#چل_پەیام_بۆئافرەتان:27دەنگی ئافرەت لە ڕوانگەی شەرعەوە لە ڕووی شەرعییەوە - ئەگەرچی مەسەلەكە خیلافێكی لەسەرە - بەڵام وا دەردەكەوێت دەنگی ئافرەت عەورەت نییە و درووستە بە پێی پێویست لەگەڵ پیاوانی نامەحرەمدا قسە بكەن، بەڵام بە مەرجێك قسەكردنێكی ئاسایی بێت و لە كەش وهوایەكی پاك و پاراو وئاسایی ودوور لە گوماندا بێت و، بە شێوەیەك لە شێوەكانی ئەوەی كە الله وریایی لەسەری داوە و فەرموویەتی: (فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ) نەیگرێتەوە، واتە دەنگەكە ناسك نەبێت و بە شێوەیەك نەبێت غەریزەی پیاوان بجوڵێنیت و بە شێوەیەكی سەرنج ڕاكێش سیفەتی مێینەیی ئافرەتی تێدا دەربكەوێت، قسەكەش پێویستە دوورو درێژ و زۆر نەبێت و بە پێی پێویست بێت، بۆ ئەوەی نەبێتە هۆكاری درووست بوونی فیتنە. لە سەردەمی پێغەمبەرایەتیدا ئافرەتان دەهاتنە لای پێغەمبەر علیه الصلاة والسلام و پرسیاریان لێ دەكرد و هەروەها دەچوونە لای هاوەڵان و خەلیفەكان و پرسیاریان لێ دەكردن، هەروەها سەلامیشیان لە پیاوانی نامەحرەم دەكرد و ئەوانیش وەڵامی سەلامەكەیان دەدایەوە. فەرموودەی الله عزوجل لە قورئانی پیرۆزدا: (وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ) الأحزاب: 53. بەڵگەیە لەسەر ئەوەی كە دەنگیان عەوەرت نەبووە. زانایان لە ڕۆشنایی بەڵگە شەرعییەكاندا، دەنگی ئافرەتیان بە عەورەت نەزانیوە، بەڵام نەك بە شێوەیەكی ڕەهایی، بەڵكو بەم مەرجانەی خوارەوە: 1- قسە كردنەكە بۆ كارێكی پێویست بێت و ماوەكەی بە پێی پێویستیەكە بێت و لەوە دەرنەچێت بۆ قسەی لاوەكی و دەمەتەقە لە دەرەوەی باسە سەرەكییەكە. 2- بە هیچ شێوەیەك ناسك كردنەوەی دەنگ و ئەوەی كە الله تعالی فەرموویەتی: (فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ) تێدا نەبێت، چونكە ئەوە بەریدی شەیتانە و سەرەتای درووست بوونی فیتنەیە. 3- ناوەڕۆكی قسە كردنەكە جێگای گومان نەبێت و نەبێتە مایەی فیتنە و درووست بوونی هەڵەی شەرعی. بۆیە مەسەلەی ئەوەی كە دەنگی ئافرەت عەورەت نییە مەعنای ئەوە نییە - وەكو لەم سەردەمەدا بە هەڵە وا گومان دەبرێت - ئافرەت بە ئارەزووی خۆی لەگەڵ پیاوانی نامەحرەمدا قسە بكات و لە هەر كوێ و لەگەڵ هەركێ بیەوێت قسە بكات بەو بەهانەی كە دەنگی عەورەت نییە! واتە بە شێوەیەكی ئاسایی تەماشای ئەو مەسەلە بكات، وەكو ئەوەی لەگەڵ مەحرەمەكانی خۆیدا قسە بكات وابێت! چونكە لە ڕاستیدا ئەو قسە كردنە بەو شێوەیە دوورە لە شێوازی ڕێگەپێدانی شەریعەت بۆ قسەكردنی ئافرەت لەگەڵ كەسانی نامەحرەمدا و زۆر جار سەر لە هەڵە و سەرپێچی شەرعی دەردەكات. یان حاڵ بەوە بگات لەبەر ئەوەی دەنگی ئافرەت عەورەت نییە، بە درووست بزانرێت ببێتە بێژەر و لە ڕاگەیاندندا كار بكات، چونكە ئەوە حەرامە ئەگەر تەنها ئایەت و فەرموودەش پێشكەش بكات هەر حەرامە، سروشتی كارەكەی لەو حاڵەتەدا وا دەخوازێت لەم سەردەمەی خۆماندا كە سەردەمی فیتنە و لە شەرع دووركەوتنەوەیە، لەگەڵ پیاوانندا تێكەڵ ببێت و دەنگی خۆی ناسك بكاتەوەو هەمیشە قسەی خۆش و ڕووی گەش بێت و لەگەڵ پیاواندا بەبێ هیچ هەستكردنێك بە شەرم وئیحراجی مامەڵە بكات، بێگومان لێرەدا مەبەستم لە ڕاگەیاندنی عەلمانی نییە، چونكە ئەوان بەم جۆرە باسانە هەر پێكەنینیان دێت، بەڵكو مەبەستم ئەوانەیە كە خۆیان بە موسوڵمانێكی وابەستەبوویش بە ئیسلامەوە دەزانن و ئەو كارانەش لە دەرەوەی ڕەزامەندی و سنووری دینەكەیانەوە ئەنجام دەدەن. شەریعەتی ئیسلام لە مەسەلەی دەنگی ئافرەتدا بانگ و ئیقامە كردنی لەسەر ئافرەتان لاداوە بۆیان نییە نە بانگ بدەن و نە ئیقامە بكەن، چونكە درووست نییە دەنگیان بەو شێوە بە ئاوازەوە ببیسترێت تەنانەت بەو وشە پیرۆزانەی بانگیش، تەنانەت قورئان خوێندنی ئافرەت بە دەنگی خۆی، ئەگەر پیاوان بیبیسن هەر درووست نییە، هەروەها قەدەغەیە لەسەر ئافرەت پێشنوێژی پیاوان بكات و هەندێ كاروباری موسوڵمانان وەربگرێت، كە هەموو ئەوانە بەڵگەن لەسەر ئەوەی دەنگی ئافرەتان تەنها لە سنووری زەرورەت و پێویستیدا درووستە ببیسترێت نەك بەڕەهایی. لەلایەكی تریشەوە وەكو پاڵپشت و روونكردنەوە بۆ بەڵگە شەرعییەكان، ئەزموونی ژیان دەریخستووە كە دەنگی ئافرەتان كاریگەری لەسەر پیاوان هەیە و هەندێ جار هاوشێوەی بینینی شەكڵ و ڕواڵەتی وبگرە زیاتریش دەنگەكەی دەبێتە مایەتی فیتنە و شەیدا بوونی هەندێ لە پیاوان بە دەنگیانەوە و دواجاریش دەبێتە هۆكارێك بۆ درووست بوونی وابەستەبوون وكاریگەری. (بشار بن برد) ی شاعیری نابینا و ناوداری عەرەب دەڵێت: يا قَومِ أَذني لِبَعضِ الحَيِّ عاشِقَةٌ وَالأُذنُ تَعشَقُ قَبلَ العَينِ أَحيانا واتە: هۆ خزمینە گوێم عاشقی هەندێ ئافرەتی گەڕەك بووە، گوێیش جاری وا هەیە لە پێش چاودا عاشق دەبێت! ئەو قسەش وەكو وتم -ئەگەرچی خۆی لە خۆیدا بەڵگە نییە - بەڵام بە ئەزموون دەركەوتووە حەقیقەتی هەیە وهیچ زێدەڕەوییەكی تێدا نییە. چەندین حاڵەتی واش بووە نەك تەنها پیاو بە دەنگی ئافرەت كاریگەر بووە، بەڵكو بە پێچەوانەشەوە هەر ڕاستە وەكو بەڵگەیەك لەسەر ئەسڵی كاریگەری دەنگ لەبەرانبەر كاریگەری شێوەو رەنگدا. بۆیە كورتەی ئەم باسە ئەوەیە دەنگی ئافرەت عەورەت نییە ئەگەر نەبێتە مایەی فیتنە و بە پێی پێویست بێت و قسەی خۆش و گاڵتە و موجامەلەی تێ نەكەوێت، تەنانەت لە كاتی تەلبیە كردن لە حەج و عومرەدا درووست نییە بە دەنگی بەرز بڵێت (لبیك اللهم لبیك) بە پێچەوانەی پیاوانەوە كە سوننەت وایە دەنگ بە تەلبیە كردن بەرز بكەنەوە، یان لەو كاتەی لەناو نوێژی جەماعەتدان، ئەگەر پێشنوێژ هەڵەیەك بكات، بۆ پیاوان درووستە بە دەنگ هەڵەكەی بۆ چاك بكەنەوە، بەڵام بۆ ئافرەتان ئەو كارە دروووست نییە، بەڵكو تەنها بۆیان هەیە لە ڕیگەی (تصفیق) واتە دەست لەسەر دەستی خۆیان بدەن و بەو دەنگە ئیمام لە هەڵەكەی ئاگادار بكەنەوە. سەبارەت بەو خیلافەی كە هەیە لە نێوان زانایاندا ئایا دەنگی ئافرەت عەورەتە یان عەوەرت نییە و ئەو قسەو باسەی لە ڕووی زانستییەوە كە هەڵیدەگرێت، دەتوانیت بۆ كتێبی (صوت المرأة – بحث فقهي) يوسف بن عبد الله الأحمد، بگەڕێێتەوە، مەسەلەكانی لە ڕۆشنایی بەڵگەكاندا شیكردووەتەوە. ‘