العربیة
/هەندێك هەڵەو بیدعەی بیروباوەڕ/
21-چەمینەوە بۆ مامۆستا و بۆ ڕاهێنەر و بۆ هەركەسێك نادرووستە
: 156
2024-02-06

چەمینەوە و كڕنوش بردن وەكو سڵاو رێز بۆ مامۆستا بێت یان بۆ بەرپرس و ڕاهینەر و زانا وسەرۆک بێت، هەمووی ناجائیز و نادرووستە، چونكە سەجدە و كڕنوش عیبادەتە و عیبادەتیش بۆ غەیری الله نابێت ئاراستە بكرێت. لە أنس بن مالك هاتووە کە فەرموویەتی: ( قال رجلٌ يا رسولَ اللَّهِ الرَّجلُ منَّا يلقى أخاهُ أو صديقَه أينحني لَه قالَ لا قالَ أفيلتزِمُه ويقبِّلُه قالَ لا قالَ أفيأخذُ بيدِه ويصافحُه قالَ نعَمْ) أخرجه الترمذي (2728)، وابن ماجه (3702)، وأحمد (13044). واتە پیاوێك لە ئازیزمانی پرسی صلی الله علیه و سلم كاتێك كەسێك بە برایەكی یان بە هاوڕێیەكی دەگات، ئایا بچەمێتەوە بۆی وسەری بۆ دانەوێنێت؟ فەرمووی نەخێر. وتی ئایا باوەشی پیا بكات و ماچی بكات؟ فەرمووی نەخێر، وتی ئەی دەستی بگرێت و پێكەوە تەوقە بكەن؟ فەرمووی بەلێ. 

ابن القیم بەڕەحمەت بێت سەر دانەواندن و چەمینەوەی بۆ هەر كەسێك بە جۆرێك لە جۆرەكانی شیرکی بچووک زانیوە و فەرموویەتی: (ومن أنواعه: ركوع المتعممين بعضهم لبعض عِنْدَ الملاقاة. وهذا سجود في اللغة. وبه فسر قوله تعالى: {ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا} النساء:١٥٤ سپی أي: منحنين، وإلا فلا يمكن الدخول بالجبهة على الأرض. ومنه قول العرب: سجدت الأشجار، إذا أمالتها الريح)مدارج السالكين ١/ ٣٧٤.) واتە سەردانەواندنی هەندێ لەوانەی سەردەمی ابن القیم كە بە عەمامە لەسەرەكان ناویان دەبات بۆ یەكتری جۆرێكە لە شیركی بچووك و ئەفەرموێت وشەی (سجدا ) لە ئایەتەكەدا ئەو سەردانەواندن وچەمینەوە دەگرێتەوە.... 

ئینجا ئەگەر كڕنوش بردنەكە مەبەست پێی عیبادەت نەبێت و تەنها ئەوە بێت ئەو كەسە بەمەزن بزانێت ومەبەستی ڕێز لێ گرتنێكی ئاسایی بێت، زانایان فەرموویانە ئەو كەسە حەرامێكی گەورەی ئەنجام داوە با لەو سەجدە و كڕنوش بردنەشی مەبەستی الله بێت وعیبادەت بۆ کردنی ئەو كەسە نەبێت. 

هەر بۆیە زانایان فەرموویانە سەجدە بردن بۆ الله لەبەردەم كەسێكدا قەدەغەیە و حەرامە، ئیتر با سەجدەكەش بۆ الله بێت و مەبەست لەو كەسە نەبێت كە لەبەردەمیدا سەجدەكە دەبرێت، چونكە لە ئیسلامدا شیرك و هەموو ڕێگایەك بەرەو شیرك بچێت قەدەغەیە. 

. هەروەها مەسەلەی سڵاو كردنی یاریزان لە ڕاهێنەرەكەی لە یاری كاراتێ و تایكواندۆدا بەو شێوە كارێكی ناپەسەند و حەرامە ، تەنانەت زۆر لە زانایان دەڵێن ئەگەر كەسەكە تەنها سەریشی دابگرێت بەبێ ئەوەی پشتی بچەمێنیتەوە ئەوەش هەر حەرامە، چونكە هەموو ئەو كردارانە دەچنە بابی عیبادەتەوەو عیبادەتیش هەر عیبادەتێك بێت بۆ غەیری الله عزجل درووست نییە، بۆیە باەئەو یاریزانە بەڕێزانە وریا بن و بەهۆی یارییەکەوە خۆیان تووشی تاوانی گەورە نەکەن. 

هەندێ كەسیش ئەو كارە بەرانبەر باوك و دایك و پیاوە بەڕێز و بەتەمەنەكان دەكەن یان بەرانبەر بەرپرس و سەرۆك و هەر كەسێكی تر ئەنجام ئەدەن، لە ڕاستیدا هەر هەموو ئەو حاڵەتانە یەك حوكمیان هەیە و عیللە و هۆكارەكەشی ئەوەیە كە ئەو كردارە دەچێتە چوارچێوەی عیبادەتەوە و نابیت بۆ جگە لە الله ئاراستە بكرێت. 

بەڵام وەكو زانایانی (الموسوعة الفقهیة) پاڵپشت بە قسەی كۆمەڵێك زانای تر دەڵێن، ئەگەر سەردانەواندنەكە پشتی لەگەڵدا نەچامەیەو تەنها بەچاوو بەسەری بوو و نیەتی ڕێز لێنان بوو ئەوە كارێكی حەرامە و ناپەسەندە بەڵام ناگاتە مەسەلەی كوفر، هەندێكیشیان دەڵێن ئەو كارە تەنها مكروه و ناپەسەندە و بێگومان نەكرێت باشترە. 

سەبارەت بەوەی لەدوای تەوقە كردن كەسێك دەستی بخاتە سەر سنگی، خیلافێك لەسەر حوكمەكەی لە نێو زانایاندا هەیە، هەندێكیان دەڵێن ئەوە مەسەلەیەكە دەگەڕێتەوە بۆ عورف و عادەتی خەڵكی و ئەگەر وا ڕاهاتبن ڕێز لەیەكتر بگرن درووستە و نەكردنی باشترە، لەبەر ئەوەی نەكردنی لە سوننەتەوە نزیكترە بەو پێیەی لە فەرموودەكەدا تەنها باسی تەوقە كردنی كردووە ولاسی ئەوە نەکراوە دەست بخرێتە سەر سنگ. 

كورتەی حوكمی ئەم مەسەلەیە بە پێی شیكردنەوەی وتەی زانایان دەبێتە سێ بەشەوە : 

- ئەگەر سەر داگرتن تەنها بۆ رێزو دەربڕینی تەقدیر بێت بۆ بەرانبەر ئەوە كارێكی مەكروهو ناپەسەندە چونكە لاساییكردنەوەیە بۆ بێباوەڕان ونەکرێت باشترە. 

- ئەگەریش سەردانەواندنەكە بۆ مەزن ڕاگرتن و بە عظیم دانانی ئەو كەسە بێت ئەوە كارێكە بە اتفاق و كۆدەنگی زانایان حەرامە و سزای لەسەرە. 

- ئەگەریش مەبەستی پێی عیبادەتی ئەو كەسە بێت ئەوە شیركی گەورەیە وئەنجامدەری ئەو کردارە بەوە لە ئیسلام دەردەچێت.