الثلاثاء , أكتوبر 3 2023
سه‌ره‌تا / وتاری نوسراو / سوننه‌ت / كیتاب و سوننه‌ت پێوه‌ره‌ بۆ وه‌رگرتن و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی فه‌توای زانایان

كیتاب و سوننه‌ت پێوه‌ره‌ بۆ وه‌رگرتن و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی فه‌توای زانایان

 

كیتاب و سوننه‌ت پێوه‌ره‌ بۆ وه‌رگرتن و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی فه‌توای زانایان

ئه‌گه‌ر زانا كه‌وته‌ هه‌ڵه‌یه‌كه‌وه‌ وفه‌توای به‌ پێچه‌وانه‌ی بنه‌مایه‌ك له‌ بنه‌ماكانی كتاب و سوننه‌ت دا، یان له‌ مه‌سه‌له‌یه‌كی بیروباوه‌ڕدا تووشی زه‌لـله‌و هه‌ڵه‌ بوو، ئیتر ئایا هه‌ر نه‌پێكانێكی ئاسایی بێت به‌ سروشتی خۆی وه‌كو مرۆڤێك، یان فشارێكی سیاسی و ده‌ره‌كی له‌سه‌ر بوو، كه‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ ده‌گونجێت ڕوو بده‌ن، درووست نییه‌ كه‌س به‌ قسه‌ی بكات و شوێن پێی هه‌ڵگرێت، هه‌ڵه‌كه‌شی نابێته‌ پاساو بۆ كه‌س ڕه‌چاوی بكات، چونكه‌ حه‌ق و ڕاستی له‌ قورئان و له‌ سوننه‌تدا ڕوونه‌ و پێوه‌رێكی نه‌گۆڕه‌ بۆ موسوڵمانان و په‌ناگه‌یه‌كی قایمه‌ و ڕێگره‌ له‌ خشته‌چوون و سه‌رگه‌ردانی موسوڵمانان، ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستیان پیاده‌ كردنی ڕێگه‌ی حه‌ق بێت.

پێشه‌وا (إبراهيمُ بنُ أبي عَبْلَة) كه‌ له‌ ساڵی (152)ی كۆچی وه‌فاتی كردووه‌ فه‌رموویه‌تی:: [مَنْ حَمَلَ شَاذَّ الْعُلَمَاءِ حَمَلَ شَرّاً كَثِيراً] واته‌ هه‌ركه‌سێك به‌ دوای قسه‌ی شاز و بێ به‌ڵگه‌ی زانایاندا بگه‌ڕێت، خراپه‌یه‌كی زۆر له‌ خۆیدا كۆ ده‌كاته‌وه‌.

پێشه‌وا (الأَوْزَاعِيُّ) وه‌كو له‌ “السنن الكبرى” ی البیهقي دا هاتووه‌ (10/211).فه‌رموویه‌تی: (مَنْ أَخَذَ بِنوَادِرِ العُلَمَاءِ، خَرَجَ مِنَ الإِسْلاَمِ) واته‌: هه‌ركه‌سێك به‌ فه‌تواو قسه‌ی ده‌گمه‌نی زانایان كار بكات، دوور نییه‌ له‌ ئیسلام ده‌ربچێت، الله تعالی په‌نامان بدات.

هه‌روه‌ها پێشه‌وا (الذَّهَبِيُّ) له‌ كتێبی (سير أعلام النبلاء) (8/90) فه‌رموویه‌تی:.

(وَمَنْ تَتَبَّعَ رُخَصَ المَذَاهِبِ، وَزَلاَّتِ المُجْتَهِدِيْنَ، فَقَدْ رَقَّ دِيْنُهُ) واته‌: هه‌ركێ به‌ دوای ڕێگه‌ پێدانی بێ به‌ڵگه‌ی زانایانی مه‌زهه‌به‌كاندا بچێت و بۆ هه‌ڵه‌ی زانا گه‌وره‌كان بگه‌ڕێت كاری پی بكات، دینی لاواز ده‌بێت.

هه‌ر له‌م باسه‌یش پێشه‌وا (سُلَيْمَانُ التَّيْمِيّ) فه‌رمووه‌تی: (إِنْ أخذتَ بِرُخْصَةِ كُلِّ عَالِمٍ اجْتَمَعَ فِيكَ الشَّر كُلُّهُ) واته‌: ئه‌گه‌ر به‌ ڕێگه‌ پدانی هه‌موو زانایه‌ك كاربكه‌یت هه‌موو خراپه‌یه‌كت تێدا كۆ ده‌بێته‌وه‌، له‌سه‌ر ئه‌م وته‌یه‌، (ابْنُ عَبْدِ الْبَرِّ) فه‌رموویه‌تی: (هَذَا إِجْمَاعٌ لَا أَعْلَمُ فِيهِ خِلَافًا.) ئه‌مه‌ كۆده‌نگی زانایانی له‌سه‌ره‌ نه‌مزانیوه‌ هچ زانایه‌ك ناكۆكی له‌سه‌ری هه‌بووبێت.

بۆیه‌ پێویسته‌ موسوڵمانان له‌ په‌روه‌ردگاریان بترسن و هه‌ڵه‌ی زانایان و زه‌لـله‌ی پیاوچاكان ڕه‌چاو نه‌كه‌ن و خۆیان به‌وه‌ فریو نه‌ده‌ن ئه‌گه‌ر هه‌ندێك له‌و زانایانه‌ پێچه‌وانه‌ی حه‌ق و بیروباوه‌ری ڕاست له‌ مه‌سه‌له‌یه‌كدا قسه‌یان كرد و فه‌تواكه‌یان له‌ گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی خۆیاندا یه‌كی گرته‌وه‌ زه‌لـله‌كه‌یان بكه‌ن به‌ پاساوی سه‌رپێچی و به‌هانه‌ی له‌ ڕێگه‌ ده‌رچوون و لادان.

ئه‌گه‌ر موسوڵمانان به‌ روخسه‌ت و ڕێگه‌ پێدان و هه‌ڵه‌ی هه‌موو زانایه‌كی گه‌وره‌ كار بكه‌ن، به‌ ته‌واوی له‌ جه‌وهه‌ری ئیسلام دوور ئه‌كه‌ونه‌وه‌ و مانایه‌ك بۆ بانگه‌شه‌ی سه‌روه‌ری كیتاب و سوننه‌ت نامێنێ.

له‌ كۆتاییشدا به‌وانه‌ ده‌ڵێم كه‌ به‌ هه‌ڵه‌ی زانایان خۆشحاڵن و ده‌یكه‌نه‌ پاساوی سه‌رپێچی بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی دینه‌كه‌یان:

بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ئه‌لفوبێی عه‌قیده‌، بۆ ئایه‌ته‌كانی قورئان و فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم كه‌ باسی بیروباوه‌ڕ ئه‌كه‌ن، به‌ڵكو ئه‌گه‌ر دڵی خۆتانتان به‌ تاوان و لادان و بیدعه‌ ڕه‌شنه‌كردووه‌ته‌وه‌ پرسیار له‌ دڵی خۆتان بكه‌ن، دڵیش هه‌ندێك جار موفتیه‌كی ڕاستگۆیه‌ با وه‌ڵامتان بداته‌وه‌، (نعوذ بالله من الحور بعد الكور).

إحسان برهان الدین

اترك تعليقاً

لن يتم نشر عنوان بريدك الإلكتروني. الحقول الإلزامية مشار إليها بـ *