یەكێكە لە مەزنترین پێغەمبەران و گەورەترین ڕەوانەكراوەكانی الله بۆ مرۆڤایەتی، خاوەن پلەو پایەی قسەكردنە لەگەڵ پەروەردگاری، بەوەش بوو بە خاوەن مەقام وپێگەی (كلیم الرحمن). 

شەریعەت و پەیامێكی تێروتەسەلی لەلای الله وە بە بەنی ئیسڕائیل گەیاند، بەڵام زۆربەی زۆری ئەوان نەتەوەیەكی لادەر و لاسار و حەق نەویست بوون، ڕێزیان لە موساو لە شەریعەتەكەی نەگرت و پەیامەكەیان ڕەتكردەوە، بۆیە شاییستەیی هەڵگرتنی سیفەتی مرۆڤیان لە دەستدا و بوون بە بەراز و مەیمون و تاكو ئێستەش ئوممەتەكەی نموونەی كوفر و لادان و ستەمكردن و كاری ناشاییستەن. 

موسی علیه السلام مامۆستا و پێشەوای هەموو موسوڵمانێكی موەحیدە تا ڕۆژی دوایی، پێغەمبەرێكی خۆشەویست و مەزنە وپێشەنگێكی بە توانایە بۆ هەموو موسوڵمانێك لە تۆكمەیی كەسایەتی و پتەوی ئیمان و ڕووبەڕووبوونەوەی زاڵم و ستەمكاراندا. 

بەسەرهاتی موسی علیه السلام كە قورئانی پیرۆز زۆر جەختی لەسەر دەكاتەوە و لە سوڕەتەكاندا دوبارە دەبێتەوە، بۆ هەموو موسوڵمانێك پڕ لە پەند و وانەو عیبرەتە، خۆشویستنی و بە پێشەوا تەماشاكردنی ئەركی هەموو موسوڵمانانە و فەرزیشە لەسەریان. 

موسی علیه السلام خاوەنی داواكارییەكە لە پەرورەدگاری كە هیچ پێغەمبەرێكی تر ئەو داواكارییەی نەكردووە، فەرمووی: پەروەردگارم دەمەوێت بتبینم، (وَلَمَّا جَاءَ مُوسَىٰ لِمِيقَاتِنَا وَكَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ أَرِنِي أَنظُرْ إِلَيْكَ ۚ) دەیەویست بەهەر حالێك بووە هەموو بەنی ئیسڕائیل بێنێتە سەر ڕێگای ڕاست و گومانەكانیان بڕەوێنیتەوە و بیانهێنێتە سەر ڕاستە شەقامی ئیمان و تەوحید، بەڵام ئەوان لە گومراییدا ڕۆچووبوون. 

موسی علیه السلام ناخی لە پێناو پەیامی تەوحید و پەروەردگاریدا توندی و شیددەتی زۆری تێدا بوو، كە بینی لەو ماوەی قەومەكەی بەجێ هێشتووە لە دینی تەوحید ویەك الله پەرستی لایان داوە خەم دایدەگرێت و لە هارونی برای توڕە دەبێت: (وَأَلْقَى الْأَلْوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأْسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُ إِلَيْهِ). 

موسی علیه السلام ئەو شەفاعەتكار و كەسە سەنگینەیە كە لەشەوی میعراجدا پێغەمبەرمانی صلی الله علیه و سلم چەندین جار گێڕایەوە بۆ لای پەروەردگاری بۆ ئەوەی تەكلیفی نوێژمان لەسەر كەم بكاتەوە، پێغەمبەری ئێمە نەبوو بەڵام دڵی پێغەمبەران بەو شێوە پڕ لە سۆز و بەزەیی بۆ هەموو موسوڵمانێك. 

موسی علیه السلام ئەو پێغەمبەرە نازدار و مەزنەیە كە سەرەڕای ئەوەی یەكێكە لە پێغەمبەرانی (أولو العزم) علیهم السلام و بەسەرهاتەكانی لە ئایەت و سوڕەتەكانی قورئاندا بڵاوبووەتەوە، بەڵام الله تێماندەگەیەنێت كەوا دواجار موسی مرۆڤ بووە و زۆرێك لەو حاڵەتانەی بەسەر ئێمەی خەڵكی ئاساییدا دێت بەسەر ئەویشدا هەر هاتوە، بەڵام لەبەر ئەوەی ئەو باری مەزنی پێغەمبەرایەتی بەسەردا درابوو و لەئاستێكی زۆر بەرز و باڵایشدا بوو لە تواناكانیدا، بۆیە ئەو پێشەنگ و مامۆستای ئێمەیە و ئەركی سەرشانمانە ژیاننامەكەی بكەین بە مەشخەڵێك و ڕێگای ئیمان و تەوحیدی خۆمانی پێ ڕوناك بكەینەوە. 

موسی علیه السلام برای پێغەمبەرەكەمانە و ڕێبواری یەك ڕێگان كە ڕێگای تەوحید و تێكۆشانە لە پێناو هیدایەتدانی مرۆڤایەتی بۆ ڕووناكی ئیسلام، یەكێكیش لە مافەكانی ئەو پێغەمبەرە بەسەرمانەوە، جگە لەبەرز ڕاگرتنی ژیاننامەی و بە پێشەنگ تەماشاكردنی و فێربوونی وانە لە كەسایەتییە ناوازەكەی، پێویستە نەهێڵێن ناوی لەناوماندا بزر بیت و جێگای خۆیەتی هاوشێوەی باوو باپیرانمان ناوی مناڵەكانمان بە ناوی ئەو پێغەمبەرەوە بنێین و شانازی پێوە بكەین. 

 

 

 

كاتێك بە میوانی دەچیتە جێگایەك و لەوێ بەدیداری كەسانێك دەگەیت، چاك دەزانیت كە مانەوەت لەو شوێنەدا مانەوەیەكی كاتییە و بۆ نیشتەجێبوونی یەكجاری نییە، بۆیە هەڵسان و بەجێهێشتنی ئەو جێگایە مسۆگەرە و حەقیقەتێكە زوو یان درەنگ دەبێت ڕوو بدات چونكە ئەوە ماڵ و جێگای حەوانەوەی ڕاستەقینەی تۆ نییە. 

لە ڕاستیدا ئێمە لەم دونیایەدا بەهەمان شێوە میوانین ومیوانیش دەبێت لە كۆتایی هاتنی میواندارییەكە دڵنیا بێت و یەقینی هەبێت لە بەجێهێشتنی ئەو هەوارە و جیابوونەوە لە خانەخوێكانی. 

تەمەنمان لەم دنیایەدا هەرچەند درێژ بێت هەر كورتە، چونكە ماوەی ژیانی دنیا بەماوەی ژیانی دواڕۆژ بەراورد ناكرێت، ئەگەر سەدەیەكیش تەمەن بكەین بە سروشتمان وەكو مرۆڤ تەنها وەكو ئەوەیە ڕۆژێك ، یان كۆتا ساتەكانی ئەو ڕۆژە تەمەنمان بەسەر بردبێت، جگە لەوە وەكو خەوێكە وزۆربەیشیمان لەبیرچووبێت. 

مادام تەمەنیشمان هەرچەند درێژ بێت هەروەكو یەك ڕۆژە وهاكا پێمان دەوترێت ژیان كۆتایی هات، كەواتە دین و عەقڵیش پێمان دەڵێن لەو ڕۆژەدا هەوڵ بدەیت بەڕۆژوو بیت وخۆت لە هەموو خراپەیەك بپارێزێت و بەگوێرەی توانا هەموو چاكەیەك ئەنجام بدەیت و خۆت لە هەموو ئەوەی لەگەڵ ڕەوشت و هەڵسوكەوتی میوانی ئاكاربەرز و بەڕێزدا نەگونجاوە بەدوور بگریت. 

ڕەحمەتی الله لەو زانا بەرێزە بێت كە فەرموویەتی:  

وصُم يومَكَ الأدنى لعلكَ في غدٍ ... تًفوزُ بعيدِ الفِطرِ والنّاسُ صُوَّمُ 

واتە ژیانی دونیا خۆی ڕۆژێكە تۆیش تێیدا بەڕۆژووبە، بەلكو بەربانگ وجەژنی ڕەمەزانت بحەیتە ڕۆژی دواتر كە ڕۆژی قیامەتە. 

گرنگە لەو حەقیقەتە تێبگەین كە ئێمە لەم دنیایەدا میوانین ودەبێت وەكو میوانیش - نەك خاوەن ماڵ - ڕەفتار بكەین، واتە دڵنیابین لە تەواوبوونی میواندارییەكە وئەو شوێنە بە موڵكی خۆمان نەزانین، ڕێزی خۆمان بگرین و بە پێی ئەو بەرنامەو ڕێنماییانە بڕۆین كە بۆ میوانەكان دیاری كراون، بە بێ مۆڵەت وەرگرتن هیچ كارێك لەو جێگەی كە میوانین تێیدا ئەنجام نەدەین، چاكەی خاوەن ماڵیش بەچاكە نەك بە خراپە و ناپاكی وەڵام بدەینەوە، بەڵكو ئەركی سەرشانمانە چاكەو ڕەوشتی جوان نیشان بدەین و هەوڵیش بدەین شوێنەوار و ناوبانگێكی جوان لە دوای خۆمان بەجێ بهێڵێن و هیچ كار و ڕەفتارێكی نەشیاوو ناپەسەندمان لێ دەنەكەوێت لە كاتی میواندارییەكەدا

لەماوەی ڕابردوودا هەموو دنیا شاهێدی یەكێك لە دڕندانەترین ستەمەكانی جولەكە و هاوكارەكانیان دژ بە مرۆڤایەتی بەگشتی و ئیسلام بە تایبەتی بوون، غەززە بوو بە هێمایەك بۆ مەزڵومی و بێ كەسی و بەجەستەیەكی خوێناوی چووە نێو مێژووەوە بۆ ئەوەی شایەتێكی ڕاستگۆ و ڕاستەقینەی دونیا و دواڕۆژ بێت لەسەر ستەمێك كە بەهۆی دینەكەی بەسەریدا دێت و لە مێژوودا وێنەی كەمە. 

ڕووداوەكانی غەززە پەردەی لەسەر هەموو دروشمەكانی ڕۆژئاوا هەڵماڵی وهەموو دەمامكەكانی لە ڕوخساریان خستنەخوارەوە وسەلماندی كە ئەوان خاوەن شارستانییەتێكی مادی وەحشیگەرا و دڕندەن وبەتاڵن لە هەموو بەهایەكی ڕەوشتی و مرۆیی و ئەوەندەشی كە ڕاستگۆبن تێێدا تەنها پەیوەستە بە هاوڵاتی و شوێنكەوتووانی خۆیانە نەك بۆ مرۆڤایەتی بەگشتی. 

وەكو چۆن ئەم شارستانییەتەی ئێستایان سەرەتای درووست بوونی لە سەر كەللەسەری بێ تاوانەكان دامەزرا و لەسەر بنەمای قڕكردن و لەنێوبردن وچەوساندنەوەی میللەتە لاوازەكان بوو، ئێستاش بەهەمان شێوە تینوێتی ئەوان بۆ خوێنی گەلان و بەتایبەتی موسوڵمانان هێشتا نەشكاوە و بە شێوەیەكی هستیریایی پەرۆشن هەموو هەلێك بۆ جێبەجێكردنی ئەو ئامانجە بقۆزنەوە. 

ئەوەی بە تیۆری لەسەر غەدر وستەم و خیانەتی جولەكە و موشریك و مونافیقەكان لە قورئان و لە فەرموودەو سیرە و لە كتێبەكانی مێژوودا دەمانخوێندنەوە، من وەكو تەمەنی خۆم و ئەوەی لە بیرم بێت لە ڕووداوەكانی بۆسنەو هەرسكدا بینیمان و خاڵە هاوبەشەكانی ئەم دوو وێرانكاری و كوشتارگەیە بە ڕوونی دەبینم، بەڵام بە ڕوونتر و بە كردەیی و بەبەرجەستەكراوی لە ڕووداوەكانی ئێستای غەززەشدا بینیمان، ئەوەشی دەربارەی تابوری پێنجەم و شەشەم لە كتێبەكاندا دەمانخوێندەوە ئەویشمان بەبەرجستەكراوی و بەچاوی سەرمان بینی. 

غەززە بەم كارەساتەی كە بەسەریدا هات ودێت، بەو هەزاران منداڵ پیر و وئافرەت و گەنجانەی كە بەناحەق لێی كوژران ودەكوژرێت، بەو وێرانكاری وكاولكارییە بێ وێنەیەی كە تێیدا ئەنجامدرا ودەدرێت، چەند ڕاستییەكی تاڵی لە واقیعی ئەمڕۆدا سەلمان: 

- لە تاڵترینیان دەستەوسانی و بێ دەسەڵاتی موسوڵمان بوو كە بەو ژمارە زۆرەی لە جیهاندا هەیانە هیچیان پێ ناكرێت بۆ براوخوشكەكانیان لە غەززە. 

- هەروەها سەلماندی كە سەرانی سیاسەت و سەربازی و ئابووری سەرزەوی سەرەڕای نانكۆكییە قوڵەكانیان بەڵام تاكە پرسێك كە لەسەری كۆك بن و یەك دەست و یەك هەڵوێستن بن تێیدا: لەناوبردنی موسوڵمانانە. 

- هەروەها ڕووداوەكانی غەززە گومانێكی نەهێشت لەوەی سەرانی دەوڵەتە عەرەب و جیهانی بەناو ئیسلام هەمویان یان ئەڵقە لە گوێ و بەكرێگرتەی جولەكە و ڕۆژئاوان، یان لە پێناو بەرژەوەندی و فرۆشتنی نەوت و بوژانەوەی ئابوری، نەك غەززە هەموو موسوڵمانان لە یەك ڕۆژدا تیابچن ئەوان باكیان نییە و بە وشەیەكیش ئامادە نین بەرگرییان لێ بكەن. 

غەززە بە تێچوویەكی سەخت و خوێناوی، بوو بە دەستە خوشكی كارەساتبار وهاوشێوە ستەم لێكراوكانی تری لە مێژوودا، بەسەرهاتی غەمگین و ناخ هەژێنەكانی بەسترایەوە بە شارو شوێنە مەنكوبەكانی وەكو بەغدا كاتێك مەغۆلەكان وێرانیان كرد و خەڵكەكەیان كوشت، بۆسنە و هەرسك وئەو ستەمە ناخ هەژێنەی كە سڕبەكان بەسەریاندا هێنا، لە سربرنيتسا‏ وسەراییڤۆ، قەتڵوعامەكانی موسوڵمانانی ڕۆهێنگا لە میانمار و لە زۆر جێگەی تری ئەم سەر زەوییەدا كە جولەكە و نەساڕاكان و پاشكۆكانیان لە جەورو ستەم پڕیان كردووە. 

لە ئێستادا جیهان لە ئەوپەڕی ناخۆشیدایە، چونكە لێوان لێو بووە لەستەم، خراپە و فەساد وستەم باڵی ڕەشی بەسەر هەموو شتێكدا ڕاكێشاوەو وشكانی و دەریاكانیشی گرتووەتەوە... 

ئەوەی لەم سەردەمەدا دەگوزەرێت لە دژایەتی زەق و ڕاشكاوانە بەرانبەر موسوڵمانان كە تەنها باجی موسوڵمان بوونیانی خۆیان دەدەن، لە درێژایی مێژوودا وێنە وهاوشێوەی نەبووە. 

إحسان برهان الدین 

12 جمادى الأول 1445 

لە سی و نۆ پەیامی ڕابردووی ئەم زنیجرەیەدا ، هەوڵماندا كۆمەڵێك لە گرنگترین ئەو باسانەی بۆ ئافرەتان پێویستن بیانخەینەڕوو، بێگومان كە نەمانتوانیوە هەموو ئەوەی كە پێویستە باسی بكەین، لێرەشدا كۆمەڵێك ئامۆژگاری و خاڵی تری گرنگ باس دەكەین، كە پێشتر وەكو پێویست تیشكی نەخراوەتە سەر، باسەكانیش پەیوندییان بەیكەوە نییە، وەكو ئەوەی هەر خاڵێك بابەتێك سەربەخۆ بێت وایە:

1- بەباشم زانی پەیامێك بۆ ئەو ئافرەتە بەڕێزانە ئاراستە بكەم كە لە مێردەكانیان جیابوونەتەوەو لەبەر هەر هۆكارێك بێت لە ژیانی خێزانییاندا سەركەوتوو نەبوون:

- دەزانم بە ئەندازەی دڵخۆشی ئەو ڕۆژەی كە خوازبێنی كرایت و ئەو هەواڵە خۆشەت بە خۆشەویستانت گەیاند، هەواڵی تەڵاق و جیابوونەشت دوو ئەوەندە خەمباری كردوویت و ئازارت پێ دەبەخشێت، بەڵام چاك بزانە ئەوە قەدەری تۆ بوو و بەوەش دونیا كۆتایی نایەت.

-  پێویستە متمانەت بەخۆت هەبێت و شكستەكەت فەرامۆش بكەیت، هەوڵ بدە لە بازنەی شەرع و ڕێگەپێدراودا گۆڕانكاری لە خۆتدا بكەیت، كتێب بخوێنە، سەردانی كەسوكارت بكە، وەرزش بكە، جلی تازە بكڕە هەركارێك تر بكە كە شەرعی بێت و سەرقاڵت بكات و بەسوود بێت.

- ئەگەر ماوەیەكی كەمە ڕووداوی جیابوونەوەكە ڕوویداوە، ئاساییە خەمبار بێت و ئایاییە بشگریت، چونكە گریانیش بۆ خۆی ڕێگەیەكی هێور بوونەوەو ئاسوودەییە بۆ دەروون.

-  پێویستە هەوڵ بدەیت لە یادگاری و ڕۆژانی ڕابردوو دابڕێیت و لەم قۆناغەی ئێستاتدا بژیت ، پێویستە گۆڕانكاری ئەرێنی و شەرعی لە ژیانتدا درووست بكەیت و لەگەڵ دوێنێتدا جیاواز بیت.

-  گۆڕانكاری لە خۆت و جل وبەرگ و ماڵ و ئەوەی دەزانیت لەڕابردوو داتدەبڕێت و لە بیرت دەباتەوە بكەیت، بەمەرجێك لە چوارچێوەی شەرعی رب العالمین دا بێت.

-  بەرژەوەندیت لەوەدایە لە ژێر كاریگەری ڕابردووی یادگارییەكانتدا دەربچیت، بەڵام ئەگەر جیابوونەوەكەتان لەو شێوەیە كە تەڵاقی ڕەجعی پێ دەوترێت و دەرگای گەڕانەوە بەتەواوی دانەخراوە ومێردەكەت پەشیمان بووەتەوەو تۆیش گەڕانەوەت پێ باشە و بەتایبەتی ئەگەر مناڵتان لە نێواندا هەیە بە پێی ڕێككەوتن وڕەچاوكردنی بەرژەوەندی دین و دونیای خۆتان و دەستەبەر كردنی دۆخێكی لەجاران باشتر و سەقامگیرتر، ئاساییە جارێكی تر ژیان پێكەوە دەست پێبكەنەوە، ئەگەریش ئەوە مومكین نییە، دەبێت ئەو لاپەڕە بۆ یەكجاری هەڵبدەیتەوەو مەگەر مناڵتان لە نێواندا هەبێت، لەو حاڵەتەدا واجبە لەسەرت مافی ئەو مناڵە پێشێل نەكەی لە بینینی باوكی  نابێت ڕێگری ئەوەی لێ بكرێت چونكە ئەوە ستەمە و الله لێت قبوڵ ناكات، بەڵام سەبارەت بە مێردی پێشووت دەبێت بە هەموو شێوەیەك ئەو كەسە لەبیر بكەیت وڕێگە نەدەیت بە خۆت بە هیچ شێوەیەك بیری لێ بكەیتەوە، چونكە هەم نامەحرەمە بۆت و هەم ئەزموونێكی شكستخواردووتان پێكەوە بووە.

- مەرج نییە ئەوەی كە ڕوویدا كارێكی خراپ بێت، مرۆڤ بە سروشتی عاتیفی و كورتبینە، لەوانەیە خێری پێوە بێت و بۆ دین و بۆ دونیات جیابوونەوە باشتر بێت لە بەردەوامی ئەو ژیانە، الله تعالی دەفەرموێت. {وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ} [البقرة:216]. هەرچی ئەو ناخۆشییانەش كە لە ئەنجامی تەڵاقەكە تووشت دەبێت ئارامی لەسەر بگرە و چاوەڕوانی پاداشت بە لەلای پەروەردگارت، كە خۆی فەرموویەتی:( إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ ) الزمر:10.

- لە دەرگای پەروەردگارت بێ ئاگا مەبە وبێ ئومێد مەبە، هەمیشە بە دوعا و پاڕانەوە لەو دەرگایە بدە، لە گەڵ قورئاندا بژی، بە فێربوون و جوان خوێندنەوەی خۆت سەرقاڵ بكە، بە تەفسیر و لەبەر كردنی و زیندوو كردنەوەی شەوەكانت بەوەی لەبەرت كردووە خۆت بەهرەمەند بكە.

- ڕەشبین مەبە و ناخت بە گەشبینی ڕووناك بكەرەوە و وا مەزانە بە پچڕانی ئەو پەیوەندییەت ئیتر كۆتایی بە هەموو خۆشییەكانت هاتووە. الله تعالی نیعمەتی زۆرە لەسەرت بە جیابوونەوەت وا نەزانی نیعمەتەكانی پەروەردگارت لەسەرت كەم بووەتەوە. نیعمەت هەر ئەوەش نییە كە پێت خۆشە هەندی جار ئەوەی كە زۆر پێت ناخۆشە ئەویش بە شێوەیەك لە شێوەكان نیعمەتێكە بەڵام پیی نازانیت. زەواج و ژیانی خێزانی تاكە نیعمەتی پەروەردگار نەبوو لەسەرت، چوزانی ئەوە تاقیكردنەوەیەك نییە، یان وەكو وتمان بژاردەیەكی باش نییە كە خێری تۆی تیایە و الله تعالی ئەوەی بۆ تۆ بەباشتر زانیوە.

- هەڵەیە بە هۆی ئەو جیابوونەوە پەلە بكەیت لە ئەنجامدانی زەواجێكی نوێ، یان وا بزانیت ستەمت لێكراوەو پێویستە تۆڵەی خۆت بكەیتەوە! لەوانەیە بكەویتە هەڵەیەكەوە و پەشیمان بیتەوە، لە مەسەلەی زەواجدا زۆر هێمن و وردوو وریابە.

- پێت سەیر نەبێت هەندێ لە شارەزایان دەڵێن ئەگەر دەزانیت مێردەكەت بەو تەڵاقدانە ستەمی لێ كردوویت، گەردەنی ئازاد بكە و لە دڵی خۆتدا لێی خۆش بە، چونكە ئەوە ڕێگایەكی باشە بۆ بەدەستهێنانی ئاسوودەیی و هەست كردن بە ئارامی.

- پێویستە بایەخی زۆر بە مناڵەكانت بدەیت و زاڵ ببێتە سەر هەر لاوازی و خەمۆكییەكەتدا كە لە ئەنجام جیابوونەوەت لە مێردەكەت تووشت بووە، بۆ ئەوەی ورەی ئەوانیش نەڕوخێنیت و هەمیشە باوەڕیان بە پەروەردگار بەهێز بكەیت.

2- پەیامێك بۆ ئەو ئافرەتانەی لە حیزب و ڕێكخراو و بانگەوازی ئیسلامیدا كار دەكەن، دەمەوێت بە ڕاشكاوی و بەبێ هیچ پێچ و پەنایەك پێتان بڵێم:

- هیچ كۆمەڵ و حیزبێكی ئیسلامی لە كوردستاندا بوونی نییە لە ڕووی عەقیدەوە سەلامەت بێت و لە ڕووی مەنهەجەوە لادانی نەبێت و ئینحیرافی نەكردبێت كە بتوانم ئامۆژگاریتان بكەم كاریان لەگەڵدا بكەن، تەنانەت ئەگەر بڵێیت لە هەڵەو لادانەكانیان بەریم و تەنها لە كارە باشەكانیان لەگەڵیاندام، بەو بەهانەشەوە هەر درووست نییە لەگەڵیان بیت، چونكە تۆ (تكثیر السواد)یان دەكەیت، واتە ژمارەیان زیاد دەكەیت و بەشێك لە بەرپرسیارێتی لادانەكانیان هەڵدەگریت و مەسەلە كە گەیشتە عەقیدەو تەوحید، موسوڵمان دەبێت سەریح و یەكلا بێت و شل و لاواز نەبێت.

- هەرچی ڕێكخراوو سەنتەر و ناوەند و جێگەیەك، ئەگەرچی بەتایبەت خەریكی زانستی شەرعی و تەجوید و قیرائات و لەبەر كردنی قورئانیش بێت، بەڵام سەر بە لایەنێك لەوانە بێت كە لە ڕووی عەقیدەوە تێكەوتوون، لەبەر هەمان هۆكاری سەرەوە درووست نییە لەگەڵیادا بیت، با ئەو جێگەیە وای نیشان بدەن كە لایەنێكی زانستین و هیچ پەیوەندییان بە حیزب و لایەنی سیاسییەوە نییە، چونكە لە ڕاستیدا ئەو جێگایانە ڕۆڵێكی بەرچاو دەگێڕن لە كۆكردنەوەی خەڵكی و ئەندام بۆ ئەو حیزبانە بەو بەهانەوە، ئەوانەش كە ئەو شوێنانە بەڕێوەدەبەن ئەندام و كادیری حیزبەكانن.

- بۆیە دەتوانیت دوور لە ئینتیمای ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی دەمامكدار بۆ هیچ حیزب و گروپ و ڕێكخراوو كۆمەڵێك، لە ماڵی خۆتەوە و لەسەر مەنهەجی كیتاب و سوننەت و خوێندنەوەی كتێب و گوێگرتن لە مامۆستای عەقیدە پاك و سوود وەرگرتن لە یوتیوب و لە ئێنتەرنێت بەگشتی، خزمەتی دینەكەت بكەیت، ئەمڕۆ جیهان بووە بە گوندێكی بچووك و بۆ كەسێك بیەوێت دەیان سەكۆ هەیە قسەی خێری تێدا بكەیت، سەدان فێرگە و قوتابخانە هەیە بۆ فێربوونی زانستی شەرعی و لە ماڵی خۆیشتەوە دانیشتوویت! یان دەتوانیت لەگەڵ هەر ڕێكخراوو لایەنێكدا كە هیچ لادانێكی عەقیدی نەبێت، خزمەتی دینەكەت بكەیت و خۆت پێكەوە بنەیت لە ڕووی شەرعی و زانستە ئیسلامییەكانەوە، خۆ ئەگەر نەبوو و لایەنێك وا دەست نەكەوت، تۆ داوات لێ نەكراوە بە هەر حاڵێك بێت هەر لەگەڵ حیزب و لایەنێكدا بیت، بەلكو داوات لێكراوە ئەگەر هەموویان كێشەی عەقیدەیان هەبوو، لێیان بەری بیت و بەتەنها خۆت بمێنیتەوە.

3- سەردانیكردنی ئافرەت بۆ گۆڕستان لەسەر بۆچوونی جومهوری زانایان درووستە وڕێگەپێدراوە، بە مەرجێك ئەو سەردانییە بیدعەی تێدا نەبێت و بۆ ئافرەتەكە فیتنەی تێدا نەبێت، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لەسەرەتا سەردانی كردنی گۆرستانی لەسەر ئافرەتان قەدەغە كرد و دواتر ڕێگەی پێیاندا: ( كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ زِيَارَةِ الْقُبُورِ فَزُورُوهَا) رواه مسلم. بەڵكو وەكو زانایان دەفەرموون ئەوە لە حاڵەتێكدایە ئەو گۆڕەی كە سەردانی دەكات لە شار و شوێنی ئەو ئافرەتە بێت، بەڵام ئەگەر لە شارێكی تر بێت و پێویست بەسەفەركردن بكات ئەوە درووست نییەو قەدەغەیە. لە فەرموودەدا هاتووە كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ئافرەتێكی بینی لەسەر گۆڕێك دەگریا پێی فەرموو ئارام بگرەو پێی نەفەرموو سەردانییەكەت ناشەرعییە، هەروەها دایكمان عائیشە الله لێی ڕازی بێت سەردانی گۆڕی عبدالرحمن ی برای كردووە. ئەو فەرموودەی (لعن الله زوارات القبور)یش وەكو شێخ مصطفی العدوي دەڵێت: یان فەرموودەیەكی لاوازە، یان نەسخ كراوە، یان مەبەست لەو ئافرەتانەیە كە لە كاتی سەردانی گۆڕستاندا سنووری شەرع دەشكێنن.

4- یەكێك لە دیاردە ناشەرعی و خراپەكانی ئەم سەردەمە ئەوەیە هەندێ جار ئافرەت بەتەنها لە گەڵ شۆفێری تەكسی نامەحرەمدا سەردەكەوێت، كە ئەوەش خەلوەیە و حەڕامە وەكو لە فەرموودەی صحیح دا هاتووە: (لا يخلون رجل بامرأة إلا ومعها ذو محرم) واتە درووست نییە پیاوێك لەگەڵ ئافرەتێكی نامەحرەمدا تەنها بێتەوە مەگەر مەحرەمێكی لەگەڵدا بێت لەو كاتەدا. هەروەها پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە فەرموودەیەكی صحیح دا فەرمویەتی: (لا تسافر امرأة إلا مع ذي محرم)رواه مسلم. واتە ئافرەت بۆی نییە گەشت بكات مەگەر لە گەڵ مەحرەمێكی خۆیدا نەبێت. بەڵام وەكو زانایان دەڵێن ئەگەر ئافرەتەكە بە تەنها نەبێت و ئافرەتی تری لەگەڵ بێت ئەوە خەلوەی پێ ناوترێت و لەو حاڵەتەدا درووستە.

5- زەكاتی ئاڵتون و زیو بێگومان واجبە و جێگای خیلاف نییە، بەڵام زەكاتی ئەو زێڕو خشڵەی ئافرەت بۆ جوانی و بۆ بەكارهێنانی خۆی بەكاری دەهێنیت ئەوە خیلافی لەسەرە، جومهوری زانایان لەسەر ئەوەن ئەگەر بۆ جوانی و بەكارهێنان شەخسی خۆی بەكاری بهێنیت زەكاتی یتێدا نییە، بەڵام وەكو زۆرێك لە زانا گەورەكان فەرموویانە ئەگەر ئاڵتوون گەیشتبێتە ئاستی نصاب واتە گەیشتبێتە 20 مسقاڵ، لەڕووی (احیتاط) بۆ دین ئەوەیە ساڵانە زەكاتی دەربكرێت، كە زەكاتەكەشی دەكاتە چواریەكی دەیەك، واتە دوو و نیو لەسەد، بەڵام ئەگەر لە بیست مسقاڵ واتە لە هەشتا و پێنج گرام زێڕ كەمتر بێت زەكاتی بە هیچ شێوەیەك تێدا نییە چونكە نەگەیشتووەتە ئاستی نصاب. سەبارەت بە زیویش ئەگەر بگاتە 595 گرام ئەویش بەهەمان شێوە لەسەدا دوو ونیوی دەبێتە زەكات.

6- هەڵەیە و هەڵەیەكی گەورەشە لە ڕوی شەرعەوە، ئافرەت لەگەڵ خزمان و كەسە نزیكە نامەحرەمەكانیدا بە بێ سنوور و هەستكردن بە گوناه و حەرەج قسە بكات و تێكەڵ ببێت، بەڵكو ئەوە لە تێكەڵ بوون و قسە كردن لەگەڵ نامەحرەمی تر كە خزم نییە خراپترە، چونكە وا گومان دەبات ئەوە خزمە و جیاوازە و ئیتر زیاتر تیكەڵ دەبن و ڕووخۆشی و گاڵتە و قسەكردنیان پێكەوە دەبێت ئەوەش ڕۆچوونە لە ئەنجامدانی تاواندا و ئاساییی بوونەوەی حالەتێكە كە لە بنچینەدا ئاسایی نییە و ڕێگەی زۆر حەرام و قەدەغەكراوی شەرعییە.

بەڵكو دەبێت لەگەڵ هەندێ لە مەحرمەكانیشدا سنوور بپارێزرێت و بەو بەهانەی كە مەحرەمە هیچ زیدەڕەوییەك نەكرێت لە تێپەڕاندنی ئادابی مامەڵە كردن، بەتایبەتی ئەگەر ئەو مەحرەمە وەكو خاڵ و مام مولتەزیم نەبن بە ئیسلامەوەو خاوەن ڕەوشتی بەرز نەبن، نابێت حیسابی مەحرەمیان بۆ بكرێت، بەڵكو دەبێت وەكو نامەحرەم مامەڵەیان لەگەڵدا بكریت، ئەم سەردەمە سەردەمی فیتنەیە و ئێنتەرنێت و سەتەلایت و ڕێگاكانی تری خراپە خەڵكی لەسەروشتی مرۆیی خۆیان دەركردووەو مەگەر پابەند بوون بە ئیسلام مرۆڤ لە ڕەوشتی ناشیرین بپارێزێت ئەگینا ئەمە خراپترین سەردەمە ئێمە تێیكەوتووین،

بەڵكو خوشك و برایش هەر دەبێت ئاداب و سنووری مامەڵەی جوان پێكەوە بپارێزن و بەفێركردنیان بە ئادابی ئیسلامی بپارێزرێن، بۆیە ئیسلام فەرمانی كردووە جێگای خەوی كچان و كوڕانی خوشك و برا لە تەمەنی دە ساڵی ئیتر جیابكرێتەوە و لەیەك جێگەدا پێكەوە نەخەون وفەرموویەتی: (وفرقوا بينهم في المضاجع). رواه أبو داود وغیره.

7- خوێندنی كچ بەهانەیەكی شەرعی نییە بۆ دوا خستنی زەواج، بۆیە ئامۆژگاری هەر كچێك و سەرپەرشتیارەكەی دەكەم ئەگەر كەسی خاوەن دین و ڕەوشتی جوان هاتە پێشەوە بۆ خوازبینی كردنی ڕازی ببن و بە هۆی خوێندنەوە ئەو پرۆسە دوا نەخەن، دەكرێت زەواج و خوێندن پێكەوە بن، زیادەڕەوی لە ڕەفز كردنی زەواج بەبەهانەی خوێندن دەبێتە هۆكاری كەمبوونەوەی زەواج و زۆربوونی قەیرەیی و چەندەها كارەساتی لێ دەكەوێتەوە، پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی: (يا معشر الشباب! من استطاع منكم الباءة فليتزوج؛ فإنه أغض للبصر، وأحصن للفرج، ومن لم يستطع فعليه بالصوم فإنه له وجاء) متفق علیه. ئەوەش فەرمانێكە بۆ پێشخستنی زەواج و دوانەخستنی لە پێغەمبەرەوە صلی الله علیه و سلم كە ئەگەر هۆكارێكی بەهێز و قایلكەر نەبێت نابێت پێچەوانەی ئەو فەرمانە ئەنجام بدرێت.

8- ئامۆژگاری هەموو ئافرەتێكی بەڕێز دەكەم كە داواكاری زیاد لە توانای مێردەكەی نەكات و باری بە كڕینی شتی زیاد و ناپێویست قورس نەكات، هاوكات داوا لە مێردەكەش دەكەم بە پێی توانای خۆی هەموو پێویستییەكی ژن و مناڵەكانی دابین بكات و پێویستییەكانیان پشت گوێ نەخات و كەمتەر خەمی تێدا نەكات.

9- ئافرەت پێویستە هەمیشە فەرمان بە چاكەو نەهی لە خراپە وەكو واجبێك و فەرمانێكی ئیلاهی تەماشا بكات و هیچ كات ئەگەر هەلی قسەیەكی خێری بۆ ڕێككەوت، یان توانی نەهی لە خراپەیەك بكات،  ئەو هەلە لە دەست نەدات، الله تعالی فەرموویتی: ﴿ وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴾ [ آل عمران:١٠٤]،

بانگەواز كردن بۆ دینی ئیسلام و فەرمان كردن بەچاكە و نەهی كردن لە خراپە گەورەترین كارێكە موسوڵمان ئەنجامی بدات و پلەیەكی بەرزو مەزنە دەبێت ئافرەت هەمیشە بە گوێرەی توانای خۆی بیری لای بێت. لەم سەردەمەدا زۆر جار ئافرەتان وەكو ئەوەی ئەو كۆڵەكە گەورەیەی ئیسلام پەیوەندی بەوانەوە نەبێت مامەڵە دەكەن، بەڵكو دەبێت ئافرەت لەگەڵ مناڵەكانی و كەسە نزیكەكان و دراوسێی و هاوڕێی و لە هەر كوێیەك توانی قسەیەكی خێر بكات درێغی نەكات و ئەوەش بە پلەو پایەیەكی مەزن تەماشا بكات.

10- پێویستە ئەم دونیا وەكو ڕێگای سەفەرێكی دوور تەماشا بكەیت كە بەردەوام بیرت لەلای كۆكردنەوەی توێشوو خۆراك بێت بۆ ئەو سەفەرەت، پێش هەموو شتێك پێویستە عەقیدەی خۆت تۆكمە و ڕاست درووست بكەیتەوە، ئینجا توێشووی عیبادەت لەگەڵ خۆت هەڵبگریت بۆ ئەو سەفەرە، لە پاش ئەنجامدان فەرزەكان بە رێكوپێكی، گرنگی بدەیت بە نوێژە سونەتەكان، ڕۆژووی تطوع، زیكری بەیانیان و ئێواران، خوێندنەوەی قورئان و هەموو كارێكی خێر و ئاكارێكی جوان و ڕەفتار و مامەڵەیەكی پەسەند بە نیەتی ئەوە بیكەیت ببێتە توێشووی قیامەتت.

 

11- ئەمڕۆ عەلمانیەت هەژموونی بەسەر هەموو میللەتانی سەر زەویدا هەیە و لەگەڵ ئیسلامدا لە جەنگێكی كراوەدایە، ئافرەتیش یەكێكە لە چەكەكانی كە بۆ ڕووخانی رەوشتی خەڵكی سەرزەوی بەكاری دەهێنیت، ئافرەت لە شارستانییەتی هاوچەرخدا زیاتر نییە لە ئامرازیك بۆ وروژاندنی ئارەزووی پیاوان و بۆ گێل كردنی مسللەتان و دوور خستنەوەیان لە هەموو بەها جوانەكان.

عەلمانیەت لەو جەنگە ڕاگەیانراوەیدا لە دژی ئیسلام و لەمەسەلەی بەكارهێنانی ئافرەت ڕێگەو كەرەستەی گەلێك زۆری هەیە، یەكێك لەو كەرەستانەی ڕێكخراوەكانی مافی ئافرەت و جێندەرە، ئەوەش بزانن كە ئەوان لە ڕێگەی ڕاگەیاندن و وڵاتە بەناو ئیسلامەكانەوە توانیویانە زۆرێك لە ئامانجەكانیان بپێكن، بەڵام تاكە ڕێگەیەك بۆ ئەوەی ئێوەی خاوەن دین و ڕەوشت لە خراپەكانی ئەوان پارێزراو بن ئەوەیە، عەقیدەو ئیمان و تەوحیدی خۆتان بەهێز بكەن، بەو شێوە دەتوانن پارێزگاری لە دین و كەسایەتی خۆتان بكەن، ئەگینا بەهەر ڕێگەیەكی تر ئێوە لە جەنگێكی نابەرانبەردان و هاكا دۆڕان و گەورەترین سەرمایەتان لە دونیا كە دینەكەتانە دەكەوێتە مەترسی لەناوچوون، یان هیچ نەبێت ناشیرین بون و لەكەدار بوون.

12- ئەگەر ئافرەتێك بمرێت و مێردی نەبێت، لەپێشترین كەس بەشۆردنی كەسە نزیكەكانێتی، دایكی كچی وكوڕەزای و كچەزای و خوشك و پوری خوشك باوك و پوری خوشكی دایك و هاوشێوەكانیان، زانایان دەڵێن ژن و پیاو لە هەموو كەسێك تر لە پێشترن بۆ ئەوەی یەكێكیان بمرێت ئەوی تر بیشۆرێت.

ئەگەر ئافرەت مرد و كەسێك لەو نزیكانەی باسمان كرد نەبوو بۆ ئەوەی بیشۆرێت، هەندێ لە زانایان فەرموویانە: ئافرەت كە مرد لە پێشترین كەس بۆ شۆردنی دایكێتی ئینجا نەنكی و كچەكەی ئینجا نزیكتر و نزیكتر و ئینجا ئافرەتی دوور. شايانى باسە لێرەدا كە پیاو بۆی نییە دایكی و كچی خۆی ئەگەر بمرن  بیانشوات، چونكە جگە لە هاوسەران، ژنان ژنان دەشۆن و پیاوان پیاوان دەشۆن.

تێبینییەكی گرنگیش لەم بارەوە ئەوەیە ئەو ئافرەتەی كە ئافرەتی مردوو دەشوات ، دەبێت دەستپاك و جێگای متمانە بێت و پێویستە هەر عەیبێكی لە جەستەی مردووەكەدا بینی یان هەر شتێكی نەخوازراوی بینی كە مردووەكە ئەگەر لە ژیاندا بوایە پێی ناخۆش دەبوو بزانرێت، باسی نەكات و بیپۆشێت، چونكە ئەوە بە نهێنی ئەو مردووە دادەنرێت و حەرامە لەسەر مردوو شۆرەكە باسی بكات، بەڵام ئەگەر حاڵەتێكی باشی لە جەستەی مردووەكە بینی وەكو ئەوەی ڕووی گەش بێت، یان خەندەیەكی پێوە دیار بوویێت ئەوە ئاساییە باسی بكات.

بەمەش كۆتایی بەو چل پەیامە هات كە بە باشمان زانی ئاراستەی ئافرەتانی كوردی بكەین وەكو ئەنجامدانی ئەركی بانگەواز و بەجێ گەیاندنی مافی ڕوونكردنەوەی ئیسلام بۆ دایكان و خوشكان و هەموو ئەو ئافرەتە بەڕێزانەی كە مەبەستیانه لەسەر شەریعەتی ئیسلام بژین و بمرن، داواكارم لە الله تعالی ئەم نووسینە بكات بە توێشووی قەبر و قیامەت بۆ نووسەر و خوێنەر و هەموو كەسێك كە دەبێتە هۆكاری بڵاوبوونەوەی و بۆ هەركەسێك كە سوودی لێ وەردەگرێت و كاری پێ دەكات،

إنه علی ذلك قدیر و بالإجابة جدیر. وصلی الله وسلم وبارك علی سیدنا محمد وعلی آله و صحبه و من تبع سنته و اقتفی طریقه إلی یوم الدین وسلم تسلیما كثیرا.

والحمد لله الذي بنعمته تتم الصالحات.

یەكەم: مەسەلەی ئەڵقە لەپەنجە كردن لە كاتی مارەبڕین وهاوسەرگیریدا، چی بۆ ژن بێت یان بۆ پیاو، نەریتێكی كۆنە و لە دێر زەمانەوە هەر بووە، لە بنچینەشدا - وەكو هەندێ لە زانا هاوچەرخەكان دەڵێن - عادەتی نەساڕا وگاورەكانە و لەڕێگەی ئەوانیشەوە بە ئێمە گەیشتووە، هەندێكیش پێیان وایە فیرعەونەكان یەكەم جار دایانهێناوە.

بەداخەوە هەندێ جاریش لە پەنجە كردنی ئەو ئەڵقە هەندێ بیروباوەڕی بێ بنەماشی پێوە دەبەسترێتەوە وەكو ئەوەی وا گومان دەبرێت ببێتە مایەی خۆشەویستی لە نێوان ژن و مێرددا و داكەندنیشی یان گۆرینی جێگەكەی لە پەنجەكاندا گوایە دەبێتە مایەی رەشبینی و گومانی خراپ لە نێوان هاوسەراندا، كە ئەوانەش جگە لەوەی ئەسڵ و بنەمایەكی لەشەرعدا نییە، هاوكات سەرپێچییەكی شەرعی ڕوونە و بەو بۆیشی هەیە بۆ سەرپێچی عەقیدەش سەر بكێشێت وببێتە جۆرێك لە شیرك.

بەڵام ئەگەر ئەو ژن و مێردەی لە پەنجەی دەكەن هیچ باوەڕێكی ناشەرعی لەو شێوەیان پێی نەبێت وهەر وەكو عادەتێكی كۆمەڵایەتی ئەو كارە بكەن، لەو حاڵەتەداهەندێ لەزانایانی هاوچەرخ - وەكو ابن عثیمین و زانای تر - ئەڵقە لە پەنجە كردنی هاوسەرانیان تەنها بە مەكروهـ داناوە و وتوویانە دەتوانن لە پەنجەی بكەن بەڵام نەكردنیشی باشترە و شیاوترە بە كەسی موسوڵمان.

هەرچۆنێكیش بێت موسوڵمان خۆی لە لاساییكردنەوەی نەساراو عادەتی ئایینەكانی تر بپارێزێنت بۆ خۆی باشترە، بۆیە ئامۆژگاریم بۆ هەموو كوڕو كچێكی بەڕێز كە پەیوەندی هاوسەرگیری پێكەوە دەبەستن وهەروەها بۆ هەموو ژن و پیاوێكیش كە ئەو ئەڵقە زۆر بە شتێكی گرنگ و پڕ بایەخ دەزانن،  ئەو ئەڵقە لە پەنجە نەكەن و ئاوڕ لەو جۆرە عورف و عادەتە نەدەنەوە، چونكە عورف و عادەت لە كاتێكدا كاری پێدەكرێت كە هیچ تیكگیرانێكی لە گەڵ شەرعدا نەبێت، ئەگەریش كەسێك هەر ویستی بیكات، یەكەم  بۆ ماوەیەكی كاتی بیكات و یەقینیشی وا بێت كە ئەڵقە و هیچ شتێكی تر نابێتە مایەی نە كامەرانی نە ناخۆشی ژیانیان، هەروەها بزانێتیش كە ئەو كارەی بەپێی قسەی گەورە زانایانی ئەم سەردەمە بەلای كەمەوە مەكروهە و ناپەسەندە، تۆیش هیچ ناچار نیت كارێكی مكروه و ناپەسەند ئەنجام بدەیت.

ئەمەش كە باسمان كرد لێرەدا تایبەتە بەو ئەڵقەی كە هاوسەران لە دوای مارەبڕین و هاوسەرگیری لەدەستی دەكەن، كە وتمان وازلێ هێنانی باشترە، جیاوازە لە مەسەلەی ئەموستیلە ئەوەیان درووستە بەكاربهینرێت و لە پەنجە بكرێت بەمەرجێك ئاڵتون نەبێت بۆ پیاوان و هیچ بیروباوەڕێكی پێوە نەبەسترێت، ئەوەشی لە قسەی زانایان دەردەكەوێت بەكارهێنانی ئەموستیلە یان كلكەوانە ڕێگەپێدراوە بەڵام سوننەت نییە، مەگەر بۆ كەسێك كارێكی پێی هەبێت بۆ نموونە مۆر بێت و كاروباری فەرمی خۆی پێ ڕاپەڕێنێت، ئەگەرچی لەم سەردەمەی خۆماندا ئەنگوستیلە وەكو مۆر بەكارنایەت لە چەشنی ئەو ئەنگوستیلەی كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم لە پەنجەی دەكرد و نووسراوە فەرمییەكانی پێ مۆردەكرد كە بۆ شوێنانی دەنارد.

دووەم: سەبارەت بە جلی بوكێنی كە جلێكی سپییە و تایبەتە بە كاتی گواستنەوەی بووك، وەكو جلەكە ئەگەر مەرجەكانی حیجابی شەرعی تێدا هەبێت، درووستە و كێشەیەكی نییە، بەڵام بە ڕەچاوكردنی چەند مەرجێك:

1- نابێت بە شێوەیەك تەماشای ئەو جلە بكرێت وەكو ئەوەی هەر دەبێت بپۆشرێت و مۆركێكی پیرۆز وەربگرێت، بەڵكو عادەتێكە عادەتیش ئەگەر لەگەڵ شەرعدا تێكنەگیرێت ڕێگەپێدراوە ئەنجام بدرێت.

2- نابێت ئەو ئافرەتەی دەیپۆشێت لە جێگەیەكدا بێت پیاوان تەماشای بكەن، چونكە ئەگەر مەرجە شەرعییەكانیشی تێدا هەبێت، زۆر جار بەلای كەم جۆرێك لە زەخرەفە و شێوازی سەرنج ڕاكێشانی تێدایە بۆ پیاوان ئەوەش نادرووستە.

3- سەبارەت بەوەی كە ئەو پۆشاكە لە بنچینەدا تایبەتە بە بێ باوەڕان، زانایان لەو بارەوە دەڵێن لەو ڕووەوە ئاساییە چونكە ئەو حوكم و حاڵەتە بوونی نەماوەو ئێستا ئەو پۆشاكە تایبەت نییە تەنها بەبێ باوەڕانەوە و موسوڵماناننیش دەیپۆشن، تەنها ئەوە دەمێنیت كە واجبە بە پێی مەرجەكانی حیجابی ئیسلامی بێت و داپۆشەر و فراوان بێت و تەسك و تەنك و بە شێوەیەك نەبێت زۆر سەرنج ڕاكێش بێت.

4- لە ڕووی ئەمانەتەوە دەبێت ئەوەش بوترێت كە هەندێ لە زانایانی ئەم سەردەمە دەڵێن درووست نییە ئەو پۆشاكە لەبەر بكرێت چونكە دواجار پۆشاكی بێباوەڕوانە و موسوڵمان دەبێت خاوەنی كەسایەتی بەهێزی خۆی بێت و شانازی بەدینی خۆیەوە بكات و نەچێتە ژێر كاریگەری و عادەت و نەریتی بێ باوەڕوان و جولەكە و نەساڕاكان، بۆیە شەرعیتر و چاكتر ئەوەیە بە پۆشاكێكی جوان و شەرعی ئەو بۆنەیە بەرێی بكەن، نەك ئەوەی تەقلیدی ئەو نەریتە بكەن.

5- ئەگەر بێت و پۆشاكەكە ناشەرعی بێت و بەشێك لە جەستەی ئافرەتەكەی  پێوە دەركەوێت یان تەسك بێت و ئەندامەكانی جەستەی دەربخات لەو حاڵەتەدا بەهیچ شێوەیەك درووست نییە، تەنانەت ئەگەر تەنها ئافرەتانیش تەماشای بكەن و پیاوان نەیبینن هەر درووست نییە و حەڕامە.

سێیەم: مەسەلەیەكی تریش هەیە بەباشم زانی لێرەدا ئاماژە بەوەش بكەین ئەویش پۆشینی پۆشاكی ڕەشە بۆ ئافرەت، ئایا واجبە حیجاب و پۆشاكی شەرعی هەمیشە ڕەش بێت، وەڵامیش ئەوەیە نەخێر مەرج نییە ڕەش بێت و بەڵگەیەكی شەرعی لەو بارەوە نەهاتووە، دەكرێت هەر ڕەنگێك بیت بەڵام سەرنج ڕاكێش و وروژێنەر نەبێت، لە فەرموودەیەكدا هاتووە أم سلمة ی دایكی ئیمانداران الله لێی ڕازی بێت فەرموویەتی:  (لَمَّا نَزَلَتْ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ خَرَجَ نِسَاءُ الْأَنْصَارِ كَأَنَّ عَلَى رُءُوسِهِنَّ الْغِرْبَانَ مِنْ الْأَكْسِيَةِ) باسی ئەو كاتە دەكات كە ئەو ئایەتە دابەزیوە ئافرەتانی أنصار دەرچوون و دەتوت قەلە ڕەش بەسەریانەوە نیشتووەتەوە، مەبەستی ئەوەیە كە جل و سەرپۆشەكانیان ڕەش بووە. بەڵام بەگشتی مەرج نییە هەر رەش بێت ئەگەرچی ڕەنگی ڕەش لەوانەیە گونجاوترین ڕەنگ بێت بۆ ئافرەتی موسوڵمان كە بیپۆشێت و لە چەندین ڕووەوە ڕەنگی ڕەش لە ڕەنگەكانی تر باشتر و گونجاوترە.

سەبارەت بە پۆشینی جلی ڕەش لەسەر مردوو ئەوە ئەسڵێكی نییە ئەگەرچی هەندێ لە زانایان ڕێگەیان داوە بۆ ئافرەت بیپۆشێت بەبۆنەی مردنی مێردەكەی، بەڵام بە شێوەیەكی گشتی ئەو ئافرەتەی كە كەسێكی نزیكی دەمرێت تا سێ ڕۆژ دەتوانێت (حداد) واتە ماتەمینی و خەفەتبار بێت و لەو ماوە جلی جوان و سەرنج ڕاكێش نەپۆشێت و كل و بۆنی خۆش بەكار نەهێنیت، بەڵام ئافرەت بۆ مێردی كە وەفات بكات دەبێت ئەو حاڵەتە كە لە شەرعدا (حِداد یان( إحداد) ی پێ دەوترێت،  چوار مانگ و دە ڕۆژی پێ بچێت وەكو لە فەرموودەی صحیح دا هاتووە:(لَا يَحِلُّ لِامْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاللهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ تُحِدَّ فَوْقَ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ، إِلا عَلَى زَوْجٍ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا) صحیح مسلم: (1490). و الله أعلم.

 

 

بە كۆمەڵێك مەرج و ڕێوشوێن، ئافرەتان لە ڕووی شەرعەوە ڕێگەیان پێدراوە بچنە نوێژی جەماعەت لە مزگەوت، لەوانە ئەو فەرموودەی كە لە سەحیحی مسلم دا هاتوە: ( إِذَا اسْتَأْذَنَكُمْ نِسَاؤُكُمْ إِلَى الْمَسَاجِدِ فَأْذَنُوا لَهُنَّ ) واتە ئەگەر ئافرەتەكانتان داوای مۆڵەتیان لێ كردن بۆ ڕۆیشتن بۆ مزگەوت ڕێگەیان پێ بدەن و فەرموودەی تریش هاتووە لەو بارەوە.

ئافرەتانی هاوەڵان الله لێیان ڕازی بێت، كە ئامادەی نوێژی بەیانی دەبوون، دەموچاویان دەشاردەوەو كەس ئەوانی نەدەناسی، واتە بە حیجابێكی شەرعی تەواو و بەبێ بەكارهێنانی بۆن و كۆمەڵێك ڕێوشوێن و (إحتیاطات) ی تریان دەكرد ئەوجا دەڕۆیشتن، لەگەڵ ئەوەشدا پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم فەرموویەتی نوێژی  ئافرەتان لە ماڵی خۆیان لە مزگەوت باشترە و خێری زۆرترە.

 كاتێك أم حميد ی هاوسەری أبي حميد الساعدي هاتە خزمەتی پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم و وتی یا رسول الله پێم خۆشە لەگەڵ تۆ لە مزگەوتەكەت نوێژ بكەم، پێی فەرموو من دەزانم تۆ حەز دەكەیت لەوێ نوێژ بكەیت دەتوانیت وا بكەیت، بەڵام نوێژەكەت لە ماڵی خۆت باشترە و خێری زۆرترە، ئیتر ئەویش جێگایەكی لە ئەوپەڕی ماڵەكەیانەوە و تاریكترین شوێنەوە درووست كرد و لەوێ نوێژی دەكرد. رواه أحمد ( 26550 ) . وصححه ابن خزيمة في " صحيحه " ( 3 / 95 ) وابن حبان ( 5 / 595 ) ، والألباني في " صحيح الترغيب والترهيب " ( 1 / 135 ) .

دایكمان عائیشە الله لێی ڕازی بێت وەكو لە صحیح البخاري (1/ 173)داهاتووە دەیفەرموو: ئەگەر پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم ئەوەی بینیبا كە ئافرەتان ئێستا دایان هێناوە، ڕۆیشتنی مزگەوتی لێ قەدەغە دەكردن وەكو چۆن چوونە مزگەوت لە ئافرەتانی بەنی ئیسرائیل قەدەغە كرا.

جا ئەگەر عائیشە الله لێی ڕازی بێت لەو سەردەمە وایفەرمووبێت ئێمە ئێستا بڵێین چی؟ بە هەر حاڵ و بە كورتی ئافرەت ئەگەر مەرجە شەرعییەكانی لە خۆیدا درووست كرد دەتوانێت بچێتە مزگەوت و نەچوونیشی باشترە و خێریشی زۆرترە، ئەمەش مەرجەكانە بە پێی ئەوەی لە بەڵگەكانی سوننەتدا باس كراون و یەكێك لە زانایان دەیخاتە ڕوو:

1- ڕۆیشتنی بۆ مزگەوت نەبێتە مایەی هیچ مەترسییەكی فیتنە و گوناهباری.

2- ڕۆیشتنەكەی هیچ مەسەلەیەكی ناشەرعی و ناپەسەندی لێ نەكەوێتەوە.

3- ڕێگەی ڕۆیشتن و گەڕانەوەی لە گەڵ ڕێگەی پیاواندا نەبێت و ناچاری تێكەڵ بوون لەیەكتر نزیك بوونەوە نەبن.

4- هیچ عەتر و بۆنێكی خۆش بەكارنەهێنێت و نابێت پێشتریش بەكاری هێنابیت و بۆنە مابێتەوە.

5- ئەبێت بەتەواوی خۆی داپۆشیبێت و مەرجەكانی حیجابی شەرعی تێدا بێت.

6- لە دەرگایەكی تایبەت بە ئافرەتانەوە بچنە مزگەوت و لێی دەربچن.

7- دەبێت جێگای نوێژیان لە گەڵ جێگای پیاواندا نەبیت و بەینیان هەبێت و ئافرەتان لە كاتی دەرچووندا پێش بكەون و پیاوان چاوەڕێی دەرچوونی ئەوان بكەن.

هەمو كەسێك دەزانێت ئەم مەرجانە لە ئێستادا زۆر ئەستەمە درووست بیت و لە ڕاستیدا نەڕۆیشتنی ئافرەتان بۆ مزگەوت باشترە لە ڕۆیشتنیان، بەڵام ئەگەر هەر ڕۆیشت دەبێت مەرجەكان جێبەجێ بكات لەو كاتەدا كەس ناتوانێت ڕێگری لێ بكات، بەڵام دواجار هەر دەبێت بە ئیزن و ڕێگە پێدانی سەرپەرشتیارەكەی بڕوات.

مەسەلەیەكی تری گرنگیش ئەوەیە ئەگەر ئافرەت لەشەرعدا بۆ ماڵی الله تعالی كە مزگەوتە و بە هەموو پیرۆزییەوە، ئەو هەموو مەرجەی بۆ ئافرەت  لەسەر دانراوە و دواجاریش نەڕۆیشتنی باشتر بێت، ئایا بۆ جێگەی تر كە سەرەڕای ئەوەی بە هۆكاری وانە خوێندن و كاری ئیسلامی و بانگەواز و زۆر هۆكاری تر دەردەچێت و تێكەڵی پیاوان دەبێت و تووشی فیتنەی دەكات و هەندێ جار سروشتی ئیشە (ئیسلامییەكەی) وایە دەبێت لەگەڵ پیاواندا بێت، یان چەندین سەرپێچی شەرعی تر ڕەنگە لە خۆ بگرێت، ئایا حوكمی ئەوە چی بێت جگە لەوەی ئەویش نەڕۆیشتنی باشتر بێت، ئەمە ئەگەر حەرامیش نەبێت، چونكە لە ئیسلامدا جگە لەوەی دەبێت كارەكە خۆی موافیقی شەرع بێت، هاوكات دەبێت ئەو هۆكارەش كە پێی ئەنجام دەردێت شەرعی بێت و ئەو ڕێگەو جێگەش كە ئەو عیبادەتە یان ئەو كارە ئیسلامییەی تێدا ئەنجام دەدرێت پێویستە ئەویش هەر شەرعی بێت و پێچەوانەی حوكمەكانی قورئان و سوننەت نەبێت.[1]

 

زنجیره‌ی جوان خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی (الفاتحة) ١١- آمین

زنجیره‌ی جوان خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی (الفاتحة) ١٠- ولا الضالین

زنجیره‌ی جوان خوێندنه‌وه‌ی سوره‌تی (الفاتحة) ٩- غیر المغضوب علیهم

هەر حوكمێك لە سوننەتدا هاتبێت وەكو ئەوەیە لە قورئاندا هاتبێت ئەگەر گومڕایەك نكۆڵی لە حوكمێكی ئیسلامی چەسپاو بكات و ئینكاری بەبەڵگەبوون و حوججیەتی سوننەت بكات، بە زمانی حاڵی پەشێواوی بڵێت قورئانمان بەسە، سوننەتیش مەگەر ئەوەی وەربگرین كە لە گەڵ قورئاندا یەكبگرێتەوە، ئەو كەسە موسوڵمانێتی خۆی بەو قسەیە خستووەتە ژێر پرسیارەوە ولە لێواری هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی موسوڵمانێتی خۆی نزیك بووەتەوە، لە ڕاستیشدا شتێكی سەیر و سەمەرە لەوەدا نییە، چونكە گومڕاكان چاوەڕوانی قسەی لەوە باشتریان لێ ناكرێت! بەڵام كارەسات و نیشانەی لادانی هەرە گەورەی باشەكان یان بەناو باشەكان ئەوەیە: دوای ئەو لادان و ناماقوڵییەی كە ئەو گومرایە دەیكات، هێشتا وەكو موسوڵمانێك بگرە وەكو كەسایەتی و بانگخوازێكیش سەیر دەكرێت و مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت، و وەكو ئەوەی هیچ شەكرێكی هەر نەشكاندبێ، ئەوەش -بە بۆچوونی من - بۆ دوو هۆكار دەگەڕێتەوە: یەكەم زۆرینەی خەڵكی جەهلێكی ئەوتۆ گەورەیان بە دینەكەیان هەیە تەنها مەگەر سەجدە بردنیان بۆ بتێك بەلاوە تاوان و هەڵە بێت! ئەگینا هەر لادانیكی تر لەبیروباوڕ - بەتایبەتی ئەگەر زمان لووسێك بیرازێنیتەوە - بەلایانەوە ئاساییە و كێشەیەكی تێدا نابینین! دووەم خەڵكی غیرەتیان بۆ زۆر شت دەجوڵێت وەكو نەتەوە و میللەت و خزمایەتی و هاوسەر و ماڵ و منأڵ وشتی تر، بەڵام بە دەگمەن غیرەتیان بۆ دینەكەیان بجوڵێت، بەزمانی حاڵیان دەڵین ئیمە كارمان بەسەر ئەو باسانەوە چییە، ڕێزیش لە هەموو گومڕا و بێ دینیكیش دەگرین چونكە برای نەتەویمانن! جگە لە مافی نەتەوایەتی مافی هاوشاری و هاوحیزبی وخاڵی هاوبەشی تریشمان لەگەڵیدا هەیە كە هەموو ئەوانە لە ئیسلام گرنگترن بەلامانەوە، ئەم قسەیەش بە زمانی كردار نەك گوفتار دەكرێت، بۆیە ئیسلام لە جیهاندا و لە كوردستانی خۆماندا بە قۆناغێكی نامۆیی و غەریبیدا تیدەپەڕێت. بەوەش بۆت دەر دەكەوێت كەسەكانی تریش كە ئەو و هاوشێوەی ئەویان بەو قسەو بە قسەی لەوە ناشیرینتر و ناماقوڵتریشەوە هەر قبوڵە و دڵیان نایەت بۆ شتی وا دڵی بشكێنن و لە گوڵێك كاڵتری پێ بڵێن! لەوە بۆت دەرد دەكەوێت خەلكی بە شێوەیەكی ڕاستەقینە ملكەچی ئیسلامی كیتاب و سوننەت نین و بە شێوە كۆنە كلاسیكیەكەی ئیسلام قبوڵ ناكەن و ڕەتیدەكەنەوە، لەبەرانبەریشدا ئیسلامێكی تریان بۆخۆیان داتاشیوە و پێیان قبولە، پەیوەندییەكە لە نێوان پەروەردگار وبەندەكانیدا ئەوان عیبادەتی بۆ بكەن، ئەویش لەبەرانبەردا هیچ دەستێوەردانێك لە كاروباری ژیانیان نەكات، خۆیان چۆنیان پێ باشە بەو شیوە بیبەن بەڕێوە. إحسان برهان الدین 25 ذو الحجة 1441 15 آب 2020

له‌ خویندنه‌وه‌كانم له‌م ماوه‌ی رابوردودا له‌ باره‌ی مێژووی نكۆڵی كردن له‌ سوننه‌ت و بانگه‌شه‌ی ئیعتیزالی هاوچه‌رخ ،بۆم ده‌ركه‌وت كه‌ بانگه‌شه‌ی ده‌ستكاریكردنی بنه‌ماكانی ئیسلام كۆنه‌وڕۆژهه‌ڵاتناسه‌كان دستێكی باڵایانهه‌بووه‌ له‌ ده‌ستپیكردن و په‌ره‌پێدانی بۆ نموونه‌: ڕۆژهه‌لاتناسی به‌ریتانی به‌ ناوبانگ هاملتۆن جب كه‌ له‌ ساڵی 1971ز وه‌فاتی كردوه‌ ، له‌ كتێبی (إلی أین یتجه الإسلام) دا به‌ ئه‌وپه‌ڕی ڕاشكاوی داوا له‌ سه‌ران و سه‌ركرده‌كانی جیهانی ئیسلامی ده‌كات - به‌ تایبه‌ت لاوه‌كان- كه‌ هه‌ڵسن به‌ ئه‌نجامدانی گۆڕانكاری له‌ بنه‌ماكانی ئیسلامدا وهه‌موو ئه‌وسنوورانه‌ ببه‌زینن كه‌ پێانده‌وترێت نه‌گۆڕ وپیرۆز ،به‌و شێوه‌ی كه‌ له‌ گه‌ڵ شارستانی ئه‌وروپا بگونجیت ، به‌مه‌ش ئه‌توانن به‌ ته‌واوه‌تی ببنه‌ شوێنكه‌وتوو پاشكۆی ڕۆژئاوا ،ئه‌م وته‌یه‌ش زۆر سه‌یر نییه‌ له‌ ڕۆژهه‌ڵاتناسێكی وه‌كو جب ، هه‌رچه‌ند هه‌ندێ پێیان وایه‌ كه‌سێكی میانڕه‌وه‌و ستایشی پێغه‌مبه‌ری كردووه‌ صلی الله علیه وسلم ، به‌لام ئه‌وه‌ی سه‌رنجم له‌ وته‌كه‌یدا ڕاده‌كێشێ ئه‌وه‌یه‌، ئه‌و یه‌كێكه‌ له‌ پێشه‌نگه‌كانی ئه‌وانه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ خه‌ریكی گۆڕانكارین له‌ بنه‌ماكانی ئیسلامدا و ده‌یانه‌ویت به‌ناوی تازه‌گه‌رییه‌وه‌ داروبه‌ردی ئیسلام تێكبده‌ن وناشتوانن. إحسان برهان الدین 24-5-2015 سلێمانی  

له‌ مه‌ڕ ڕاگه‌یاندنی جه‌نگی دژه‌ فه‌رمووده‌ ، شێوازێكی تازه‌ له‌ جه‌نگی گومان دروستكردن له‌ كوردستان ڕه‌چاو ده‌كرێت ،جه‌نگاوه‌ره‌كانی ئه‌م نه‌به‌رده‌ هه‌ندێكن له‌ به‌ ناو ڕوناكبیر و مامۆستا وبانگخواز و كه‌سی دڵ پڕ له‌ گومان به‌رانبه‌ر مێژووی ئیسلام ، كه‌ سه‌رقاڵی ئه‌وه‌ن كای كۆنی ناحه‌زانی ئیسلام و لاده‌ران به‌ با بكه‌ن و هاتوون له‌م ساته‌ هه‌ستیاره‌دا له‌ مێژووی ناوچه‌كه‌و كوردستان له‌ ئاوی لێڵدا ڕاو ده‌كه‌ن و به‌ هه‌لی ده‌زانن له‌ ده‌رگای گومان دروستكردن له‌ ده‌وری فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ر صلی الله علیه وسلم وزیندووكردنه‌وه‌ی بیرۆكه‌ی خه‌واریج و موعته‌زیله‌ بێنه‌ ژووره‌وه‌ ، له‌ڕاستیدا ئه‌م هه‌وڵانه‌ی به‌ڕێوه‌ده‌چن له‌ كوردستان هه‌وڵگه‌لێكی نه‌زۆك و لاوازن و پێچه‌وانه‌ی ئاڕاسته‌ی سه‌رجه‌م ئێمه‌ی كوردی موسوڵمانی سوننیه‌ ، ئه‌وان به‌ تێكڕا پشت ده‌به‌ستن به‌و گومانانه‌ی گومڕاكانی عه‌ره‌ب له‌ میسر وسودان وسوریاو وڵاتانی تر ده‌یڵێن و ده‌ینووسن و خۆیان له‌ بازنه‌یه‌كی لاساییكردنه‌وه‌ی ڕه‌ها ده‌بیننه‌وه‌ ، ئه‌مانه‌ی كه‌ به‌ نیازن ده‌ستپێكی تۆماركردنی ئه‌م لاپه‌ڕه‌ ڕه‌شه‌ بن له‌ كوردستان هه‌ندێكیان به‌ ڕواڵه‌ت وه‌كو ئیسلامی خۆیان پێناسه‌ ده‌كه‌ن ، یان خه‌ڵكی وا ده‌یانناسن ، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا ئه‌وان وه‌كو هه‌ر نه‌خۆشێك خۆیان پێویستیان به‌ چاره‌سه‌ر هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێنه‌وه‌ سه‌ر ڕاسته‌ شه‌قامی كیتاب و سوننه‌ت و تێگه‌یشتنی زانا گه‌وره‌ شایه‌تی بۆ دراوه‌كانی ئه‌م ئوممه‌ته‌ ، یان ئه‌وه‌یه‌ خۆیان وه‌كو هه‌ر موعته‌زیله‌و تاقمێكی تری گومڕا بناسێنن و به‌ ڕاشكاوی بڵێن ئێمه‌ هاتووین ئه‌و ڕێبازه‌ زیندوو بكه‌ینه‌وه‌، كه‌ هه‌ندێكیان خه‌ریكن ئه‌و ڕاستیه‌ به‌ زمانی خۆیان ئه‌دركێنن ، سیمای دیاری ئه‌م كه‌سانه‌ ده‌ربڕینی گومانه‌ ده‌رباره‌ی سه‌رجه‌م مێژووی ئیسلام هه‌ر له‌ هاوه‌ڵانه‌وه‌ تاكو هه‌ر كه‌سێكی ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی خۆمان كه‌ به‌رگری له‌ ڕێبازی ئه‌هلی سوننه‌ت وجه‌ماعه‌ت بكات ، له‌ ڕووی چه‌واشه‌كاریشه‌وه‌ هه‌ندێكیان به‌ڵگه‌ له‌ كتێبه‌كانی ابن تیمیة و شاطبي وهه‌ندێ ئوصوڵی تر ئه‌هێننه‌وه‌ ، ئه‌مه‌ له‌ كاتێكدایه‌ خۆیان چاك ده‌زانن ئه‌و كاره‌یان خۆڵ له‌ چاو كردنه‌و و ئه‌و پێشه‌وایانه‌ بێ به‌رین له‌ كه‌سانێك نكۆڵی له‌ به‌ڵگه‌بوونی سوننه‌ت بكه‌ن ، یان به‌ بێ هیچ شه‌رمێك و ترسێك له‌ خوا وموسوڵمانان و مێژوو ، وته‌ی ڕۆژهه‌ڵاتناس و سه‌رگه‌ردانه‌كانی عه‌ره‌ب دووباره‌ بكه‌نه‌وه‌و باری موسوڵمانی كوردی پێ قورس بكه‌ن و ڕۆڵی گومڕاكردنیان له‌ گه‌ڵدا بگێڕن . ترسناكی ده‌ردی ئه‌م كه‌سانه‌ له‌وه‌دایه‌ نه‌خۆشینه‌كه‌یان بۆ خه‌ڵكی ساده‌و كه‌م زانست ده‌گوێزرێته‌وه‌ و پێویسته‌ وه‌كو ئه‌ركێكی ئیسلامی و ڕه‌وشتی و نه‌ته‌وایه‌تیش - چونكه‌ ئیسلام ئایینی نه‌ته‌وه‌ی كورده‌ - ڕێوشوێنی پێویست بگرینه‌به‌ر و به‌رپه‌رچ بدرێنه‌وه‌و هه‌ست به‌ به‌رپرسیارێتی بكرێت له‌ ئاستی ئه‌م بانگه‌شه‌یه‌ی كه‌ جۆرێك له‌ خۆیه‌كلاكردنه‌وه‌ی پێوه‌ دیاره‌و هه‌ندێ لایه‌ن و ده‌زگای ڕاگه‌یاندنیش كاری بۆ ده‌كه‌ن ، پێویسته‌ كه‌سانی زانا و فێرخوازانی زانست وپه‌یڕه‌وانی قورئان و فه‌رمووده‌ به‌ به‌ڵگه‌ وسه‌ركوتكردنه‌وه‌ ڕوو به‌ڕووی ئه‌و لاده‌رانه‌ ببنه‌وه‌ و ڕێگه‌یان نه‌ده‌ن بێ ڕێزی به‌رانبه‌ر فه‌رمووده‌كان و هاوه‌ڵان وزانایانی سه‌له‌ف بكه‌ن ، چونكه‌ ئه‌وان له‌ بێ ده‌نگی په‌یڕه‌وانی سوننه‌ت گومان ده‌به‌ن له‌سه‌ر حه‌ق بن و به‌ڵگه‌كانیان له‌ دژایه‌تی فه‌رمووده‌و و مێژووی هاوه‌لان به‌ هێز بن ، ته‌نانه‌ت بێ ڕێزییان گه‌یشتووه‌ته‌ ئاستێك له‌سه‌ر كه‌ناڵه‌ ئیسلامییه‌كانه‌وه‌ گومڕایه‌كیان خۆی له‌ ئه‌بو به‌كر و عومه‌ر ڕه‌زای خۆایان لێبێت به‌ عاقڵتر بزانێت و به‌وان بڵێت نه‌زان بوونه‌ ! ئه‌م لاده‌رانه‌ مێشكیان بوه‌ته‌ زه‌مینه‌یه‌ك بۆ گه‌شه‌كردن وچالاك بوونی گومان و ڕه‌خنه‌ له‌ زۆربه‌ی بڕگه‌كانی ئیسلام ، به‌ چاویلكه‌یه‌كی ڕشه‌وه‌ كه‌ پێیان به‌خشراوه‌ له‌لایه‌ن ناحه‌زانی ئیسلامه‌وه‌ ته‌ماشای سه‌رچاوه‌ی دووه‌می ئایینی ئیسلام ده‌كه‌ن كه‌ فه‌رمووده‌یه‌، ئه‌وان وه‌كو خۆیان ده‌ڵێن ده‌قه‌كان دووباره‌ ده‌خوێننه‌وه‌ ! ئه‌گه‌ر چی ئه‌م خاوه‌ن هه‌ڵویستانه‌ به‌رانبه‌ر بیروباوه‌ڕه‌كانی ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ت زۆریان زاراوه‌ی (قورئانی) -به‌م پێناسه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ گۆڕه‌پانی جیهاندا بوونیان هه‌یه‌- ده‌یانگرێته‌وه‌ وشوێنكه‌وتوویه‌كی راسته‌قینه‌ی بست به‌ بستی قورئانییه‌كانن وه‌كو: أحمد صبحي منصور و حسن الترابي وجمال البنا والحابري وحسن حنفي و شه‌ریعه‌تی و سروش وعدنان إبراهیم و هاوشێوه‌كانیان ، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا هه‌ندێكیان ته‌نها قوربانییه‌كن بۆ جه‌هل و خوێندنه‌وه‌ی ئاوه‌ژوو بۆ ئیسلام وه‌كو بیروباوه‌ڕ و شه‌ریعه‌ت و مێژوو ، ئه‌و جۆره‌شیان - كه‌ پۆشاكی جه‌هلیان پۆشیوه‌ و دڵنیام سوڕه‌تی فاتیحه‌ی ناو نوێژیان ڕه‌وان نییه‌ - هێشتا هیوای چاره‌سه‌ر و چاكبوونه‌وه‌یان بۆ ده‌كرێت ، ئه‌وه‌نده‌ش جێگای به‌زه‌یین هه‌رگیز جێگای ڕق لێبوون و تووڕه‌بوون نین ، به‌ڵام به‌ گشتی ده‌ڵێم: ئه‌مه‌ قۆناغێكی هه‌ستیاره‌ له‌ مێژووی كوردستان ،هه‌ركێیش ئازاده‌ لاپه‌ڕه‌یه‌كی سپی یان ڕه‌ش بۆ خۆی تۆمار بكات ..خوای گه‌وره‌ش ڕۆژێكی بۆ لێپرسینه‌وه‌ داناوه‌ زۆر نزیكه‌ ، چونكه‌ هه‌ر كه‌سێك دونیای به‌ جێهێشت قیامه‌تی هه‌ڵده‌سێت ،إن موعدهم الصبح ألیس الصبح بقریب. إحسان برهان الدین 2015-7-5 سلێمانی