواری فه‌لسه‌فه‌ی په‌رستنی مانگا، زۆر داكۆكی له‌ په‌رستنی مانگا ده‌كرد و له‌ دایكی خۆی له‌ زۆر ڕووه‌وه‌ به‌ چاكتری زانیوه‌، وه‌كو ده‌ڵێت: (وأمى البقرة افضل من أمى الحقيقية من عدة وجوه ، فالأم الحقيقية ترضعنا مدة عام أو عامين وتتطلب منا خدمات طول العمر نظير هذا ، ولكن أمنا البقرة تمنحنا اللبن دائماً ، ولا تتطلب منا شيئاً مقابل ذلك سوى الطعام العادى . وعندما تمرض الأم الحقيقية تكلفنا نفقات باهظة ، ولكن امنا البقرة فلا نخسر لها شيئاً ذا بال ، وعندما تموت الأم الحقيقية تتكلف جنازتها مبالغ طائلة ، وعندما تموت أمنا البقرة تعود علينا بالنفع كما كانت تفعل وهى حية،لأننا ننتفع بكل جزء من جسمها حتى العظم والجلد والقرون.).واته‌: دايكه‌ مانگاكه‌م - له‌ چه‌ندين ڕووه‌وه‌ له‌ دايكى ڕاسته‌قينه‌م چاكتره‌، چونكه‌ ديكى ڕاسته‌قينه‌ بۆ يه‌ك دوو ساڵيك شيرمان پێ ده‌دا و تا ماوين له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌دا داواى پاداشتى ئه‌وه‌مان لێ ده‌كات، به‌ڵام دايكه‌ مانگاكه‌مان هه‌ميشه‌ شيرمان پێ ده‌دات و له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌شدا جگه‌ له‌ خواردنيكى ساده‌ داواى هيچمان لێ ناكات...... - له‌و جه‌نگانه‌ی كه‌ هندۆسه‌كان له‌ دژی موسوڵمانان به‌رپایان ده‌كرد و خوێنی موسوڵمانانی تێدا ده‌ڕژا، غاندی به‌یه‌ك وشه‌ ده‌یتوانی ئه‌و جه‌نگانه‌ ڕاگرێت، به‌ڵام ئه‌و كاره‌ی نه‌ده‌كرد، چونكه‌ له‌لایه‌كه‌وه‌ خۆی دوژمنێكی سه‌رسه‌ختی ئیسلام بوو، له‌لایه‌كی تریشه‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌كرێگرته‌ی ئینگلیزه‌كان بوو و ڕێككه‌وتنه‌كانی له‌ گه‌لیاندا له‌وباره‌وه‌ جێبه‌جێ ده‌كرد. - له‌ كتێبی "الدعوة إلى الله في أقطار مختلفة" ی (تقي الدين الهلالي) كه‌ زانایه‌كی مه‌غریبی گه‌وره‌یه‌ و خۆی له‌سه‌رده‌می غاندی چووه‌ته‌ هیندستانو ئه‌وی به‌ دوژمنێكی گه‌وره‌ی ئیسلام ناساندووه‌، له‌و كتێبه‌دا هاتووه‌‌: كه‌ غاندی له‌ ڕۆژنامه‌ی "هريجان" نووسیوێتی: (أن الله أوحى إليه أن طهر المنبوذين وألحقهم بإخوانهم من الطبقات العليا. قال في صحيفته: "فإن سألتموني دليلا حسيا على أن الله أوحى إليَّ بذلك، أقول لكم: ما عندي دليلٌ، ولكني لا أشك في هذا الوحي.) واته‌:من وه‌حیم بۆ هاتووه‌ كه‌ ڕسواكان - كه‌ مه‌به‌ستی موسوڵمانانه‌ - پاكتاویان بكه‌م و به‌ره‌و چینه‌ به‌رزه‌كان بیاننیرم. واته‌: بیانكوژێت. غاندی سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی به‌ كردار به‌و شێوه‌ بوو له‌ دژی موسوڵمانانی هیندستان، به‌ڵام هه‌میشه‌ له‌ گوتاره‌كانیدا باسی ئاشتی و پێكه‌وه‌ ژیان و برایه‌تی ده‌كرد، هه‌ر بۆیه‌ له‌ 30ی كانونی دووه‌می ساڵی 1948 له‌و كاته‌ی به‌ره‌و په‌ره‌ستگای نیوده‌لهی ده‌چوو، هندۆسییه‌كی توندڕه‌و به‌ ناوی (ناثورم جوتسى) به‌ سێ فیشه‌ك غاندی له‌ ته‌مه‌نی حه‌فتا و هه‌شت ساڵیدا كوشت و كۆتايى به‌ ژيانى هێنا. بۆ نووسینی ئه‌م بابه‌ته‌ زۆر سه‌رچاوه‌م به‌ كارهێناوه‌، له‌وانه‌: رجال اختلف فیهم الرأي/أنور الجندي..اسطورة غاندي/دكتور خالد محمد الغیث..سایتی وێكبیدیا و صید الفوائد و...سه‌رچاوه‌ی تر.

احسان برھان الدین

2017-01-20 سلێمانی