#وانەكانی_حەج_وعومرە:13
كارەكانی ڕۆژی موزدەلیفە بە پرسیارو وەڵام

لە دوای ئەوەی حاجیان ڕۆژی عەرەفەیان تاكو دوای خۆرئاوابوون لە عەرەفە بەسەر برد، ئیتر سونەت وایە بەرەو موزدەلیفە بەڕێ بكەون كە ناوچەیەكە  دەوری شەش كیلۆمەتر لە عەرەفەوە دوورە، كردارەكانی ئەو شەوەی مانەوەتان لە موزدەلیفە بە پرسیارووەڵام و بە كورتی بۆ دەخەینە ڕوو:

1- ئایا مانەوە لە موزدەلیفە واجبە؟
مانەوەی شەو  لە موزدەلیفە لە ڕای پەسەندی زانایاندا واجبە و درووست نییە كەسەكە پێش نیوەی شەو بەرەو مینا بەرێ بكەوێت، بەڵگەی واجب بوونیش ئەم ئایەتەیە: ( لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنْ الضَّالِّينَ ) البقرة/198 .
هەر كەسێكیش پێش نیوە شەو لە موزدەلیفەوە بەرەو مینا بڕوات ئەوە سەربڕینی حەیوانێكی دەكەوێتە سەر كە بەسەر هەژارانی حەرەمدا دابەش بكرێت، چۆنێتی زانینی نیوە شەو بەوە دەبێت ماوەی نێوان خۆرئاوا وبانگی بەیانی چەند سعات بێت دابەشی دوو بكرێت ونیوەی دەكاتە نیوەشەو.

2-نوێژی مەغریب و عیشا لە موزدەلیفەدا چۆن بكرێت؟
كاتێك حاجیان دەگەنە موزدەلیفە سوننەت وایە پەلە بكەن لە ئەنجامدانی نوێژی مەغریب و عیشا مەغریب سێ ڕكات و عیشا دوو ڕكات، بەیەك باگ و بە دوو قامەت.
نە لە نێوان ئەو دوو نوێژەو نە بە دوایاندا سوننەت وا نییە نوێژی نافیلە بكرێت، ابن قدامة بەڕەحمەت بێت لە كتێبی (المغني) دا لەو بارەوە دەڵێت: (والسُّنَّة أَنْ لا تَطَوُّعَ بينهما، قال ابنُ المنذر: لا أعلمهم يختلفون في ذلك) واتە سوننەت نەكردن لە نێوان نوێژەكانی مەغریب و عیشا لە نێوان زانایاندا خیلافی لەسەر نییە.

3- سوننەت وایە حاجی كەی لە موزدەلیفە بەرەو مینا بەڕێبكەوێت؟
پاش ئەوەی حاجی سوننەتی مانەوەی شەو لە موزدەلیفە بەجێ دەگەیەنێت وپاش بانگی بەیانی سوننەت وایە لەسەرەتای كاتەكەوە پەلە بكات لە ئەنجامدانی نوێژی بەیانی بەیەك بانگ و یەك قامەت كردن، بەڵگەی ئەوەش فەرمودە مەشهورەكەی جابیرە الله لێی ڕازی بێت: (حَتَّى أَتَى المُزْدَلِفَةَ فَصَلَّى بِهَا المَغْرِبَ وَالعِشَاءَ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَإِقَامَتَيْنِ، وَلَمْ يُسَبِّحْ بَيْنَهُمَا شَيْئًا، ثُمَّ اضْطَجَعَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى طَلَعَ الفَجْرُ، وَصَلَّى الفَجْرَ حِينَ تَبَيَّنَ لَهُ الصُّبْحُ بِأَذَانٍ وَإِقَامَةٍ).

4- لە  دوای نوێژی بەیانی لە موزدەلیفە چ سوننەتێك هەیە بكرێت؟
لە دوای نوێژی بەیانی سوننەت جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە ماوەیەكی كەم لە هەركوێی موزدەلیفەدا ڕاوەستێت جگە لە (بطنِ مُحَسِّرٍ) نەبێت چونكە ئەمە بەشێك نییە لە موزدەلیفە، (مستحب) یش وایە سەردانێكی مزگەوتی (المشعر الحرام) بكات ئەگەر توانی، چونكە مەرج نییە، سوننەت وایە حاجی هەردوو دەستی بەرز بكاتەوە ودوعا بكات و تەلبیە بكات و یادی الله تعالی بكات تاكو دنیا ڕوناك دەبێتەوە، ئینجا پێش خۆر هەڵاتن بە سەكینەت و بە هێمنی بەرەو مینا بەڕێبكەوێت، الله تعالی فەرمویەتی: (فَإِذَآ أَفَضۡتُم مِّنۡ عَرَفَٰتٖ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ عِندَ ٱلۡمَشۡعَرِ ٱلۡحَرَامِۖ وَٱذۡكُرُوهُ كَمَا هَدَىٰكُمۡ وَإِن كُنتُم مِّن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّينَ﴾ البقرة: ١٩٨. ڕاوەستانەكەی دوای نوێژی بەیانی لە هەركوێی موزدەلیفەدا بێت درووستە، پیغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (وَقَفْتُ هَاهُنَا، وَجَمْعٌ كُلُّهَا مَوْقِفٌ) واتە من لێرەدا وەستام بەڵام موزدەلیفە هەمووی جێگایە بۆ ڕاوەستان.

5- ئایا پیر و نەخۆشەكان بۆیان هەیە پێش نوێژی بەیانی بەرەو مینا بڕۆن؟
نەخۆش و پیرو پەككەوتەو مناڵان ڕێگەیان پێدراوە لە دوای نیوە شەو بەرەو مینا بكەونە ڕێ بۆ ڕەجم كردنی (جمرة العقبة ) لە فەرموودەكەی بوخاری وموسلیمدا هاتووە ابن عباس الله لێی ڕازی بیت فەرموویەتی من یەكێك بووم لەوانەی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم مۆلەتیدام لە گەڵ نەخۆش و لاوازەكاندا بڕۆم: (أَنَا مِمَّنْ قَدَّمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم لَيْلَةَ المُزْدَلِفَةِ فِي ضَعَفَةِ أَهْلِهِ). متفق علیه.

6- ئایا ڕاستە لەلای (بطن محسر) خێرا  ڕێبكەیت باشترە؟
لە كاتی ڕۆیشتن بەرەو مینا (مستحب) وایە كاتێك كەسەكە گەیشتە (بطن محسر) پەلە بكات وكەمێك خێراتر ڕێبكات، یان ئەگەر بەسواری دڕۆیشت بەهەمان شێوە لەو جێگەیەدا كەمێك خێراتر بڕوات.

7- ئایا مەرجە بە دیاری كراوی مانەوەی حاجیان لە سنووری موزدەلیفەدا بێت؟
بەلێ مەرجە و هەڵەیە كەسێك لەو مەسەلەدا كەمتەرخەم بێت و لەدەرەوەی سنووری موزدەلیفە بمێنیتەوە.

8- ئایا درووستە نوێژی مەغریب و عیشا بۆ دوای نیوەشەو لە موزدەلیفە دوابخرێت؟
نەخێر درووست نییە و دەبێت حاجیان نەهێڵن نوێژەكەیان بۆ ئەو كاتە دوا بكەوێت بەڵكو دەبێت پێش نیوە شەو لە هەر جێگەیەكدا بۆیان ئاسان بوو ئەنجامی بدەن.

9- ئایا درووستە لەبەر پەلە كردن بۆ گەیشتن بە مینا، نوێژی بەیانی زووتر وپێشكاتی خۆی لە موزدەلیفە بكرێت؟
نەخێر ئەوە یەكێكە لە هەڵە گەورەكانی هەندێ لە حاجیان كە نوێژ پێش كاتی خۆی دەكەن، چونكە داخل بوونی كاتی شەرعی مەرجە بۆ درووست بوونی نوێژو بەبێ ئەوە درووست نییە نوێژ بكرێت.

10- ئایا سوننەت وایە بەردەكان بۆ ڕەجمی شەیتان لە موزدەلیفە هەڵبگیرێت و كۆ بكرێتەوە؟
نەخێر ئەوە سوننەت نییە، بەڵكو حاجیان دەتوانن لە هەر جێگەیەك بەرد كۆبكەنەوەو لەگەڵ خۆیان بۆ مینا بیبەن.

11- ئایا درووستە تاكو دوای خۆر هەڵاتن حاجی لە موزدەلیفە بمێنێتەوە و دوای ئەوە بەرەو مینا بكەویتەڕێ؟
نەخێر ئەوە پێچەوانەی سوننەتە و كاتی خۆی لەسەردەمانی كۆن بتپەرستەكان وایان دەكرد، بۆیە سوننەت ئەوەیە پێش ئەوەی خۆر هەڵبێت بەرەو مینا بەڕێبكەویت.

12- ئایا درووستە هەموو شەوی مانەوە لە موزدەلیفە بە عیبادەت بەسەر ببرێت؟
نەخێر ئەوەش خیلافی سوننەتە، چونكە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە مینا خەوتوە و پشووی وەرگرتووە. بۆیە باشترە پێغەمبەر صلی الله علیه  سلم لە مەشعەرەكانی حەجدا چی كردووە ئێمەش هەر ئەو كارە بكەین، خۆی فەرموویەتی: (خذوا عني مناسككم). واتە شێوازی حەج كردنەكەتان لە منەوە فێر ببن.

13- ئایا ئەگەر كەسێك هەوڵیدا لە موزدەلیفە بمینێتەوە بەڵام لەبەر هەر هۆكارێك بوو بۆی نەكرا، لەو حاڵەتەدا  فیدیەی لەسەرە؟
زانایان فەرموویانە ئەگەر نەمانەوەكەی لە موزدەلیفە بەدەستی خۆی نەبوو، وەكو ئەوەی ڕێگری لێ بكرێت یان جێگای دەست نەكەویت تێیدا بمێنێتەوە ، لەو حاڵەتەدا تاوانبار نابێت و هیچی ناكەوێتە سەر، چونكە خۆی نیەتی مانەوەی بووە و نەیتوانیوە بمێنێتەوە، الله تعالی فەرموویەتی: (لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا) البقرة :286.