ماڵپەڕی فەرمی مامۆستا احسان برھان الدین
وته‌یه‌كی به نرخی شافیعی
“آمنت بالله وبما جاء عن الله، على مراد الله. وآمنت برسول الله، وبما جاء عن رسول الله، على مراد رسول الله.”
واته: باوه‌ڕم به الله هه‌یه ، به‌وه‌شی له‌لای الله هاتووه ، له‌سه‌ر ئه‌و واتاو مه‌به‌سته‌ی الله ده‌یه‌وێت ، باوه‌ڕیشم به پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه و سلم هه‌یه به‌وه‌شی كه لای ئه‌و هاتووه ، به پێی ئه‌و مه‌به‌ست و واتایه‌ی كه ئه‌و ویستوویه‌تی صلی الله علیه وسلم.
مه‌به‌ستی شافیعی ڕه‌حمه‌تی خوای لێبێت – وه‌كو هه‌ندێ له ئه‌هلی عیلم فه‌رموویانه – ئه‌وه‌یه باوه‌ری به ده‌قه‌كانی شه‌ریعه‌ت هه‌یه به‌و واتایه‌ی كه ده‌یبه‌خشێت ، نه‌ك به گوێره‌ی تێگه‌یشتن و حه‌زو ئاره‌زووی خۆی ، به واتایه‌كی تر : خۆی به شێوه‌یه‌كی ڕه‌ها ده‌داته ده‌ست ده‌قه‌كانه‌وه به بێ هیچ نكۆڵی و ناڕازیبونێكی ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ ، به بێ هیچ بۆ زیادكردن و لێ كه‌م كردنه‌وه‌یه‌ك ، ئه‌گه‌ر له‌به‌ر هه‌ر كێشه‌یه‌ك نه‌یتوانی له مه‌به‌ستی ده‌قه‌كان تێبگات پێویسته باوه‌ڕی به‌و واتایه بێت كه خواو پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی صلی الله علیه وسلم ویستوویانه .
بۆ زانینی مه‌به‌ستی خوا و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی پێویسته دوو هه‌نگاو ڕه‌چاو بكرێن:
1- أن يكون النص واضحا بينًا مُحكمًا غير مُحتاج لنص آخر ليتبين معناه: واته ده‌قه‌كه خۆی ڕوون و ئاشكرا بێت ، پێویستی به ده‌قێكی تر نه‌بیت ڕوونی بكاته‌وه ، ده‌قه‌كانیش به گشتی به‌و شێوه‌ن و به ئاسانی واتاكانیان ده‌گه‌ن ، وه‌كو خوای گه‌وره فه‌رموویه‌تی: { إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ} [النساء: 48] {وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا} [البقرة: 275].
2. أن يكون النص مُتشابها، أي محتاجا إلى ما يبيّن معناه: واته: ده‌قه‌كه پێویستی به ده‌قێكی تر هه‌بیت واتاكه‌ی ڕوون بكاته‌وه ، وه‌كو: {وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا} [النساء: 14]
ئه‌م ئایه‌ته به شێوه‌یه‌كی گشتی هاتووه (مطلق) ه و به‌م ئایه‌ته (تقیید) كراوه: { إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ} [النساء: 48] واته: ئه‌گه‌ر ته‌نها له ڕوانگه‌ی ئایه‌تی یه‌كه‌مه‌وه ته‌ماشا بكرێت ، خوینه‌ر بۆ تێگه‌یشتنی مه‌به‌ستی ده‌قه‌كه تووشی هه‌له‌ی گه‌وره ده‌بیت و له خشته ده‌چێت ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له گه‌ڵ ئایه‌ته‌كه‌ی تردا ته‌ماشای بكات ، ڕاستی واتای خوای گه‌وره‌ی بۆ ئاشكرا ده‌بێت.
إحسان برهان الدین
2016-9-30 سلێمانی
